Bαδίζω και παραμιλώ…

Γιατί άραγε στις βορειοευρωπαϊκές χώρες οι άνθρωποι δεν πλησιάζουν ο ένας τον

άλλο όσο εδώ, στον Νότο; Γιατί εκεί κάνουν ουρές, ενώ εμείς σπρωχνόμαστε χωρίς

λόγο; Γιατί παλιότερα στη γειτονιά λέγαμε καλημέρα, ενώ σήμερα στο ασανσέρ

ούτε καν χαμογελάμε στον συγκάτοικο; Γιατί κάποιος που βαδίζει και παραμιλάει

(στο κινητό) δεν παραξενεύει κανέναν, ενώ κάποτε θα τον έκλειναν στο

ψυχιατρείο; Γιατί ανακαινίζουμε τη πρόσοψη των πολυκατοικιών, αλλά όχι τις

άθλιες ταράτσες με τις κεραίες και τα παλιοσίδερα;

H γλυπτική αισθητική βασίζεται στη συνομιλία σώματος και χώρου, στην

ενδυμασία, στις κινήσεις μας, στο πώς απευθυνόμαστε στους άλλους, στο πώς

υπολογίζουμε τον χώρο, ανοιχτό ή περιορισμένο, στη διαφορά βαδίσματος και

αυτοκίνησης, ανοιχτού χώρου και κτισμένου. «Γλυπτικό» ζήτημα είναι και η

ανεξήγητη «ανάπλαση» της Πλατείας Ομονοίας – η πέμπτη, νομίζω, μεταπολεμικά -,

αλλά ταυτόχρονα και αυτή η εξαιρετική πανοραμική λεωφόρος που από την

Καισαριανή μάς πάει στην Αττική Οδό, και που σε λίγο θα βάλει και την Ελευσίνα

στο δρομολόγιο της βραδινής αυτοκινητάδας, ναι, αυτήν την ξεχασμένη πόλη με

την παγκόσμια σημασία.

Βεβηλωμένος «Περίπατος»: Δημόσια τέχνη κατ’ εξοχήν, η γλυπτική έχει μια

τεράστια προϊστορία στον αρχαίο χώρο του «Περιπάτου», δίπλα στην Αγορά και

στην Ακρόπολη, γι’ αυτό άλλωστε παραδίπλα οργανώθηκε και η λαμπρή διεθνής

Μπιενάλε από τον T. Σπητέρη, πριν από 40 χρόνια. Άκρως προβληματική η σύγχρονη

γλυπτική μας – σε μια χώρα χωρίς αίσθηση δημόσιου χώρου και χωρίς κτηματολόγιο

– ξαναεμφανίσθηκε επίσημα με την έκθεση αυτή στον αναπλασμένο πεζόδρομο γύρω

από την Ακρόπολη. Μολονότι η προσεκτική Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων έκανε

καλή δουλειά γύρω από την Ακρόπολη – χωρίς έστω να προτείνει νέες ιδέες, όπως

κάποτε ο Πικιώνης -, αυτή η έκθεση στον ιερό χώρο ήλθε να καταδείξει το

πρόβλημά μας, ως πολιτισμού. Δεν θα κρίνουμε τα γλυπτά ένα ένα, ας πούμε μόνο

γενικόλογα ότι είναι εντελώς αταίριαστα από κάθε άποψη. Ανήκουν σε εποχές

εσωστρεφείς, όταν οι γλύπτες μας έψαχναν την εκφραστική γλώσσα τους, όχι τον

υπεύθυνο διάλογο με τον δημόσιο χώρο και το κοινό συναίσθημα. Κι αν γράφονται

αυτές οι γραμμές, είναι μη τυχόν και παραμείνουν μονίμως εκεί και βεβηλώνουν

τον Ιερό Βράχο. Πρόχειρα είχε στήσει και ο Δήμος Αθηναίων – επί Έβερτ – τα

γλυπτά σε δημόσιους χώρους και μας ξέμειναν.

Παλαιότερα «TA NEA» είχαν κάνει κριτικό αφιέρωμα για εκείνες τις άθλιες αψίδες

μπρος στο Καλλιμάρμαρο, κι ευτυχώς υπήρξε αποτέλεσμα. Το θυμηθήκαμε στην

έκθεση ντοκουμέντων για τις αναστηλώσεις στο Ζάππειο και στο Στάδιο. Αυτά τα

ιστορικά κτίρια «μιλάνε» ακόμη στο μάτι και στο σώμα μας, μολονότι μπροστά

τους δεν υπάρχουν ανέμελοι περιπατητές.

Αναρωτιόμαστε, εν όψει του 2004: Όπως υπάρχουν εθνικές υπηρεσίες σε θέματα

πολεοδομίας ή υγιεινής, δεν θα μπορούσε να υπάρχει και μία για θέματα

αισθητικής και καλού (έστω στοιχειώδους) γούστου; Κάτι σαν ΣΔΟΕ που να

επεμβαίνει στα γλυπτά ή τα αρχιτεκτονήματα των δήμων ή των κρατικών υπηρεσιών;

«Με ποιο κριτήριο» θα ρωτήσει κανείς. Όχι πάντως και τόσο δημοκρατικό, γιατί

οι εκλεγμένοι άρχοντες και οι επιτροπές ειδικών είναι που γέμισαν την

επικράτεια με γιγαντόσωμα γλυπτά σοβιετικής ή σανταμικής αισθητικής, που

παριστάνουν τα Ηρώα.

Γλυπτική, χώρος και κυβερνοχώρος: Υπάρχει βέβαια μια απάντηση. Ο χώρος

που ζούμε είναι ήδη νοητός, τηλε-διαμορφωμένος, όχι βιωμένος. Οι νεαροί που

γκαζώνουν στις λεωφόρους δεν «μετακινούνται», αλλά μιμούνται τις σχετικές

διαφημίσεις των αυτοκινήτων τους ή τα βιντεογκέιμ. H κυρία που μιλάει στο

κινητό, οδηγώντας με το ένα χέρι, είναι η μισή στις ακουστικές αναπαραστάσεις

και η μισή στην πραγματικότητα του σώματος. Σχιζοφρένεια που κανέναν δεν

ξενίζει.

Ο κυβερνοχώρος, η υπερπραγματικότητα των αναπαραστάσεων, των σημείων, είναι

από χρόνια βίωμα καθημερινό. Και η γλυπτική μας, με αισθητική μακράν του

κόσμου τούτου, στον κυβερνοχώρο της. Μα, τότε, ποιος ζει εδώ, στον αισθητό

χώρο; Μόνο οι τουρίστες, οι μετανάστες ή τα αδέσποτα;

INFO

«Περίπατος με τη Γλυπτική», στην οδό Αποστόλου Παύλου, από το Θησείο έως τη

Διονυσίου Αρεοπαγίτου (συνεχίζεται)

«Ζάππειο Μέγαρο – Παναθηναϊκό Στάδιο», Ντοκουμέντα για την ιστορία και τα

αναστηλωτικά έργα των δύο χώρων, Ζάππειο Μέγαρο, τηλ. 210 3226.549, έως τις 11 Οκτωβρίου.