«Η Αρχαία Ελλάδα εκθείαζε την ομορφιά, ο σημερινός κόσμος την ωμότητα και τη χρησιμοθηρία», έλεγε ο Ζαν Πιερ Βερνάν που απεβίωσε στα 93 του, έχοντας ανανεώσει τις ελληνικές σπουδές
«Το αληθινό θάρρος είναι να μην υποχωρείς μέσα σου, να μη λυγίζεις, να μην κάνεις πίσω. Αλλά να είσαι ο κόκκος άμμου που, ακόμη κι αν περάσουν από πάνω του οι πιο βαριές μηχανές, αυτές που συνθλίβουν τα πάντα στο πέρασμά τους, δεν θα θρυμματιστεί». Κουβέντες του Ζαν Πιερ Βερνάν που τις τήρησε στη ζωή του στο ακέραιο. Ποιος δεν θα συμφωνήσει ότι ο θάνατός του προχθές στο σπίτι του στις Σεβρ, σε ηλικία 93 ετών, τον τοποθετεί στο πάνθεον όχι κάποιου είδους φιλελλήνων αλλά των πραγματικών Ελλήνων. Όχι μόνο γιατί ο ίδιος έθετε ως στόχο ζωής για όλους το «να γίνεις Έλληνας μέσα σου», αλλά και γιατί το αρχαιοελληνικό ιδεώδες του συνδυασμού θεωρίας και πράξης το ακολούθησε πλήρως.

Σπουδαία μορφή της γαλλικής αντίστασης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Συνταγματάρχης Μπαρτιέ», ο Ζαν Πιερ Βερνάν εντάχθηκε στο δίκτυο Liberation-Sud και ηγήθηκε των Γαλλικών Δυνάμεων Εσωτερικού (FFΙ) στην περιοχή Οτ Γκαρόν. Γεννήθηκε στις 4 Ιανουαρίου του 191 4 στο Προβέν και ορφάνεψε πολύ γρήγορα. Η μητέρα του πέθανε όταν ήταν οκτώ ετών, ενώ ο πατέρας του είχε σκοτωθεί στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο Ζαν Πιερ ήταν ενός έτους. Εντέλει το πατρικό πρότυπο στάθηκε πολύ ισχυρό μέσα στην απουσία του. Γιατί τόσο ο ίδιος όσο και ο μεγαλύτερος αδελφός του Ζακ πήραν διδακτορικά στη Φιλοσοφία- όπως ο πατέρας τους. Και στρατεύθηκαν στην Αριστερά, με τον ίδιο τρόπο που ο πατέρας τους είχε αρνηθεί μία ακαδημαϊκή καριέρα για να δουλέψει στην εφημερίδα που είχε ιδρύσει ο δικός του πατέρας στο Προβέν, προκειμένου να υπερασπιστεί τις δύσκολες μάχες του διαχωρισμού Εκκλησίας και κράτους στην εποχή του.

 ΙΝFΟ

Δεκατρία βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά. Ανάμεσά τους: «Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης», «Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι», «Μύθος και θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα», καθώς και τα «Μύθος και τραγωδία», «Μύθος και σκέψη», «Μύθος και κοινωνία».

Ο Ζαν Πιερ Βερνάν εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας και κράτησε την κομματική ταυτότητα μέχρι το 1 970. Αρνήθηκε όμως να λάβει αξιώματα, κρατώντας αποστάσεις από τον δογματισμό. Η Ελλάδα αποτέλεσε γι΄ αυτόν ένα δρόμο που ακριβώς διδάσκει την πολυφωνία, όπως και ένας εύσχημος τρόπος να μην ασχοληθεί με τη σύγχρονη ιστορία και αναγκαστεί να έρθει σε ευθεία σύγκρουση με τους τότε συντρόφους του. Το έχει πει άλλωστε: «Η μυθολογία για τους Έλληνες δεν ήταν συνώνυμη με μια θεολογία, δεν συνιστούσε δόγμα, γι΄ αυτό και μπορούσαν να στοχάζονται ελεύθερα. Το πνεύμα τους λειτουργούσε παρθένο από οποιαδήποτε πίστη- κάτι που επέτρεψε την άνθηση της φιλοσοφίας». Ο διάλογος γι΄ αυτόν είναι πάντοτε δυνατός και επιβαλλόμενος. «Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στους Εβραίους (που θέλουν να εξαφανίσουν τους θεούς του αντιπάλου) ή στους Ρωμαίους (που θέλουν να παρασύρουν τον εχθρό σε αυτομολία), στους Έλληνες, πάλη και συμφωνία, είναι πράγματα αδιαχώριστα…».

Το κενό για τις ελληνικές σπουδές, μετά και τον θάνατο, στα τέλη Ιουλίου, του Πιερ Βιντάλ-Νακέ (οι δυο τους είχαν στενή συνεργασία) είναι προφανώς δυσαναπλήρωτο. Ονόματα τέτοιας εμβέλειας δεν έχουν αναδειχθεί εδώ και δεκαετίες…

«Σας χρειάζεται λίγος Διόνυσος!»


Ο Ζαν Πιερ Βερνάν υπήρξε από το 1948 ερευνητής στο Εθνικό Κ έντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CΝRS), ενώ από το 1 970 έγινε καθηγητής στο «Κολέγιο της Γαλλίας»- ύψιστο ακαδημαϊκό αξίωμα της χώραςστην έδρα της Συγκριτικής Μελέτης των Αρχαίων Θρησκειών. Φιλόσοφος, ιστορικός, ανθρωπολόγος, προσέγγισε τον αρχαίο κόσμο από πολλές οπτικές γωνίες και έβγαλε την Αρχαία Ελλάδα από τη ναφθαλίνη ενός άκριτου θαυμασμού. Με την ωραία του γραφή, με το μεγάλο σε όγκο και ποιότητα συγγραφικό του έργο, έψαξε να βρει «τι ακριβώς είναι πολύτιμο για μας, σήμερα, στην Αρχαία Ελλάδα» θεωρώντας πως «δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον σύγχρονο κόσμο παρά μόνο αν βρούμε πώς φτιάχτηκε». Και στους Νεοέλληνες- άρχισε να επισκέπτεται την Ελλάδα ήδη επί Μεταξά!- άφησε παρακαταθήκη, μιλώντας στα «ΝΕΑ», τη συμβουλή να είναι ανεκτικοί όπως οι αρχαίοι: «Εγώ πολέμησα για τη χώρα μου, αλλά απεχθάνομαι τον σoβινισμό των Γάλλων. Όταν, λοιπόν, βλέπω ότι η Ελλάδα, προκειμένου να αυτοπροσδιοριστεί, κλείνεται στην ορθοδοξία της, στον εθνικισμό της, στο παρελθόν της, σκέφτομαι πως δεν είναι και πολύ πιστή στο αρχαιοελληνικό πνεύμα. Λίγος Διόνυσος, λιγάκι “Άλλο”, της χρειάζεται. Θα της κάνει καλό».

Τελευταία Νέα