Ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος της βιβλιογραφικής παραγωγής στον χώρο της Ιστορίας καλύπτεται από μεταφράσεις αξιόλογων έργων ιστορικών από άλλες χώρες της Ευρώπης και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ταυτόχρονα οι Έλληνες ιστορικοί βρίσκονται σε έναν πυκνότερο διάλογο με ξένους ιστορικούς και τη διεθνή ιστοριογραφία χωρίς τα «βαρίδια» της εσωστρέφειας και του ελληνοκεντρισμού.

Χάγκεν Φλάισερ ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Νεφέλη, σελ. 626,37 ευρώΟ Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος επί δεκαετίες συνεχίζει να απασχολεί την κοινή γνώμη και τη δημόσια συζήτηση. Αλλά με το πέρασμα του χρόνου νέα ζητήματα ανακύπτουν και νέες προσεγγίσεις υιοθετούνται. Σημείο καμπής αποτέλεσε το 1989 γιατί σηματοδότησε την απαρχή μιας συστηματικής προσπάθειας αναθεώρησης του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνίες αντιμετώπιζαν το παρελθόν του πολέμου. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αναθεώρηση δεν έπαιξαν οι ιστορικοί αλλά παράγοντες και μέσα που ασκούν σήμερα μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση της ιστορικής κουλτούρας, όπως ο Τύπος, οι πολιτικοί, η λογοτεχνία, οι κινηματογραφικές ταινίες, κ.λπ. Ο Χ. Φλάισερ μέσα από μια εντυπωσιακή σε εύρος εξέταση παρουσιάζει τις αλλαγές στη συλλογική μνήμη και τη δημόσια συζήτηση για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδιαίτερα τη χρήση του για να εξυπηρετηθεί η ανάγκη ισχυροποίησης της εθνικής ταυτότητας και να απαλλαχτεί η εθνική ιστοριογραφία από τις σκοτεινές όψεις του πολέμου (αντισημιτισμός, δωσιλογισμός, σφαγές, κ.λπ.)

Γιώργος Αντωνίου- Νίκος Μαραντζίδης (επ.)

Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ

Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΄40 ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ Εστία, σελ. 583, 24 ευρώ Εδώ και μερικά χρόνια η δεκαετία του 1940 αποτελεί ένα από τα πιο αναπτυσσόμενα πεδία της ελληνικής ιστοριογραφίας.

Έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών από διαφορετικές επιστήμες, νέα άρθρα και βιβλία προστίθενται, διοργανώνονται συνέδρια, και όχι σπάνια βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. Ο τόμος αποπειράται να παρουσιάσει τις πρόσφατες εξελίξεις στην ιστοριογραφία της δεκαετίας του 1940 σε πολλές θεματικές, όπως η ξένη ιστοριογραφία για την Ελλάδα, οι πολιτικοί πρόσφυγες, το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, η συμμετοχή των γυναικών, η στρατιωτική Ιστορία κ.λπ. Τα άρθρα του τόμου αποτυπώνουν την πρόοδο στην έρευνα που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια και σε κάποιες περιπτώσεις επιβεβαιώνουν την απόκλιση μεταξύ των διαφορετικών προσεγγίσεων και ερμηνειών που έχουν προταθεί.

Βασιλική Γεωργιάδου Η ΑΚΡΑ ΔΕΞΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΔΑΝΙΑ, ΝΟΡΒΗΓΙΑ, ΟΛΛΑΝΔΙΑ, ΕΛΒΕΤΙΑ, ΑΥΣΤΡΙΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ Καστανιώτης, σελ. 540, 33 ευρώ Η άνοδος της άκρας δεξιάς στην Ευρώπη (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) εύλογα προξενεί ανησυχία αλλά από την άλλη συνιστά και ένα ερώτημα που αναζητά απάντηση. Η Β. Γεωργιάδου μέσα από τη συγκριτική ανάλυση κομμάτων της άκρας δεξιάς σε έξι ευρωπαϊκές χώρες επιδιώκει να αποσαφηνίσει την εγγενή αντιφατικότητα και μεταβλητότητα που τα διακρίνει. Αρχίζει από την ιστορική διαδρομή αυτών των κομμάτων και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν από τις πολιτικές δυνάμεις σε σχέση με τις πολιτικές παραδόσεις κάθε χώρας. Στη συνέχεια στρέφεται στη διαπραγμάτευση του γενικότερου ζητήματος που αφορά τη λειτουργία αυτής που ονομάζει «διαπραγματευτική δημοκρατία» και τη συσχετίζει την κρίση της με τα χαρακτηριστικά που διαμόρφωσαν τα ακροδεξιά κόμματα (πολιτικός λόγος, εκλογική δύναμη, κοινωνική βάση, κ.λπ.). Μια πλούσια σε ιδέες, επίκαιρη μελέτη που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία.

Μarilyn Υoung ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ 1945- 1990

Οδυσσέας σελ. 494, 26 ευρώ Τι πραγματικά γνωρίζουμε για τον πόλεμο του Βιετνάμ; Το βιβλίο της Μ. Υoung αποτελεί μια συνολική και ολοκληρωμένη εξέταση της αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης στο Βιετνάμ, από τη δεκαετία του 1950 μέχρι την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων το 1973. Η λογική της κλιμάκωσης της επέμβασης οδήγησε την αμερικανική κυβέρνηση να στείλει μισό εκατομμύριο στρατιώτες, να επεκτείνει τον πόλεμο στις γειτονικές χώρες, να ισοπεδώσει χωριά και να προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων Βιετναμέζων. Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, ως αποτέλεσμα της αποτυχίας να νικήσουν τους αντάρτες και της δράσης του αντιπολεμικού κινήματος, αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα στο γόητρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ερώτημα τι, τελικά, διδάχτηκαν οι ΗΠΑ από τον πόλεμο του Βιετνάμ παραμένει καίριο, ειδικά υπό το φως του πρόσφατου πολέμου στο Ιράκ.

Μarc Ferro ΕΞΗΓΩΝΤΑΣ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ ΣΤΟΝ ΕΓΓΟΝΟ ΜΟΥ

Πολύτροπον, σελ. 103, 13 ευρώΠώς εξηγείς λέξεις ή ονόματα, όπως «αποικιοκρατία», «Άου Julia Μ.Η. Smith Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΡΩΜΗ

ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, 500- 1000 Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σελ. 472, 31 ευρώΗ μεσαιωνική Ιστορία δεν καλλιεργήθηκε συστηματικά στην Ελλάδα λόγω του βάρους που είχε η βυζαντινή Ιστορία. Ευτυχώς εκδίδονται νέες μελέτες που εμπλουτίζουν την πενιχρή ελληνική βιβλιογραφία. Η μελέτη της Smith έχει πολλές αρετές. Καλύπτει γεωγραφικά το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, απορρίπτει την ιδέα της ομοιογένειας της μεσαιωνικής Ευρώπης και αντίθετα αναδεικνύει την ποικιλομορφία της, δεν έχει ως αφετηρία της τους θεσμούς και την εξουσία αλλά τις καθημερινές πρακτικές των ανθρώπων, όπως αυτές εκδηλώνονται στην οικογένεια, τη θρησκευτική λατρεία, την εργασία, κ.ά. Με σαφή επιρροή από την ανθρωπολογία, προτείνει μια πολιτισμική Ιστορία, η οποία επικεντρώνει στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι του Μεσαίωνα αντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους και τον κόσμο μέσα στις συγκεκριμένες υλικές συνθήκες και τους περιορισμούς που επέβαλλαν.

σβιτς», «κομμουνισμός», «Γκάντι» ή «τείχος του Βερολίνου» σε έναν δεκαεπτάχρονο που τυχαία τα άκουσε στην τηλεόραση ή σε μια συζήτηση; Σε αυτό το μικρό βιβλίο ο Φερρό εξηγεί τον 20ό αιώνα μέσα από τις ερωτήσεις ή απορίες που έχει ο εγγονός του. Ερωτήσεις απλές που δεν υπακούουν σε κάποια χρονολογική σειρά και απαντήσεις που δεν αναλώνονται στην περιγραφή των γεγονότων αλλά στη σημασία των όσων συνέβησαν. Απαντώντας σε ερωτήσεις όπως «ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους» ή «πού οφείλεται το μίσος του Χίτλερ εναντίον των Εβραίων» ο Γάλλος ιστορικός προσπαθεί να μεταδώσει την ιστορική γνώση και κυρίως να εξηγήσει τη σημασία τους σήμερα και για τις επόμενες γενιές. Όσο για την οπτική του ίδιου του ιστορικού, νομίζω ότι φαίνεται στην ερώτηση που βάζει στα χείλη του εγγονού του:

«Οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι ο 20ός αιώνας θα ήταν ο αιώνας της προόδου: πού οφείλεται αυτή η αυταπάτη;».

Τσαλάρ Κεϋντέρ- Άννα Φραγκουδάκη (επ.)

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΟΡΕΙΕΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ

ΟΙ ΑΜΦΙΣΗΜΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 1850-1950 Αλεξάνδρεια, σελ. 397, 24 ευρώ Οι συγγραφείς του τόμου διαπραγματεύονται το πώς η ελληνική και η τουρκική κοινωνία αντελήφθησαν και βίωσαν το αίτημα του εκσυγχρονισμού και την προσέγγιση με τη Δύση. Στην Ελλάδα ο εκσυγχρονισμός ταυτίστηκε με τη μεταρρύθμιση των θεσμών, τον εξορθολογισμό των κρατικών λειτουργιών, τον εκδυτικισμό της παιδείας. Στην Τουρκία ο εκσυγχρονισμός τροφοδότησε τα εθνικά κινήματα και τη διάλυση της αυτοκρατορίας με συνέπεια να αρχίσει μετά τη συγκρότηση του εθνικού κράτους και να είναι κατευθυνόμενος από το κράτος. Και οι δύο χώρες, όμως, μοιράζονταν τη δυσπιστία απέναντι στον φιλελευθερισμό, αντιπαρέβαλαν την παράδοση απέναντι στη νεωτερικότητα, ανέδειξαν τον εθνικισμό σε κυρίαρχη ιδεολογία. Έλληνες και Τούρκοι συγγραφείς ανιχνεύουν αυτές τις «πορείες εκσυγχρονισμού» σε τομείς όπως η νομοθεσία, η εκπαίδευση, το φεμινιστικό κίνημα, η αρχιτεκτονική, κ.ά.

Μichael Walzer ΔΙΚΑΙΟΙ ΚΑΙ ΑΔΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

ΣΚΟΠΟΙ, ΚΑΝΟΝΕΣ, ΜΕΣΑ, ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΕΜΟΥ, 428 Π.Χ.- 2003 Μ.Χ. Ιωλκός, σελ. 494, 25 ευρώ Το βιβλίο του Walzer δεν είναι μια επίτομη στρατιωτική Ιστορία αλλά μια σπουδή σχετικά με την ηθική του πολέμου. Αφετηρία της διαπραγμάτευσής του είναι συγκεκριμένα ιστορικά περιστατικά και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι της εποχής τα αντιμετώπισαν. Μια ισραηλινή επίθεση στο ιορδανικό χωριό Χίμπιε το 1953, ο Γαλλοπρωσικός Πόλεμος του 1870, η ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα για να συζητήσει περί δικαίου και ηθικής, τη σχέση μεταξύ νόμου και των γενικών αρχών που οι άνθρωποι αποδέχονται. Στην ουσία ο πόλεμος είναι η αφορμή για να μελετήσει τη δομή του ηθικού μας κόσμου και παράλληλα να αναλύσει τα διλήμματα που ανακύπτουν και την αντίστοιχη επιχειρηματολογία. Είναι, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, ένα «βιβλίο εφαρμοσμένης ηθικής», το οποίο θέτει τα κριτήρια που κατά τη γνώμη του διαχωρίζουν τον «δίκαιο» από τον «άδικο» πόλεμο.

Ρένα Σταυρίδη- Πατρικίου ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΕΝΟΣ ΑΙΩΝΑ

Μεταίχμιο, σελ. 310, 25 ευρώΟι κοινωνικές αλλαγές δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτες και συχνά γεννούν αντίρροπες στάσεις, ελπίδες αλλά και ανησυχίες ή φόβους. Με τους τελευταίους ασχολείται η Ρ. Σταυρίδη – Πατρικίου στο βιβλίο της για να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αντέδρασε στον εκσυγχρονισμό, τη Δύση, το κίνημα του δημοτικισμού ή τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών. Η δυσπιστία και ο φόβος απέναντι στη Δύση, τον κοινοβουλευτισμό, τους διανοούμενους, τις γειτονικές χώρες στα Βαλκάνια διαμόρφωσε τελικά και έναν άλλο φόβο, αυτό που η συγγραφέας ονομάζει «φόβο της Ιστορίας»: την αντίληψη ότι η Ιστορία είναι θεραπαινίδα του έθνους- κράτους και ότι κάθε κριτική επανεξέταση του παρελθόντος θα υπονόμευε την εθνική συνοχή.

Μichael Μann ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΩΣ ΤΟ 1760 μ.Χ.

Πόλις, σελ. 747

Αυτός είναι ο πρώτος τόμος της μνημειώδους μελέτης του Μαν, ενός από τους διαπρεπέστερους μελετητές στο πεδίο της ιστορικής κοινωνιολογίας. Βασιζόμενος στους «κλασικούς» της κοινωνιολογίας προτείνει μια νέα θεώρηση της εξουσίας και των ιστορικών μετασχηματισμών της. Ο συγγραφέας αντιλαμβάνεται την εξουσία ως κοινωνιο-χωρικά δίκτυα και οργανωτικά μέσα, τα οποία αποτελούν το υπόβαθρο για τη συγκρότηση των τεσσάρων πηγών της εξουσίας: της ιδεολογίας, της οικονομίας, του στρατού και της πολιτικής. Στο βιβλίο του εφαρμόζει αυτό το σχήμα για την ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την αυγή της νεώτερης εποχής, ενώ στον επόμενο τόμο, που θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά το 2009, επεκτείνει την ανάλυσή του στη διαμόρφωση των κοινωνικών τάξεων και των εθνικών κρατών μέχρι την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ένα πρωτότυπο, μεγάλης πνοής έργο. Σλόμο Βενέτσια

SΟΝDΕRΚΟΜΜΑΝDΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΤΩΝ ΘΑΛΑΜΩΝ ΑΕΡΙΩΝ

Πατάκης, σελ. 287, 14 ευρώ Ο Σλόμο Βενέτσια, Εβραίος της Θεσσαλονίκης, το 1943 σε ηλικία 20 ετών εκτοπίστηκε μαζί με χιλιάδες άλλους Έλληνες Εβραίους στο Άουσβιτς. Αντίθετα με το 90% των εκτοπισθέντων Ελλήνων Εβραίων, εκείνος επέζησε. Η μαρτυρία του με τη μορφή συνέντευξης στην Μπεατρίς Πρασκιέ είναι σημαντική όχι μόνο γιατί αφηγείται με κάθε λεπτομέρεια τον μηχανισμό της εξόντωσης στα κρεματόρια του Άουσβιτς. Οι Ναζί είχαν εντάξει τον Σ. Βενέτσια στα Sonderkommandos, τις ομάδες εκείνες δηλαδή των Εβραίων κρατουμένων που ήταν επιφορτισμένες να οδηγούν τους κρατούμενους στους θαλάμους αερίων, να τους κουρεύουν, να τους μεταφέρουν στους κλιβάνους. Ένας άνθρωπος που έζησε καθημερινά και επί μήνες τον φρικτό θάνατο των ομόθρησκών του, υποχρεωμένος να βοηθά τους Ναζί και μάρτυρας της βαρβαρότητάς τους ταυτόχρονα, υποψήφιος και ο ίδιος για εξόντωση όπως οι υπόλοιποι Sonderkommandos, μιλά με αφοπλιστική ευθύτητα για την εμπειρία της επιβίωσης σε μια μηχανή θανάτου.

Τελευταία Νέα