ΓIANNHΣ KΟYNEΛΛHΣ «Tέχνη μη επαναστατική δεν είναι τέχνη»

Ενδύθηκε στωικά την πανεπιστημιακή τήβεννο στην τελετή αναγόρευσής του σε

επίτιμο διδάκτορα του Αρχιτεκτονικού Τμήματος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Θεσσαλονίκης – το πρώτο ελληνικό πανεπιστημιακό ίδρυμα που τον τίμησε στα

πενήντα χρόνια της δημιουργικής απουσίας του από την Ελλάδα. Πέρασαν εξάλλου

69 χρόνια από τη γέννησή του στον Πειραιά και πενήντα από τη φυγή του στη

Ρώμη. Κι όταν πήρε τον λόγο απάντησε στην τιμή με τα σχεδόν «μουσικά» ελληνικά

του και μια «Μεγάλη Άρνηση».

«Επιθυμώ να σας ευχαριστήσω για την τιμή και θα ήθελα να διαβάσω το ποίημα του

Καβάφη «Il Gran Rifiuto» («H μεγάλη άρνηση»), από τα λίγα πράγματα που

μετέφερα πάντα μαζί μου και δεν έχω ποτέ ξεχάσει: Σε μερικούς ανθρώπους

έρχεται μια μέρα / που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι να πούνε/

Φανερώνεται αμέσως όποιος το ‘χει έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το,

πέρα πηγαίνει την τιμή και την πεποίθησή του/ Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει…».

Το «όχι», πέραν της προσωπικής σας επιλογής, είναι και «συστατικό» του

καλλιτέχνη;

H τέχνη είναι πάντοτε επαναστατική. Αλλιώς δεν είναι τέχνη. Οι καλλιτέχνες

είναι πάντα άνθρωποι του «όχι». Οι καλλιτέχνες του «ναι» είναι απλώς…

ομόλογοι. Φυσικά και είμαι οπαδός του «όχι». Κάθε καινούργια κατεύθυνση έχει

πίσω της ένα «όχι». Το «όχι» είναι στοιχείο της τέχνης. Τα «ναι» είναι

συνενοχή. Βλέπουμε εξάλλου σήμερα τι μπορεί να φέρουν τα «ναι»…

Προϊόν των «ναι» είναι και η επιχείρηση παγκοσμιοποίησης και στην τέχνη;

Φοβάμαι πως ναι. Ως πρόθεση. H τέχνη δεν παγκοσμιοποιείται. Κι αν γίνει, παύει

να είναι τέχνη. Είναι άλλο πράγμα.

Είπατε πως «η πραγματική πατρίδα ενός ζωγράφου είναι η ζωγραφική του

γλώσσα» και ότι στη Ρώμη σάς οδήγησε η ανάγκη σας ως Έλληνας να καλύψετε ένα

τεράστιο κενό, αυτό της αναγέννησης…

H κουλτούρα, η διανόηση, είναι μια λίμνη κι εσύ ταξιδεύεις από τη μια όχθη

στην άλλη. H Ελλάδα είναι μια περίεργη χώρα. Από τη μια ο Πλάτωνας κι από την

άλλη ο Θεόφιλος… H Ελλάδα μπορεί να πράξει πολύ μεγαλύτερα πράγματα ως

εξέλιξη μιας λογικής ή… τίποτα. H ζωγραφική μου γλώσσα βρίσκεται στην

Ιταλία. Ίσως πήγα στην Ιταλία για να παραμείνω Έλληνας. Πάντα ένιωθα Έλληνας,

αλλά ποτέ «Έλληνας ζωγράφος». Στην Ελλάδα κυριαρχούσε πάντα η θρησκευτική

εικόνα. Με την ωραιότητα αλλά και τον δογματισμό της. Είναι στοιχείο της

Ορθοδοξίας ο δογματισμός. Εγώ διάλεξα τον μη δογματισμό.

Κι ο καθολικισμός δεν ενέχει στοιχεία συντηρητισμού;

Μα κι ο καθολικισμός είναι ένα δόγμα, αλλά με πιο ισχυρό μέλλον. Ο

συντηρητισμός δεν είναι πάντοτε η κόλαση. Αν και για να κρατήσεις μια

προοδευτική ιδέα πρέπει να έχεις και στοιχεία συντηρητικά. Αλλιώς όλα είναι

ένα παιχνίδι…

Επιμένετε στο «ζωγράφος», αν και η δουλειά σας κινείται στον χώρο, τα υλικά

σας είναι αντικείμενα, φορές και έμψυχα όντα (άλογα λ.χ.). Αυτή η «παράδοξη»

εικαστική γραφή είναι ζωγραφική;

Δεν κατάλαβα ποτέ τι σημαίνει «εικαστικός». Ένα κυβιστικό κάδρο ή ορισμένου

τύπου κολλάζ δεν είναι ζωγραφική; Το εργαστήριο είναι χώρος σκέψης, αλλά όχι

οπωσδήποτε και δημιουργίας – πράξης. Με τα άλογα λ.χ., η λογική μου δεν είναι

η πρόκληση… Δεν έχω προκλητική κουλτούρα. Δεν είμαι σουρεαλιστής. Ρεαλιστική

ήταν η πρότασή μου.

Είπατε ότι τα έργα τέχνης γεννιούνται από ιστορικές αναγκαιότητες. Τα δικά

σας ποια ιστορική αναγκαιότητα τα γεννά;

Υπάρχουν πάντα τα «γιατί». Ο πόθος, η ιδέα του ταξιδιού. Υπάρχει το δράμα. H

δραματουργία έδωσε αφορμή να δούμε τον άνθρωπο. Μου δίνεται η ευκαιρία να

είμαι άλλος. Διαβάζω τη ζωή, αλλά δεν την παρατηρώ, ζω μαζί της. Δεν είμαι έξω

από αυτή. Είμαι πάντα μέσα στο κάδρο.

Άραγε, τι σήμαινε για εκείνον η διάκριση από το ΑΠΘ; «Είναι μια ικανοποίηση

αλλά… αυτό που με απασχολεί είναι η επόμενη έκθεση. Ετοιμάζω δύο στην Ιταλία

(στη Ρώμη και στο Μιλάνο) και μία στη Σκωτία».

«Είναι αντιαισθητικό να μην αγαπάς τις πλειοψηφίες»

«H τέχνη ποτέ δεν βοήθησε υπό την έννοια του να ανατρέπει καθεστώτα» λέει ο

Γιάννης Κουνέλλης. «H ζωγραφική είναι διανοητική υπόθεση. Γι’ αυτό δεν σταματά

ποτέ. Όσο συνεχίζει η ζωγραφική υπάρχουν και διανοητικές προσπάθειες. Ο

σοσιαλισμός άρεσε σε όλους κάποτε. Και σε μένα. Δεν απέτυχε ο σοσιαλισμός.

Απέτυχαν οι δικτατορίες – κάθε μορφής. Ο σοσιαλισμός έχει ρίζες και στη

θρησκεία. Το πρόβλημα σήμερα όμως είναι πια γεωπολιτικό. Αυτοί που τα έχουν

όλα (οι λίγοι) κι αυτοί που δεν έχουν τίποτα (οι πολλοί). H λογοτεχνία του

18ου αιώνα τις αγάπησε αυτές τις πλειοψηφίες. Σήμερα παραμένει αντιαισθητικό

να μην τις αγαπάς».