Οι Ίνκας «έγραφαν» με κόμπους!

Οι Ίνκας της Νότιας Αμερικής είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τους

υπόλοιπους σημαντικούς πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκού. Εκτός από ένα: Δεν

είχαν αναπτύξει σύστημα γραφής, κάτι που οι ανθρωπολόγοι συμπεριλαμβάνουν στα

στοιχεία που χαρακτηρίζουν έναν ζωντανό, πολύπλοκο και μεγάλο πολιτισμό.

Αντίθετα, έχουν αφήσει πλήθος ενδείξεων των υπόλοιπων στοιχείων της λίστας:

Μνημειώδη αρχιτεκτονική, τεχνολογία, αστικοποίηση, πολιτικές και κοινωνικές

δομές, κινητοποίηση πληθυσμών και πόρων. H Μεσοποταμία, η Αίγυπτος, η Κίνα και

οι Μάγια του Μεξικού και της Κεντρικής Αμερικής έχουν να επιδείξουν όλα αυτά

τα χαρακτηριστικά μαζί με ανεπτυγμένο σύστημα γραφής.

Το μόνο πιθανό δείγμα κωδικοποίησης και καταγραφής πληροφοριών που αποδίδουν

οι αρχαιολόγοι στους Ίνκας είναι κρυπτογραφικοί κόμποι, γνωστοί ως κίπου. Οι

κόμποι που έχουν βρεθεί δεν θυμίζουν σε τίποτα προσκόπους ή ναυτικούς. Τα

περισσότερα κίπου αποτελούνται από κόμπους δεμένους σε κορδόνια που κρέμονται

από οριζόντια σχοινιά. Οι αρχαιολόγοι μέχρι τώρα θεωρούσαν πως η διαρρύθμισή

τους θυμίζει λογιστικά βιβλία και λίστες απογραφής, ένα είδος υφασμάτινου

άβακα δηλαδή και σε καμία περίπτωση γραπτά κείμενα.

Όμως, μία νέα έρευνα ανατρέπει αυτή τη θεωρία και προτείνει μία διαφορετική

ματιά. Οι επιστήμονες που ανέλυσαν 450 από τα 600 διασωζόμενα κίπου, πιστεύουν

πως ναι μεν ήταν κυρίως λογιστικά εργαλεία, όμως μερικά από αυτά δεν είχαν

σχέση με νούμερα και αντιπροσώπευαν μία πρώιμη μορφή γραφής. Αν μάλιστα,

αποκρυπτογραφηθούν τα κορδόνια, ίσως αποκαλύψουν άγνωστες ιστορίες της

μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που γνώρισε η αμερικανική ήπειρος πριν την κατάκτησή

της από τους Ισπανούς το 1532.

Αν το κίπου είναι πράγματι σύστημα γραφής, είναι πολύ διαφορετικό από κάθε

γνωστό αρχαίο αλφάβητο, ξεκινώντας από τη σφηνοειδή γραφή της Μεσοποταμίας

πριν από 5.000 χρόνια, εξηγεί ο δρ Γκάρι Έρτον από το Χάρβαρντ. Το κίπου δεν

κατέγραψε πληροφορίες με τη μορφή γραφικών συμβόλων που αναπαριστούν λέξεις,

αλλά ένα είδος τρισδιάστατου δυαδικού κώδικα, παρόμοιου με αυτόν που

χρησιμοποιούν οι προγραμματιστές στους υπολογιστές.

Ο δρ Έρτον, ανθρωπολόγος και μελετητής του αμερικανικού λαού,

υποστηρίζει ότι οι Ίνκας χρησιμοποιούσαν τους κόμπους και τα κορδόνια για να

επικοινωνούν. Κατέγραψαν έτσι πληροφορίες με ένα κωδικοποιημένο σύστημα, που

γινόταν κατανοητό σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Τον επόμενο μήνα κυκλοφορεί το

βιβλίο του «Σύμβολα των κίπου των Ίνκας», όπου ο καθηγητής αναλύει τα

χαρακτηριστικά ενός κίπου.

Οι κόμποι ήταν διευθετημένοι σε κωδικοποιημένες αλληλουχίες, «αντίστοιχες με

τη διαδικασία συγγραφής δυαδικών προγραμμάτων για υπολογιστές». Όταν κάποιος

γράφει ένα email, αποθηκεύεται στο κομπιούτερ σε μορφή οκταψήφιας αλληλουχίας

με τα ψηφία 1 και 0. Το δυαδικό μήνυμα αποστέλλεται σε άλλον υπολογιστή, όπου

μεταφράζεται ξανά σε λέξεις. Οι πληροφορίες των Ίνκας, σύμφωνα με τον δρα

Έρτον, είναι τακτοποιημένες σε επταψήφιες αλληλουχίες.

Κάθε αλληλουχία θα μπορούσε να είναι ένα όνομα, μία δραστηριότητα, μία

τοποθεσία. Υπολογίζοντας όλες τις πιθανές παραλλαγές στα χρώματα των κορδονιών

και την ύφανση, ο καθηγητής εκτιμά ότι οι Ίνκας χρησιμοποιούσαν 1.500

διαφορετικές πληροφορίες. Οι Σουμέριοι, για παράδειγμα, είχαν λιγότερα από

1.500 σφηνοειδή σύμβολα, ενώ οι Αιγύπτιοι 800 ιερογλυφικά.

Αυτή η θεωρία βέβαια είναι δύσκολο να αποδειχθεί, τη στιγμή που κανένα κίπου

δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Ευχής έργον θα ήταν η ανακάλυψη μίας αντίστοιχης

στήλης της Ροζέτας, που βοήθησε τους επιστήμονες να διαβάσουν τα αιγυπτιακά

ιερογλυφικά. Οι Ισπανοί κατακτητές, υποπτευόμενοι ότι οι κόμποι ήταν κείμενα

ιστορικά και θρησκευτικά των Ίνκας, κατέστρεψαν ό,τι έπεσε στο χέρι τους ως

ειδωλολατρικά αντικείμενα. Και κανείς δεν είναι σίγουρος πώς έφτιαχναν τα

κίπου οι ιθαγενείς. Για αυτό και αρκετοί μελετητές επιμένουν ότι οι κόμποι

βοηθούσαν απλώς τον δημιουργό τους να θυμάται πληροφορίες που είχε στο μυαλό

του και τίποτα παραπάνω.

Για να πείσουν τους συναδέλφους τους, ο Έρτον και οι συνεργάτες του

μαθηματικοί στο Χάρβαρντ θα έχουν έτοιμη το φθινόπωρο μία ηλεκτρονική βάση

δεδομένων με όλα τα κίπου που έχουν διατηρηθεί. Με την άποψή του συμφωνούν οι

ερευνητές πρώιμων πολιτισμών του Περού, όπου το ύφασμα ήταν το κύριο μέσο

γραφής. Πηλό χρησιμοποιούσαν Σουμέριοι και Βαβυλώνιοι, πέτρα και πάπυρο οι

Αιγύπτιοι. Το ύφασμα όμως, για τους Ίνκας είναι φυσική επιλογή, καθώς ήταν

σύμβολο πλούτου, κοινωνικής θέσης και πολιτικής εξουσίας.

Επιμέλεια: Εύη Ελευθεριάδου