Τα τελευταία χρόνια στη θεωρία και την πράξη της αρχιτεκτονικής όλο και

περισσότερο η διττή σχέση κτήριο – σώμα, αποτελεί αντικείμενο έρευνας και

πρόκληση στον σχεδιασμό και στη διατύπωση των προγραμμάτων. Αυτή η τάση δεν

αναφέρεται μόνο στην αρχιτεκτονική αλλά στο σύνολο της καλλιτεχνικής

δημιουργίας, ιδιαίτερα στο θέατρο, που έχει άμεση σχέση με τη φυσική παρουσία

του ανθρώπου. Το φετινό 59ο Φεστιβάλ της Αβινιόν αφιερώνεται σε καλλιτέχνες

-ποιητές του θεατρικού χώρου και εικαστικούς, οι οποίοι με τις δημιουργίες

τους διερευνούν την πνευματική αλλά και τη ζωική πλευρά της ανθρώπινης

ύπαρξης. Σχέσεις σώματος και ψυχής, όνειρα και φαντασιώσεις, ομορφιά και βία,

ανάγκη για έρωτα και πίστη, εξερεύνηση των ορίων στις σχέσεις με την επιστήμη

και τον νόμο.

Στην αρχιτεκτονική οι σχέσεις του χώρου με το σώμα είναι άμεσες και

πρωταρχικές, μια τομή όμως σημειώθηκε που άρχισε να διαφαίνεται από τον 19ο

και συνεχίστηκε στον 20ό αιώνα – σύμφωνα με την άποψη του θεωρητικού G Teyssot

-, αναφέρεται στη στροφή προς την ατομική και ομαδική άσκηση του σώματος, την

ανάπτυξη της ορθοπεδικής και τη δυνατότητα μηχανικής υποστήριξης του ανθρώπου

σε περιπτώσεις αναπηρίας. Αποτέλεσμα της τάσης αυτής η αύξηση της παραγωγής

οργάνων γυμναστικής και στοιχείων που απαιτούσαν ακρίβεια και

προσαρμοστικότητα στο σώμα του ανθρώπου.

Από την «εργονομική» αντιμετώπιση του περιβάλλοντος εργασίας και κατοικίας

προέκυψαν χώροι στους οποίους η επίπλωση αντιμετωπίζεται ως μια μηχανή

προσαρμοσμένη στο ανθρώπινο σώμα μέσα σε ένα περιβάλλον ανθρωποτεχνικό.

Το maison de verre (γυάλινο σπίτι) στο Παρίσι που σχεδίασε ο Ρ. Chareau

(1928) για τον γιατρό Dalsace, με τα μεταλλικά έπιπλα – «περίτεχνες μηχανές» –

επηρέασε σημαντικά το ύφος του εσωτερικού χώρου των μοντέρνων σπιτιών και

γενικά τον εξοπλισμό των κτηρίων.

Σε αυτή την τάση εντάσσεται και η έρευνα του Le Corbusier (Le Modulor) για τη

σχέση γεωμετρίας και ανθρωπίνου σώματος, με έμφαση στην αναλογία.

Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες η κατοίκηση σήμερα αναφέρεται σε μια σειρά από

διαδοχικά περιβλήματα αυτού του σώματος που όλο και πιο μοναχικό προβάλλεται

στον κυβερνοχώρο και επικοινωνεί με τον «κόσμο» με δίκτυα, οθόνες και στρώσεις

υλικών αναστρέψιμων ή μη. Το σώμα είναι πλέον η μονάδα παραγωγής χώρου, ένα

σώμα όμως με αισθήσεις διαφοροποιημένες, καθώς με την ανάπτυξη της εικόνας και

της εικονικής πραγματικότητας η λειτουργία της όρασης έχει διογκωθεί. Ο Γ.

Χειμωνάς στους «Χτίστες» γράφει προφητικά: Ο κόσμος να γίνει εικόνα.

Αυτή θα είναι η τελευταία ζωή των ανθρώπων να τους σκεπάσει μια εικόνα.

H σχέση σώμα-κτήριο-σύμπαν έχει διαταραχθεί με την εισβολή όλου του κόσμου

στο εσωτερικό του κτηρίου, έτσι τα δίδυμα φαινόμενα της

αρχιτεκτονικής σύνθεσης δημόσιο-ιδιωτικό, κλειστό-ανοιχτό έχουν

διαφοροποιηθεί. Νέες προοπτικές ανοίγονται, τεχνική και συνείδηση ας

κατευθύνουν τα έργα σας, συμβούλευε ο Le Corbusier τους νέους αρχιτέκτονες.

Ο λόγος, με το νόημα της επιλογής και της αναλογίας θα

πρέπει να οδηγεί τα εγχειρήματά μας. H αρχιτεκτονική ταλαντεύεται αλλά

επιμένει. Το κατοικείν θα αναφέρεται πάντα στο σώμα – στο μικρό μας σύμπαν –

και θα αναζητά με τα νέα μέσα, να συγκεράσει με λογισμό και με όνειρο,

τη θαλπωρή του κλειστού με την ελευθερία του ατέρμονος χώρου.

H αναπνοή και η εκπνοή, ο βηματισμός και ο κτύπος της καρδιάς μας, ας δίνουν

το μέτρο και τους ρυθμούς της οικειότητας.

Τα κτήρια όπως και το σώμα μας θα πρέπει να ανασαίνουν.

Ο λόγος των ποιητών ανοίγει δρόμους.

Μεταφράζω αδέξια τον Ρίλκε:

Ανασαίνω, αόρατο ποίημα

Καθαρή ανταλλαγή

Εγώ και ο άπειρος χώρος του κόσμου

Αντίστιξη που μέσα της εισχωρώ.

H Σουζάνα Αντωνακάκη είναι αρχιτέκτονας.

Τελευταία Νέα