ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ,
ΚΑΝΕΝΑ ΑΛΛΟ ΚΙΝΗΜΑ, ΡΕΥΜΑ
Ή «ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ» ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΥΝΔΕΘΕΙ
ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ
ΟΣΟ Ο ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ.
ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ
– ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΕΩΣ ΤΩΡΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑΞΑΝΑΝΟΙΓΕΙ
ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
«Συνεχίζονται». Με αυτή τη φράση τέλειωνε η δημοσίευση των δύο πρώτων «ερευνών» γύρω από τη σεξουαλικότητα στο περιοδικό La r volution surrealiste, (τχ. 11, 15 Μαρτίου 1928). Τη ματαιωμένη «συνέχεια» εκείνης της έρευνας μπορούμε να τη μάθουμε επιτέλους σήμερα με τη δημοσίευση των δώδεκα χειρογράφων «διαλόγων», που βρέθηκαν στο αρχείο του Αντρέ Μπρετόν. Πρόκειται για τα «πρακτικά» των συναντήσεων ανάμεσα σε μια γνωστή πλειάδα Γάλλων υπερρεαλιστών, στο διάστημα 1928-1932. Τα ονόματά τους είναι πλέον μυθικά: Αντρέ Μπρετόν, Πολ Ελιάρ, Λουί Αραγκόν, Ζακ Πρεβέρ, Ιβ Τανγκί, Μαν Ρέι, Μαξ Ερνστ, Ζορζ Σαντούλ, Αντονέν Αρτό κ.ά. Στην όγδοη, ένατη και δωδέκατη συζήτηση (1930-1932) η ανδροκρατούμενη ώς τότε παρέα εμπλουτίζεται με τη συμμετοχή επτά γυναικών. Στις δώδεκα συναντήσεις που σώζονται, ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων είναι γύρω στους σαράντα, με εναλλασσόμενα αλλά και πιο σταθερά πρόσωπα. Το μοντέλο της συζήτησης, πιστό στις αρχές του σουρεαλιστικού «αυτοματισμού», ακολουθεί φαινομενικά τον τύπο της ομαδικής ελεύθερης ανάπτυξης ερωτημάτων γύρω από τη σεξουαλικότητα, χωρίς να λείπουν, βέβαια, ελιγμοί, εγωκεντρικές στάσεις, αποσιωπήσεις, στρατηγικές απόκρυψης και αυτολογοκρισίας στον λόγο των πρωταγωνιστών.

Η διερεύνηση της σεξουαλικότητας για τους σουρεαλιστές δεν ήταν απλώς μια πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης ούτε μια άσκηση πάνω στον ερωτικό πειραματισμό των ατόμων. Πριν και πάνω απ΄ όλα, η σε ξουαλικότητα ήταν ο πυρήνας που ένωνε το νήμα της ζωής με το νόημα της τέχνης, την καλλιτεχνική έκφραση με τη δράση της πολιτικής, την αισθητική πρωτοπορία με την κοινωνική χειραφέτηση. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως, την ίδια περίπου περίοδο, η φροϋδική ψυχανάλυση είχε ήδη φέρει τη σεξουαλικότητα στο προσκήνιο της επιστημονικής συζήτησης, κλονίζοντας τα θεμέλια της αστικής ηθικής. Το σεξ ήταν ήδη κάτι πολύ παραπάνω από μια ερωτική δραστηριότητα: σηματοδοτούσε ένα νεωτερικό αίτημα για τη γνώση των ίδιων των κοινωνικών υποκειμένων.

Στα χρόνια του Μεσοπολέμου η σεξουαλικότητα έμπαινε σε ένα πεδίο παρατήρησης αντιστρέφοντας την παλαιότερη «ομολογία» της ενοχής. Μέσα από την καινούργια επιστημονική συλλογιστική, τα πάντα μπορούσαν πλέον να ειπωθούν «ελεύθερα» με την αναδρομή στις αναμνήσεις, τον συνειρμό, τη φαντασίωση, το όνειρο, την καλλιτεχνική δημιουργία.

Αν προσέξει κανείς τη διεξαγωγή της συζήτησης των σουρεαλιστών, θα διακρίνει αμέσως πως πίσω από το πιεστικό ερωτηματολόγιο των συζητήσεων κρύβεται ένας ολόκληρος κόσμος προτιμήσεων και απαγορεύσεων. Πότε έχασες την παρθενιά σου; Τι γνώμη έχεις για την ομοφυλοφιλία, ποιες είναι οι ερωτικές στάσεις που σε ικανοποιούν περισσότερο, τι πιστεύεις για την επιδειξιμανία, έχεις προσπαθήσει να πετύχεις ταυτόχρονο οργασμό με τη σύντροφό σου, επιτρέπεις στη γυναίκα να αγγίξει το όργανό σου όταν δεν είναι ορθωμένο, πλένεσαι πάντα αφού κάνεις έρωτα, θα μπορούσες να δεσμευτείς σε ένα αποκλειστικό πρόγραμμα πεολειξίας ή σοδομισμού; Οι απαντήσεις πάλι, είναι εξίσου ενδεικτικές: Ο Ρεϊμόν Κενό προτιμά τη «σκυλίσια στάση και το εξήντα εννέα», ο Αντρέ Μπρετόν «τη γυναίκα να κάθεται πάνω του», ο Λουί Αραγκόν ερεθίζεται «με τη σκέψη του γυναικείου οργασμού», ο Ιβ Τανγκί σκέφτεται ότι ο βιασμός είναι «πολύ καλός», η Σιμόν Βιόν αυνανίζεται διαβάζοντας βιβλία («ποτέ ερωτικού περιεχομένου»), o Μαρσέλ Ντιαμέλ προτιμάει να φιλάει «τα γυναικεία στήθη», ο Μπενζαμέν Περέ «τα αυτιά και τα στήθη», ενώ ο Ζακ Πρεβέρ «τον πισινό». Όλες οι σεξουαλικές πρακτικές και οι φαντασιώσεις (οργασμός, αυνανισμός, πεολειξία, ομαδικό σεξ, ομοφυλοφιλία, κτηνοβασία, σοδομισμός, φετιχισμός, αιμομιξία, παιδοφιλία, πορνεία, νεκροφιλία, βίτσια, διαστροφές κ.λπ.) εκτίθενται με τη μορφή μιας ταξινόμησης που παραπέμπει σε ένα μάλλον ανακριτικό «κατάλογο» ερωτήσεων, όπως το απαιτεί η νεωτερική γνώση της σεξουαλικότητας.

Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου διδάσκει Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

OΙ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΣΥΖΗΤΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ

ΔΩΔΕΚΑ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ

(1928-1932)

ΕΙΣ.- ΜΤΦ. ΝΙΚΟΣ ΤΣΑΠΑΡΗΣ ΕΚΔ. ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, 2008, ΣΕΛ. 279, ΤΙΜΗ: 23 ΕΥΡΩ

Τελευταία Νέα