Kινδυνεύει ο Iησούς του Σινά

Στην πρώτη ματιά τα ψηφιδωτά της αψίδας με τον Χριστό και τους προφήτες αλλά

και του τοίχου του ιερού με τον Μωυσή στη Μονή Σινά, την αρχαιότερη

χριστιανική -και πάντα ελληνική- μονή, φαίνονται σε καλή κατάσταση. Όμως μια

εκ του σύνεγγυς παρατήρηση αποκάλυψε εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα, όπως λέει ο

Ιταλός αρχαιολόγος, συντηρητής του Κέντρου Αρχαιολογικής Συντήρησης CCA που

εδρεύει στη Ρώμη, Νάρντι που πρόκειται να αναλάβει το επίζηλο έργο της

συντήρησής τους: «Αρχίσαμε την έρευνα το 2001. Το πρόβλημα είναι ότι η μορφή

του Χριστού, στο πρόσωπο, σε μια έκταση ενός περίπου τ.μ. έχει φουσκώσει και

από κοίλη έχει γίνει κυρτή. Πίσω από την επιφάνεια του ψηφιδωτού το κονίαμα,

που είχε προετοιμασία ζωγραφική με τέσσερα στρώματα χρωμάτων, έχει

κονιορτοποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι με λίγη πίεση υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης,

λ.χ. μ’ έναν σεισμό – και βρισκόμαστε σε σεισμογενή περιοχή».

H Ελληνίδα συντηρήτρια Ιωάννη Δογάνη, που ανέλυσε μαζί με την Αμέριμνη Γαλανού

τα προβλήματα της τοιχοποιίας, προσθέτει πως «ενδεχομένως υπάρχει ρήγμα στην

ανατολική πλευρά της αψίδας, που πρέπει να αποκατασταθεί χωριστά, ενώ υπεύθυνο

για την παραμόρφωση της μορφής του Χριστού μπορεί να θεωρηθεί το βίντσι από

τον γάντζο και το βάρος ενός πολυελαίου.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι το λεπτό στρώμα γυαλιού που καλύπτει τις χρυσές

ψηφίδες σε όλο το φόντο έχει φύγει, ενώ άλλες ψηφίδες έχουν πέσει κι άλλες

έχουν χαλαρώσει. Το ψηφιδωτό έχει εκατοντάδες μικροεπεμβάσεις προηγούμενων

συντηρητών, ενώ λείπουν χιλιάδες ψηφίδες, επηρεάζοντας τη γενικότερη αίσθηση

που δεν θα πρέπει να χαθεί.

Βασική επιδίωξη θα είναι μια αφανής επέμβαση για την επιτόπου στερέωση

των ψηφίδων. Θα βάλουμε κονίαμα με τα ίδια συστατικά με το παλαιό, θα γίνει

γενικός καθαρισμός και θα αφήσουμε στη μονή ένα σχέδιο καλής διατήρησης, στις

τεχνικές της οποίας θα εκπαιδεύσουμε έναν μοναχό. Επειδή οι ψηφίδες

τοποθετούνται υπό γωνίαν ώστε να αντανακλούν το φως και η επιφάνεια του

ψηφιδωτού δεν είναι λεία, θα βγάλουμε ένα καλούπι της θέσης των ψηφίδων, όπως

στην οδοντοστοιχία».

«Είναι ένα έργο φάρος», εξηγεί στα «NEA» ο Κύπριος καθηγητής Κλασικής και

Ύστερης Αρχαιολογίας Δημήτρης Μιχαηλίδης. «Γιατί από αυτήν την περίοδο

ελάχιστα μνημεία σώζονται και ακόμα λιγότερα χωρίς επεμβάσεις. Εδώ ο διάκοσμος

είναι πλήρης και άθικτος. Μοναδικό είναι το ψηφιδωτό και από απόψεως

ιδιορρυθμίας, διότι εδώ ο Χριστός δεν στέκει στην κορυφή βουνού».

«Σ’ αυτό το ψηφιδωτό εντυπωσιάζει η διατήρησή του. Το 95% είναι άθικτο και

υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να καταστραφεί τελείως το πνεύμα χάριν της πρακτικής

πλευράς», λέει ο Γκαέλ Ντε Γκισέν, πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Σπουδών για

τη διατήρηση και την αποκατάσταση των πολιτιστικών αγαθών, που υπάγεται στην

Ουνέσκο. «Ο λόγος που συντηρούμε αυτές τις πέτρες είναι για να συνεχίσουν να

μεταδίδουν το μήνυμα που φέρουν. H δουλειά που θα γίνει είναι εσωτερική, σαν

εγχείρηση, ώστε να κολλήσει το ψηφιδωτό και να σωθεί η αυθεντικότητα».

Ένα πολύτιμο μυστικό

H Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά κατέχει ένα πολύτιμο μυστικό, αυτό

της ειρηνικής συμβίωσης με τους άλλους, τους διαφορετικούς ανθρώπους.

Λειτουργεί συνεχώς στο μέσον της ορεινής ερήμου, με πυρήνα ένα πολυώροφο

χριστιανικό μοναστήρι – στρατιωτικό πύργο της Αγίας Ελένης – που χτίσθηκε τον

4ο αιώνα, και την εκκλησία και το φρούριο που χτίσθηκαν από τον αυτοκράτορα

Ιουστινιανό και τη Θεοδώρα μεταξύ 448-460 μ.X. και όπου τώρα κατοικεί ο

ηγούμενος Δαμιανός.

Κατόρθωσε να δαμάσει την έρημο, να εκμεταλλευτεί τις λίγες πηγές νερού στα

βουνά, να αντισταθεί με χίλια δυο τεχνικά έργα στην ορμή ενός χειμάρρου, να

επιβιώσει επί 13 ολόκληρους αιώνες υπό τους αλλόθρησκους, Άραβες και Τούρκους,

και να παραμείνει η μονή ελληνική και ορθόδοξη. Κατόρθωσε επίσης να απλωθεί σε

όλο τον κόσμο και να διατηρεί άριστες σχέσεις με τους Βεδουίνους. Το μυστικό

της μακροβιότητας δεν βρίσκεται στην αντίσταση, αλλά στην προσαρμοστικότητα.

Ήδη το Ίδρυμα Γκετί (που ετοιμάζει και έκθεση κειμηλίων) προσφέρει τα χρήματα

για την αντικατάσταση με μολύβδινες πλάκες της προστατευτικής λαμαρίνας που

καλύπτει τώρα την ξύλινη στέγη, από έλατα ηλικίας 15 αιώνων, όπου είναι

γραμμένη αφιερωματική επιγραφή του Ιουστινιανού αλλά και το όνομα του

αρχιτέκτονα (Στέφανος).

Το μέλλον της Μονής του Σινά βρίσκεται στα είκοσι πέντε προγράμματα επεμβάσεων

που έχουν εκπονήσει μέσα σε είκοσι χρόνια ένα ζεύγος Ελλήνων αρχιτεκτόνων, ο

καθηγητής στην Πάτρα Πέτρος Κουφόπουλος και η Μαρίνα Κουφοπούλου (μητέρα πέντε

παιδιών!), με δεξί χέρι τον πατέρα Δανιήλ, ενώ πίσω τους στέκει ο καθηγητής

Χαράλαμπος Μπούρας και μια διεθνής επιτροπή εμπειρογνωμόνων. H βασική

κατεύθυνση είναι η κάτω στάθμη να δοθεί στους επισκέπτες. Όχι λοιπόν στις

επεμβάσεις με τσιμεντοκονιάματα στα ιουστινιάνεια τείχη, ναι στην αρχή της

αναστρεψιμότητας των επεμβάσεων όπου αυτό είναι δυνατό.

Έως και 3.000 επισκέπτες την ημέρα

Καθημερινά η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, που φωτίζεται μόνο από το φως

λίγων ασημένιων καντηλιών και, όπως παρατηρεί ο μηχανικός Κώστας Ζάμπας, έχει

μέγεθος εκατόμπεδου (όσο ο σηκός του Παρθενώνα, με 33 μ. μήκος), παραδίδεται

στα στίφη των 2.000-3.000 επισκεπτών που δεν πληρώνουν εισιτήριο, ούτε ανάβουν

κερί.

Το άνοιγμα του νέου σκευοφυλακίου για όσους θέλουν να γνωρίσουν μερικές από

τις αριστουργηματικές πρώτες παλαιοχριστιανικές εικόνες με εγκαυστική που

σώθηκαν άθικτες μόνο στο Σινά – επειδή λόγω της αραβικής κατάκτησης δεν

γνώρισε την καταστροφή την περίοδο της εικονομαχίας, κατά τη βυζαντινολόγο

Μαρία Βασιλάκη – έγινε πριν από δύο χρόνια.

Και ήταν μόνο η αρχή. Προχθές άνοιξε ανεπίσημα ο χώρος της μεσαιωνικής

τραπεζαρίας, όπου εντάχθηκαν τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, δίπλα στα χαράγματα

με τα μεσαιωνικά οικόσημα δυτικών επισκεπτών του 15ου-16ου αιώνα. Ο χώρος

διαμορφώθηκε με χορηγία της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας Περιβάλλοντος και

Μνημείων.

Στο ισόγειο, το παλαιοχριστιανικό ελαιοτριβείο με όλα του τα μηχανήματα, οι

κρυφές αποθήκες των τροφίμων στους διπλούς τοίχους του κάστρου, οι ζωοκίνητοι

αλευρόμυλοι, τα πιθάρια, τα καζάνια, οι μηχανές αιώνων, περιμένουν χορηγό για

να διαμορφωθεί ένα μοναδικό μουσείο άρτου και λαδιού.