Αναζήτηση
Έχει καθιερωθεί να εορτάζονται ετησίως διάφορες ημέρες μνήμης, με αφορμή
διάφορα αποτρόπαια γεγονότα (Ολοκαύτωμα), ή θέματα που απασχολούν τον πλανήτη
μας (περιβάλλον). Μεταξύ αυτών είναι και η Ημέρα για την Στήριξη των Θυμάτων
Βασανιστηρίων. Το ζητούμενο λοιπόν είναι η αποτελεσματικότητα αυτών των
εκδηλώσεων. Δηλαδή αρκούμεθα σε κάποιες τυποποιημένες διακηρύξεις ή
λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή στο μέλλον τέτοιων
φαινομένων; Και ποια είναι αυτά τα μέτρα από την πλευρά των διεθνών οργανισμών
ταγμένων στην προάσπιση βασικών και αναλλοίωτων αρχών, βασικών δικαιωμάτων
σύμφυτων με την ανθρώπινη ύπαρξη;
Τα γεγονότα που εκτυλίσσονται καθημερινώς ανά τον κόσμο, καθώς και ο τρόπος με
τον οποίο τα αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, οδηγούν στην εξής διαπίστωση: ότι η
πρόοδος της επιστήμης είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηθική – και ίσως και
πνευματική – ανάταση του ανθρώπου, κάτι που ανέκαθεν αποτελούσε τον απώτερο
στόχο κάθε ανθρώπινης πράξης, αλλά μάλλον μόνο σε θεωρητικό πλαίσιο.
Διεξάγονται συνεχώς πόλεμοι εν ονόματι της ειρήνης. Διαπράττονται φρικαλέες
πράξεις εναντίον ανθρώπων εν ονόματι της αγάπης και της σωτηρίας της
ανθρωπότητας. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που αποφέρει ένας πόλεμος
αφορά στις συνέπειες: δεν είναι όλες άμεσα ορατές. Πέραν του γεγονότος ότι
δημιουργεί χιλιάδες θύματα – κυρίως αθώα – συμβάλλει ουσιαστικά στη μετάλλαξη
των ηθών, καθώς παρέχει τη δυνατότητα για την εμφάνιση των άγριων ενστίκτων
του ανθρώπου. Και οπωσδήποτε, ένας πόλεμος επιφέρει ισχυρά ρήγματα στα θεμέλια
της παγκόσμιας ειρήνης, συγχρόνως όμως αποτελεί και έναν τρόπο αξιολόγησης των
κανόνων δικαίου και του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης.
Το Διεθνές Δίκαιο, η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (1948), το
Ψήφισμα της Γεν. Συνέλευσης του ΟΗΕ, το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού
Δικαστηρίου και οι Συμβάσεις της Γενεύης, αποτελούν το νομικό πλαίσιο με το
οποίο, αφενός τίθενται φραγμοί στις προεκτάσεις της εχθρικής συμπεριφοράς,
ιδιαίτερα όπως αυτή εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης σύρραξης, και
αφετέρου απαγορεύεται η άσκηση βίας, σωματικής ή ψυχικής.
Εφαρμόζονται όμως στην πράξη οι κανόνες αυτοί του Διεθνούς Δικαίου;
Πρόσφατα ήρθαν στη δημοσιότητα οι απίστευτα απάνθρωποι τρόποι αντιμετώπισης
των Ιρακινών αιχμαλώτων. Θα έπρεπε να είμαστε προετοιμασμένοι. Τι άλλο θα
μπορούσε να δημιουργήσει ένας πόλεμος, εκτός από κτηνωδία; Το θέμα όμως είναι
πώς αντιδρούμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι στην εικόνα αυτού του «πολιτισμού»; Θα
επιλέξουμε την παθητική ή την ενεργητική αντίδραση; H επιλογή θα αφήσει να
φανεί το σθένος της ψυχής, τον αληθινά δυνατό άνθρωπο.
H αντίδραση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών στον πόλεμο κατά του Ιράκ υπήρξε
έμπρακτη, με την κατάθεση μηνυτήριας αναφοράς στον Εισαγγελέα του Διεθνούς
Ποινικού Δικαστηρίου για τα εγκλήματα που διεπράχθησαν κατά τον πόλεμο αυτό
από Βρετανούς πολιτικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους. Ακόμα εκκρεμεί η
υπόθεση στον Εισαγγελέα του ΔΠΔ.
Ποια είναι όμως γενικότερα η αντίδραση της Διεθνούς Έννομης Τάξης, της
Διεθνούς Κοινότητας για το θέμα αυτό αλλά και για τους βασανισμούς που
επακολούθησαν; H Ευρωπαϊκή Ένωση, με το επίσημο κείμενο του Συμβουλίου των
Υπουργών Εξωτερικών της E.E., καταδίκασε και επίσημα τα βασανιστήρια Ιρακινών
κρατουμένων και τις άγριες τακτικές ανακρίσεων στο Ιράκ, αναφέροντας
συγκεκριμένα ότι «με τις μεθόδους αυτές παραβιάζεται η διεθνής νομιμότητα».
Αρκεί όμως μόνο αυτό; Πιστεύω πως πρέπει να επιβάλλεται η συμμόρφωση στους
νόμους και να οδηγούνται οι υπαίτιοι στη Δικαιοσύνη, αφού δεν αρκεί η απλή
επίκληση της ύπαρξης αυτών.
Οι παντός είδους βασανισμοί, οι σεξουαλικές ταπεινώσεις, οι βιασμοί
κρατουμένων, η ανείπωτη σκληρότητα, η εξευτελιστική και βάναυση μεταχείριση
συνιστούν κατάφωρες παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου για τις οποίες
προβλέπονται αυστηρές ποινές. Εκεί φαίνεται η εύρυθμη λειτουργία ενός
δικαιικού συστήματος: να μπορεί να επιβάλλει την εφαρμογή των κανόνων του,
αλλιώς αυτοαναιρείται – δεν έχει λόγο ύπαρξης. H ισχύς αυτών των κανόνων είναι
καθολική – δεν εφαρμόζονται επιλεκτικά, ανάλογα δηλαδή με την ιδιότητα, τη
θέση και το αξίωμα του παραβάτη.
H 26η Ιουνίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρα για τη Στήριξη των Θυμάτων Βασανιστηρίων.
Οφείλουμε ως υπεύθυνοι πολίτες, ως ενεργά υποκείμενα της πολιτικής κοινότητας
να αξιώσουμε την απόλυτη εφαρμογή των νόμων και την υπαγωγή σε αυτούς όλων των
υπευθύνων για κάθε ταπεινωτική και εξευτελιστική μεταχείριση ενάντια σε άλλον
άνθρωπο.
H ανοχή αυτών των πράξεων επιφέρει αργά και σταθερά τη διασάλευση της
παγκόσμιας ειρήνης και την κατάρρευση της διεθνούς νομιμότητας. H εξάπλωση των
μεθόδων Γκουαντάναμο μπορεί να θεωρηθεί βέβαιη και θα ευθυνόμαστε κι εμείς γι΄
αυτό, αν δεν αντιδράσουμε.
Ο Δημήτρης Παξινός είναι πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών
