ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΗΛΘΑΝ ΣΤΟ
ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ, ΟΠΩΣ Η
ΝΕΟΛΑΙΑ, ΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ «ΦΩΝΗ».
ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ ΓΙΑ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΗΤΑΝ
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Η Κατοχή έχει συνδεθεί στη συλλογική μνήμη με εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωριών, αντίποινα, καταστροφές και με την πείνα. Υπήρξε όμως και μια περίοδος πρωτόγνωρων κοινωνικών αλλαγών και πολιτισμικών ανατροπών, θεσμικών πειραματισμών και οραματισμών για τη μεταπολεμική Ελλάδα. Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ανάπτυξη της Αντίστασης, η οποία σηματοδότησε τη δυναμική είσοδο στην πολιτική κοινωνικών ομάδων ή στρωμάτων που μέχρι τότε είτε βρίσκονταν στο περιθώριο λόγω του πολιτικού αποκλεισμού (γυναίκες και νεολαία) είτε αντιμετωπίζονταν ως στρατιές ψηφοφόρων στο πλαίσιο των κομματικών σχεδιασμών και του πελατειακού συστήματος (αγρότες). Η κατάρρευση της πολιτικής τάξης και του κρατικού μηχανισμού εξαιτίας της Κατοχής δημιούργησε δυνατότητες και ευκαιρίες για την ανάπτυξη ενός κινήματος, το οποίο ταχύτατα μαζικοποιήθηκε επειδή έθετε έναν άμεσο και ενωτικό στόχο που ανταποκρινόταν στις προσδοκίες της κοινωνίας, την εθνική απελευθέρωση- στόχος που για ένα μεγάλο μέρος της Αντίστασης συνδέθηκε με το πρόταγμα του αντιφασισμού. Ταυτόχρονα, η συμμετοχή στην Αντίσταση άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έβλεπαν τον εαυτό τους. Η μελέτη της Οντέτ Βαρών-Βασάρ εστιάζει στη νεολαία και εξετάζει με ποιο τρόπο οι νέοι και οι νέες της εποχής συμμετείχαν στην Αντίσταση, αλλά την ενδιαφέρει και κάτι άλλο επιπλέον: με ποιο τρόπο το κίνημα της Αντίστασης ήταν η συνθήκη για την ανάδυση της νεολαίας ως συλλογικού υποκειμένου. Για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα χρησιμοποιεί τις γνωστές πηγές του ιστορικού (αρχεία, εφημερίδες κ.λπ.) αλλά και προφορικές μαρτυρίες, οι οποίες αποδεικνύονται ιδιαίτερα διαφωτιστικές για τις αλλαγές που φέρνουν η Κατοχή και η Αντίσταση σε επίπεδο αντιλήψεων και νοοτροπιών.

Οι αστικές οργανώσεις

Μια από τις αρετές της μελέτης της Ο. Βαρών-Βασάρ είναι ότι δεν ασχολείται μόνο με την ΕΑΜική Αντίσταση, αλλά εξετάζει και τις αστικές αντιστασιακές οργανώσεις, όπως η «Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών», η «Ιερή Ταξιαρχία» και η «Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων» (ΠΕΑΝ). Οργανώσεις με σαφώς μικρότερη απήχηση και αριθμητική ανάπτυξη από τις ΕΑΜικές, οι οποίες είχαν πεδίο δράσης την Αθήνα και ανέπτυξαν κυρίως προπαγανδιστική δράση, ενώ η ΠΕΑΝ ανέλαβε την πιο σημαντική ένοπλη ενέργεια της πρώτης κατοχικής περιόδου στην Αθήνα, την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ. Αυτό που επισημαίνει η συγγραφέας ήταν η ιδεολογική ρευστότητα των αστικών αντιστασιακών οργανώσεων (με ευδιάκριτη την απήχηση σοσιαλιστικών ιδεών) και η συνύπαρξή τους με το ΕΑΜ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το φθινόπωρο του 1943 οι σχέσεις αυτές θα γίνουν εχθρικές αντανακλώντας τις γενικότερες συγκρούσεις που ξέσπασαν τότε μεταξύ του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και των μη ΕΑΜικών αντιστασιακών οργανώσεων, κάτι που εγείρει το γενικότερο ζήτημα της αυτονομίας των νεολαιίστικων οργανώσεων από την πολιτική καθοδήγηση των «μητρικών» οργανώσεων. Πάντως, τον πολιτικό έλεγχο των οργανώσεων νεολαίας θα τον συναντήσουμε τόσο στην ΕΠΟΝ όσο και στη νεολαία του ΕΔΕΣ.

Οντέτ Βαρών-Βασάρ

Η ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΜΙΑΣ ΓΕΝΙΑΣ

ΝΕΟΙ ΚΑΙΝΕΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

ΕΚΔ. ΕΣΤΙΑ, ΣΕΛ. 545

Τελευταία Νέα