Tο ευρωπαϊκό μοντέλο ζει

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως εγώ, που

πραγματοποιούσαμε μακροπρόθεσμες προβλέψεις για λογαριασμό της κυβέρνησης

Κλίντον, είχαμε προειδοποιήσει ότι ήταν παρακινδυνευμένο να προβλέψουμε μέση

μακροπρόθεσμη ανάπτυξη πάνω από 2,5% και ότι ακόμη και αυτός ο μέσος ρυθμός

ανάπτυξης θα μπορούσε να είναι χαμηλότερος. Τώρα, κοιτάζοντας πίσω, βλέπουμε

μια δεκαετία στη διάρκεια της οποίας η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε με

μέσο ρυθμό 3,4% ετησίως. Πράγματι, οι ΗΠΑ σήμερα είναι 9% πλουσιότερες από όσο

θα τολμούσαμε να προβλέψουμε πριν από μια δεκαετία – και αυτό συνέβη παρά την

αύξηση της ανεργίας. Στην Αμερική, η «νέα οικονομία» αποδείχθηκε ότι ήταν

αληθινή και υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη θα είναι

μεγαλύτερη την επόμενη δεκαετία από ό,τι στο παρελθόν.

Συγκρίσεις

H επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης στις ΗΠΑ, στο τέλος της δεκαετίας του

’90, προκάλεσε προβληματισμό σε όλους εμάς που βλέπαμε στην απέναντι πλευρά

του Ατλαντικού, στη Δυτική Ευρώπη. Πού ήταν η «νέα οικονομία» της Ευρώπης;

Μπορούσαμε να τη δούμε στη Σκανδιναβία και σε κάποιους άλλους διασκορπισμένους

θύλακες, όμως η ισχυρή επίδραση της προόδου (στους υπολογιστές και στις

τηλεπικοινωνίες) στους ρυθμούς ανάπτυξης της παραγωγής και της παραγωγικότητας

έδειχνε να εκλείπει. H Ευρώπη έδειχνε να χάνει έδαφος έναντι των ΗΠΑ. Και

όμως, σήμερα, αν κάνουμε υπερατλαντικές συγκρίσεις, θα δούμε ότι η Δυτική

Ευρώπη φαίνεται να τα πηγαίνει πολύ καλύτερα από όσο θα περίμενε κανείς,

κρίνοντας από την οικονομική πορεία της προηγούμενης δεκαετίας. Για

παράδειγμα, η παραγωγικότητα στην Ευρώπη ανά ώρα εργασίας είναι μόλις 10%

μικρότερη από αυτή στην Αμερική.

Τροφή για σκέψη

Ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Northwestern, Robert Gordon, μας επισημαίνει

διάφορα πράγματα για το ΑΕΠ των ΗΠΑ, που θα δώσουν στους υπέρμαχους του

αμερικανικού μοντέλου και επικριτές της Ευρώπης τροφή για σκέψη. Για

παράδειγμα, οι Αμερικανοί αγοράζουν αυτοκίνητα επειδή οι δημόσιες μεταφορές

είναι χάλια. H αξία των αυτοκινήτων υπολογίζεται στο αμερικανικό ΑΕΠ, αλλά τα

ευρωπαϊκά συστήματα δημοσίων μεταφορών δεν υπολογίζονται με βάση τις υπηρεσίες

που προσφέρουν στους επιβάτες, αλλά σαν κόστος για την κυβέρνηση.

Παρομοίως, οι Αμερικανοί έχουν δύο εκατομμύρια φυλακισμένους. Το κόστος

κατασκευής των φυλακών και οι δαπάνες για τις αμοιβές των δεσμοφυλάκων

περιλαμβάνονται επίσης στο ΑΕΠ. Ο καθηγητής Gordon επισημαίνει ακόμη ότι το

πιο βαρύ κλίμα της Αμερικής – ψυχρότεροι χειμώνες (με εξαίρεση τη Φλόριδα και

την Καλιφόρνια) και πιο ζεστά καλοκαίρια (εκτός από την Ουάσιγκτον, το Όρεγκον

και την Καλιφόρνια) – σημαίνει ότι η χώρα πρέπει να ξοδέψει περισσότερα για

θέρμανση και για ψύξη.

Το συμπέρασμα

Ποιο είναι το τελικό αποτέλεσμα των υπολογισμών αυτών; Ότι οι Δυτικοευρωπαίοι

εργάζονται 25% λιγότερο από ό,τι οι Αμερικανοί, αλλά έχουν κοινωνική ευημερία

μόλις 15% χαμηλότερη από αυτή που απολαμβάνουν οι Αμερικανοί – και επιπλέον

πιο δίκαιη κατανομή εισοδήματος και λιγότερους φτωχούς. Από αυτή την άποψη, η

Δυτική Ευρώπη δικαιούται να διεκδικεί τον τίτλο της «Καλής Κοινωνίας»,

τουλάχιστον όσο και οι ΗΠΑ.

Επιπλέον, το χάσμα στην παραγωγικότητα μεταξύ ΗΠΑ και Δυτικής Ευρώπης δεν

φαίνεται να διευρύνεται πολύ γρήγορα, αν διευρύνεται τελικά. H ανάπτυξη της

παραγωγικότητας στη Δυτική Ευρώπη είναι σχεδόν ίδια με την αμερικανική, κάτι

που δείχνει ότι η «νέα οικονομία» φτάνει στην Ευρώπη – μόνο που αυτό γίνεται

πολύ πιο ήρεμα και λιγότερο επιδεικτικά από ό,τι στην Αμερική.

Αρνητικά στοιχεία

Βέβαια, υπάρχουν και αρνητικά στοιχεία στη Δυτική Ευρώπη. H συμμετοχή του

πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό είναι χαμηλότερη και ένα σημαντικό μέρος αυτής

της χαμηλότερης συμμετοχής δεν είναι αποτέλεσμα ανεμπόδιστης επιλογής, αλλά

της απογοήτευσης των εργαζομένων για τους θεσμούς που κάνουν τα πράγματα πολύ

δύσκολα για τα νοικοκυριά που όλα τα μέλη τους δουλεύουν.

Επιπλέον, τα νούμερα της παραγωγικότητας στην Ευρώπη είναι «φουσκωμένα» από το

γεγονός ότι εν δυνάμει εργαζόμενοι λιγότερο παραγωγικοί έχουν πιο μικρές

πιθανότητες να βρουν δουλειά. Και πάνω από όλα, πλανάται η επερχόμενη

δημογραφική κρίση που απειλεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Δυτικής

Ευρώπης, καθώς ο πληθυσμός γερνάει.

Κηρύγματα

Υπάρχει, τελικά, χώρα ή περιοχή που να μην έχει σοβαρές οικονομικές ανησυχίες

και βαθιά διαρθρωτικά προβλήματα; Κατά τη διάρκεια του τέλους της δεκαετίας

του ’90, οι ΗΠΑ είχαν καλή τύχη στα οικονομικά, γεγονός στο οποίο συνέβαλαν οι

θεσμοί και μερικές αποτελεσματικές οικονομικές πολιτικές. Από το 2000 οι

γραφειοκράτες της Ευρώπης άρχισαν να φοβούνται τις διεθνείς συναντήσεις,

επειδή άκουγαν συνεχώς κηρύγματα από τους Αμερικανούς για το πώς θα έπρεπε η

Ευρώπη να γίνει σαν την Αμερική. Επομένως, είναι σημαντικό να επισημάνω πόσο

λίγο έδαφος κέρδισε – αν κέρδισε – η Αμερική έναντι της Ευρώπης την

προηγούμενη δεκαετία, σύμφωνα πάντα με το μέτρο της κοινωνικής ευημερίας. Και

οι δύο πλευρές έχουν πολλά να μάθουν.

© Project Syndicate, Ιούνιος 2004

Ο J. Bradford DeLong είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο

Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομίας των ΗΠΑ επί

προεδρίας Κλίντον

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ:ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ