Σημαντικά αρχαία γλυπτά βρίσκονται μοιρασμένα ανάμεσα στο Μουσείο της Βραυρώνας και σε μουσεία του εξωτερικού. Το υπουργείο Πολιτισμού ετοιμάζεται να ζητήσει την επιστροφή τους, αφού κανείς δεν αμφισβητεί την προέλευσή τους
Ο Κλεόβουλος και ο Μένων, ο Εύβουλος και υθεσίων ήταν όλοι κάτοικοι των δήμων των Μεσογείων. Νεαροί αθλητές, συνοδευόμενοι από τον νεαρό υπηρέτη και τον σκύλο τους, ώριμοι γενειοφόροι άνδρες με το κράνος, το σπαθί, την ασπίδα και το δόρυ του πολεμιστή, γέροντες με το μπαστούνι, άνθρωποι από καλή γενιά, πολίτες που υπηρέτησαν σε δημόσια αξιώματα, πολέμησαν σε μάχες, συμμετείχαν σε αγώνες. Κι όταν έφυγαν από τη ζωή, στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ., οι οικείοι τους τούς απαθανάτισαν σε ωραία ανάγλυφα μνημεία από μάρμαρο σαν ζωντανούς.
Τα ξένα μουσεία είναι γεμάτα από τέτοια επιτύμβια μνημεία, με την αόριστη ένδειξη ότι προέρχονται από την Αττική ή τα ελληνικά νησιά, και συνοδεύονται από στυλιστικές αναλύσεις, αποδόσεις και χρονολογήσεις που βρίθουν λαθών γιατί δεν έχουν ούτε ταυτότητα, ούτε ιστορία, ούτε πληροφορίες. Είναι αποσπασματικές αρχαιότητες με καλλιτεχνική αξία.
Η ανάπλαση του σύγχρονου μουσείου της Βραυρώνας κάνει επίκαιρη τη διεκδίκηση της επιστροφής των μικρών Ελγινείων της από μουσεία του εξωτερικού
Τα γλυπτά αυτών των αθλητών από τα Μεσόγεια όμως στάθηκαν τυχερά, γιατί το άλλο μισό τους βρέθηκε στο μουσείο της Βραυρώνας. Το εξασκημένο μάτι των αρχαιολόγων αναγνώρισε και απέδειξε ότι ταιριάζουν και κανείς δεν μπορεί πλέον να αμφισβητήσει την προέλευσή τους. Είναι προϊόντα λαθρανασκαφών και κλοπών στην Αττική. Σύμφωνα δε με τις διεθνείς συμβάσεις της Ουνέσκο του 1970 που έχουν κυρώσει πιο πρόσφατα, το 1994, και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελλάδα μπορεί να ζητήσει την επιστροφή τους.
Το υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με πληροφορίες, καταρτίζει κατάλογο με έργα αυτής της κατηγορίας- μέχρι πρόσφατα ήταν 30 – αλλά τα πράγματα δεν είναι απλά. Χρειάζονται ολοκληρωμένες αποδείξεις που ήδη συλλέγονται και μια πολιτική που να λέει τι ζητάμε και 
Ο Κλεόβουλος και ο Μένων από τον αρχαίο δήμο του Μυρρινούντα τάφηκαν στην περιοχή του Πόρτο Ράφτη, εκεί που 2.400 χρόνια μετά έτυχε να έχει κτήμα ο Χρήστος Φράγκος. Ίσως ο ιδιοκτήτης να βρήκε τη ναϊσκόμορφη επιτύμβια στήλη σπασμένη στα δυο, εκτός κι αν, όπως συνηθίζεται, την έσπασε ο ίδιος. Το άνω τμήμα φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό και κατέληξε στη Συλλογή Σέλμπι Γουάιτ στις ΗΠΑ. Το κάτω τμήμα παραδόθηκε, άγνωστο πότε ακριβώς, στην Αρχαιολογική Συλλογή που υπήρχε στο Μαρκόπουλο και μεταφέρθηκε το 1963 στη Βραυρώνα, όταν άνοιξε το μοντέρνας αρχιτεκτονικής μουσείο, σχεδιασμένο από τον Γ. Φωτιάδη.
Το 1990 ο Μένων και ο Κλεόβουλος έκαναν την πρώτη δημόσια εμφάνισή τους σε έκθεση της συλλογής Σέλμπι Γ ουάιτ στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης υπό τον τίτλο «Δόξες του Παρελθόντος». Τέσσερα χρόνια αργότερα ένας κορυφαίος Έλληνας αρχαιολόγος, ειδικευμένος στη γλυπτική και «λαγωνικό», ο Γιώργος Δεσπίνης, που πρόσεξε ότι αυτό το ωραίο ανάγλυφο ταιριάζει απόλυτα με ένα γλυπτό που βρισκόταν στο μουσείο της Βραυρώνας, παρουσίασε για πρώτη φορά το έργο στην πλήρη μορφή του με φωτομοντάζ από τα δύο κομμάτια που βρίσκονται μοιρασμένα- όπως και πάρα πολλές άλλες αρχαιότητες- στην Ελλάδα και αλλού.
Το δεύτερο λαμπρό παράδειγμα αφορά μια μακρόστενη επιτύμβια στήλη (τη μεγαλύτερη του είδους της, με ύψος 4,10 μ.) που είναι σπασμένη σε τρία κομμάτια. Την ανακάλυψε και τη δημοσίευσε η αρχαιολόγος Μέλπω Πωλογιώργη. Στο κεντρικό τμήμα της, που βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο της Ρώμης, κυριαρχεί μια ανάγλυφη λουτροφόρος, ένα είδος αγγείου σαν μεγάλο κανάτι που χρησιμοποιείτο για το λουτρό του γάμου και συνόδευε τους άγαμους νεκρούς. Πάνω του είναι σκαλισμένοι δυο άνδρες: ο Εύβουλος Ευβουλίου Κοπρεύς είναι ο γυμνός νεαρός που τον αποχαιρετά ένας ηλικιωμένος γενειοφόρος, ο οποίος ακουμπά το βάρος της θλίψης του στο μπαστούνι του, ενώ δίπλα στέκει κι ένας αγένειος δούλος.
Αυτό το κομμάτι κατασχέθηκε το 1949 ως λαθραίο από το ιταλικό τελωνείο. Το πάνω μέρος της στήλης με τα ίδια ονόματα (καταλήγει σ΄ ένα καταπληκτικό γλυπτό ανθέμιο) βρίσκεται στο μουσείο της Βραυρώνας. Όπως και το κάτω μέρος, που δείχνει ότι η λουτροφόρος στέκει σ΄ έναν κυλινδρικό «βωμό» και βρέθηκε το 1951 από Έλληνες αρχαιολόγους σε χώρο λαθρανασκαφής.
Ανάμεσα στο Λιόπεσι και την Ελβετία
Ένα τμήμα της Στήλης του Ευθεσίωνος του Παλληνέως κατέληξε στη Βασιλεία της Ελβετίας, ενώ το κάτω μέρος βρισκόταν στην αρχαιολογική συλλογή στο Λιόπεσι και τώρα στα υπόγεια του Μουσείου της Βραυρώνας. Και αυτήν την αναγνώρισε ο αρχαιολόγος Γιώργος Δεσπίνης. Το ελβετικό μουσείο ζήτησε δε και έλαβε εκμαγείο του κάτω μέρους και την εκθέτει τώρα συμπληρωμένη.
Να γυρίσουν πίσω
Εφόσον αυτά τα γλυπτά που ανήκουν κατά ένα μέρος στο μουσείο της Βραυρώνας ταυτίσθηκαν με τα υπόλοιπα που βρίσκονται στα ξένα μουσεία χάρη στις έρευνες των αρχαιολόγων και κολλάνε μεταξύ τους, τι πρέπει να γίνει;
«Καλό είναι από αρχαιολογικής άποψης να τα διεκδικήσουμε. Από επιστημονική άποψη πρέπει να ανασυγκροτηθούν τα γλυπτά», λέει ο αρχαιολόγος, ειδικός στην ταύτιση γλυπτών, Γιώργος Δεσπίνης. «Καθένα απ΄ αυτά τα γλυπτά είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα. Δεν ξέρω τι στοιχεία έχει στη διάθεσή του το κάθε ξένο μουσείο που μπορεί να ισχυρίζεται ότι δήθεν αγόρασε το γλυπτό τον προπερασμένο αιώνα. Πρέπει να αποδείξεις όμως για να τα πάρεις πίσω ότι είναι κλεμμένα. Αυτό που θέλω ως αρχαιολόγος είναι να γυρίσουν πίσω, γιατί ασφαλώς είναι προϊόντα αρχαιοκαπηλίας».
Δεν θα μπορούσαμε τουλάχιστον να ζητήσουμε να σταλούν εκμαγεία των μερών που λείπουν, για να συμπληρωθεί το κενό, χάριν της ολοκλήρωσης της μορφής;
«Νομίζω ότι καλό είναι να μην αρκεσθούμε σε αντίγραφα αλλά να αναζητήσουμε εάν υπάρχουν στοιχεία. Είναι ένας δύσκολος δρόμος αλλά δεν είναι άγονος και μπορώ να σας αναφέρω ως παράδειγμα την επιστροφή μιας κεφαλής από τον Καρελά (στην Αττική) που είχε κλαπεί το 1923 από το Μουσείο στο Λιόπεσι (σημειωτέον ότι το μουσείο έχει κλαπεί δύο φορές) και είχε ακόμα πάνω του τον αριθμό του ευρετηρίου! Τη διεκδικήσαμε, βρέθηκε από την Ιντερπόλ στην Ελβετία και επεστράφη».
