[ ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ ] Κακοποίηση των παιδιών

1 Η ανυπαρξία πολιτικής για την αντιμετώπιση της κακοποίησης των παιδιών και της σύμφυτης με αυτήν νεανικής παραβατικότητας αποτυπώθηκε εύγλωττα στις σπασμωδικές κινήσεις του αρμόδιου υφυπουργού Υγείας τις τελευταίες μέρες: στον «φιλεύσπλαχνο» εναγκαλισμό του δεκάχρονου αγοριού που συμμετείχε στα επεισόδια της Θεσσαλονίκης, στη γενναιόδωρη παραχώρηση ενός σπιτιού για να μένει με την οικογένειά του και στην αμήχανη δήλωση πως επέλεξε να κάνει τις ενέργειες αυτές μπροστά στις κάμερες επειδή ήθελε με το παράδειγμά του να κινητοποιήσει τους αρμόδιους υπαλλήλους να δείξουν ενδιαφέρον. Σαν να μην είναι αυτός υπεύθυνος για τη λειτουργία και την απόδοσή τους. Σαν να εξαρτάται η στοιχειώδης εκπλήρωση των καθηκόντων τους από τον βαθμό που ο καθένας θα νιώσει πως πρέπει να ενεργήσει. Ήταν η πιο αυθόρμητη αναγνώριση της ανεπάρκειας του πολιτικού σχεδιασμού.

Αλλά ασφαλώς το θέμα είναι πολύ σοβαρό για να αντιμετωπίζεται με αυτοσχεδιασμούς. Κανένα από τα περιστατικά που έχουν απασχολήσει την ειδησεογραφία μέσα από τις τηλεοράσεις μας τον τελευταίο καιρό δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται σαν μία μεμονωμένη υπόθεση. Τα παιδιά που μπαίνουν με κακώσεις κάθε τόσο στα νοσοκομεία, ο Άλεξ της Βέροιας, ο μικρός ταραξίας της Θεσσαλονίκης, το δεκατετράχρονο αγόρι που κοιμόταν μόνο στα σκουπίδια, είναι λίγοι κρίκοι στην αλυσίδα των χιλιάδων παιδιών που είναι θύματα της πολιτικής ανεπάρκειας. Το κράτος οφείλει να διαμορφώσει μια αξιόπιστη πολιτική και να την εφαρμόσει. Αυτό αποτελεί καθήκον. Δεν είναι θέμα ελεημοσύνης ούτε προσωπικής ευαισθησίας.

2Ας δούμε τα στοιχεία. Πριν από λίγα χρόνια, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε μία έρευνα σχέση έχουσα με ανήλικους παραβάτες. Σκοπός της ήταν να καταγραφεί η κοινωνική τους ταυτότητα και να προσδιοριστούν οι παράγοντες που τους ωθούν στην εγκληματικότητα. Από την έρευνα προέκυψε ότι περίπου το 70% των νέων που βρίσκονταν στα σωφρονιστικά καταστήματα είχαν αναγκαστεί ή αφεθεί από την οικογένειά τους να εργάζονται από ηλικίες πολύ κάτω των 15 ετών, όταν η εργασία απαγορεύεται από όλες τις σύγχρονες νομοθεσίες, καθώς θεωρείται ότι επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των παιδιών. Ένα αντίστοιχο

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΠΟΣΟΣΤΟ

των νέων που υιοθετεί παραβατική συμπεριφορά είναι ταυτόχρονα και θύμα σοβαρής παραμέλησης από το οικογενειακό του περιβάλλον

ποσοστό είχε εγκαταλείψει επίσης την εκπαιδευτική διαδικασία σε ηλικίες κάτω των 15, παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμά μας καθιερώνει ως υποχρεωτική την 9χρονη εκπαίδευση. Ήδη από τα στοιχεία αυτά συναγόταν το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων που υιοθετεί παραβατική συμπεριφορά είναι ταυτόχρονα και θύμα σοβαρής παραμέλησης από το οικογενειακό του περιβάλλον,η οποία αποτελεί μορφή σοβαρής κακοποίησης. Παράλληλα ωστόσο ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό δήλωνε ότι υπήρξε θύμα και σωματικής κακοποίησης, με δράστες πρόσωπα του κοντινού του περιβάλλοντος: οικογένειας, γειτονιάς, σχολείου ή παρέας.

Η επόμενη ερώτηση ήταν βέβαια αν σε αυτή τη μακρά πορεία της εγκατάλειψης και της παντοειδούς κακοποίησης είχε ενδιαφερθεί κάποιος να βοηθήσει. Η απάντηση ήταν αποκαλυπτική. Το 96% αυτών των παιδιών, που βιώνουν την μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας κακοποίηση, δήλωσαν ότι δεν είχαν καμία ψυχολογική ή κοινωνική υποστήριξη στη διάρκεια της ζωής τους, ακόμα και μετά την εμπλοκή της Αστυνομίας.

3 Το στοιχείο αυτό αποτέλεσε την αφετηρία για νέα έρευνα. Το κεντρικό ερώτημα ήταν πια αν υπάρχουν υπηρεσίες που ασχολούνται με τα παιδιά αυτά, σε ποιο επίπεδο και με ποιο τρόπο. Από την έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, προέκυψαν εξαιρετικά αποκαλυπτικά στοιχεία:

Αρχικά, υπηρεσίες που δηλώνουν ότι ασχολούνται με τη συγκεκριμένη ομάδα υπάρχουν και είναι πολλές. Ο αριθμός τουςστην πόλη της Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε 53 τουλάχιστον. Ωστόσο, οι υπηρεσίες αυτές ανήκουν σε διαφορετικούς φορείς- υπουργείο Παιδείας, Υγείας, Δικαιοσύνης, Δημόσιας Τάξης, Εργασίας, δήμους ή ιδιώτες- χωρίς να υπάρχει καμία θεσμοθετημένη συνεργασία μεταξύ τους. Πολλές από αυτές υπολειτουργούν, διαθέτοντας Διοικητικό Συμβούλιο, όχι όμως και ανάλογο προσωπικό. Το αποτέλεσμα είναι ένας κατακερματισμός των δυνάμεων,κατασπατάληση πόρων και ελαχιστοποίηση του προσφερόμενου έργου. Παράλληλα, όλες οι υπηρεσίες περιμένουν να φθάσει η καταγγελία σε αυτές προκειμένου να ασχοληθούν, οπότε όμως είναι πλέον αργά. Από τις υπηρεσίες που ρωτήθηκαν, το 66% δεν είχε συμμετάσχει σε καμία εκστρατεία ενημέρωσης ή ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης.

4Από τα στοιχεία αυτά- και άλλα, που ο χώρος δεν επιτρέπει την αναφορά τους- μπορεί κανείς να καταλήξει ότι αν πρέπει να οργανωθεί μία πολιτική για την προστασία των παιδιών, αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει αφενός τη δημιουργία μηχανισμών ανίχνευσης της κακοποίησης με την οργάνωση ομάδων εθελοντών και αξιοποίηση του πολύ σημαντικού ρόλου του σχολείου, καιαφετέρουεξορθολογισμό της δράσης των αρμόδιων φορέων με την ανάπτυξη της μεταξύ τους συνεργασίας,την ορθή κατανομή του προσωπικού και την ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Προτάσεις υπάρχουν και έχουν κατατεθεί. Η πολιτική βούληση για την υιοθέτηση και υλοποίησή τους μένει να αποδειχθεί.

Η Ε. Συμεωνίδου- Καστανίδου είναι καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ