Kαι οι αρχαιολόγοι έχουν τα γκάτζετ τους

Από τη Σαντορίνη στην Κίνα και από κει στην αφρικανική ήπειρο, η Λάρα Κροφτ

γυρίζει τον κόσμο στη διάρκεια των αρχαιολογικών της αναζητήσεων με συντροφιά

την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Μόνο που αυτή τη φορά, η πραγματική ζωή

ξεπερνά τη φαντασία του Χόλιγουντ και τα γκάτζετ της Λάρας ωχριούν μπροστά

στον εξοπλισμό των αληθινών αρχαιολόγων.

Αγαπημένο μηχάνημα της Λάρα Κροφτ είναι μία ψηφιακή μίνι συσκευή πολλαπλών

χρήσεων με κάμερα της Panasonic. H θηλυκή Ιντιάνα Τζόουνς, όμως, φαίνεται πως

χρειάζεται ένα επιμορφωτικό σεμινάριο. Σε μία αληθινή αρχαιολογική αποστολή,

τα γκάτζετ αυτού του είδους είναι μάλλον συνηθισμένα. H τεχνολογία που

χρησιμοποιούν πλέον οι αρχαιολόγοι σε κάθε γωνιά της Γης περιλαμβάνει

δορυφορικά μάτια, υπερσύγχρονα ραντάρ και τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ. H επιστήμη

της αρχαιολογίας μεταμορφώνεται και οι ερευνητές επωφελούνται ανακαλύπτοντας

νέα ευρήματα και τοποθεσίες ή εξερευνώντας εκ νέου ήδη γνωστές ανασκαφές.

Σύμφωνα με την ηλεκτρονική καθημερινή έκδοση του «National Geographic»,

αυτοί που απολαμβάνουν ακόμα περισσότερα οφέλη είναι οι ειδικοί στην ενάλια

αρχαιολογία. Πολλά από τα μυστήρια της θάλασσας – από ναυάγια μέχρι αρχαίες

βυθισμένες πόλεις – βρίσκονται σε βάθη που μέχρι πρόσφατα κανείς δεν μπορούσε

να φτάσει.

Στην υπηρεσία της αρχαιολογίας τίθενται συχνά εξοπλισμός και μέθοδοι που

αρχικά επινοήθηκαν για άλλες επιστημονικές ειδικότητες. Για παράδειγμα, η

Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ) χρησιμοποιούν ραντάρ

υψηλής ανάλυσης, πλάγιων και πολλαπλών ακτίνων, τοποθετημένα σε πλοία, που

σκανάρουν τα βάθη των ωκεανών. Τα ραντάρ παράγουν τρισδιάστατα μοντέλα του

βυθού, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για να εντοπίσουν ναυάγια και να

δημιουργήσουν ακριβείς απεικονίσεις τους.

Πέρυσι, η ΝΟΑΑ κατάφερε να τραβήξει τρεις καινούργιες εικόνες από ραντάρ ενός

ναυαγίου στις ακτές της Μασαχουσέτης. Το ατμόπλοιο «Πόρτλαντ» βυθίστηκε το

1898 και θεωρείται σημαντικό κειμήλιο για την ιστορία της ναυσιπλοΐας. Μία

αποστολή εξερεύνησής του έχει προγραμματιστεί για τον επόμενο χρόνο.

H πιο προηγμένη τεχνολογικά αποστολή ανήκει στον διάσημο εξερευνητή των

θαλασσών Ρόμπερτ Μπάλαρντ, ο οποίος αυτές τις ημέρες ερευνά αρχαία ναυάγια στη

Μαύρη Θάλασσα. Πάντα πρωτοπόρος στον τομέα της τεχνολογικής εξέλιξης, ο

άνθρωπος που ανακάλυψε τον Τιτανικό, κατασκευάζει βαθυσκάφη και

τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ για κάθε μεγάλη αποστολή που αναλαμβάνει. Δικά του

είναι τα οχήματα που χρησιμοποιήθηκαν στις σκηνές του Τιτανικού από τον Τζέιμς

Κάμερον.

Αυτή τη φορά έχει μαζί του μία σειρά από εντυπωσιακά μηχανήματα. Αυτό που

ξεχωρίζει είναι βέβαια ο «Ηρακλής», ένα υποβρύχιο όχημα σχεδιασμένο να βουτά

στα πολύ βαθιά νερά. Το νέο ρομπότ διαθέτει εξελιγμένους οπτικούς και

ακουστικούς αισθητήρες και τηλεοπτικά συστήματα υψηλής ευκρίνειας. Αυτά

βοηθούν τον ερευνητή να έχει μία καλή εικόνα όλων των αντικειμένων στον βυθό

και να μπορεί να τα χειριστεί με τους βραχίονες. Ο «Ηρακλής» θεωρείται

ιδανικός για να εξερευνήσει δύο φοινικικά ναυάγια του 750 π.X., που

αναπαύονται σε βάθος 300 μέτρων και θεωρούνται σημαντικός θησαυρός για την

ιστορία τόσο των Φοινίκων όσο και ολόκληρης της Μεσογείου.

Άλλη μία πρωτοπορία της αποστολής είναι η απευθείας μετάδοση κάθε τους

κίνησης μέσω του Ίντερνετ και δορυφορικής τεχνολογίας. Οι επιστήμονες

καταγράφουν εικόνες και ήχους από τον βυθό και τις στέλνουν σε πραγματικό

χρόνο στο κέντρο ελέγχου, που εδρεύει στη Σχολή Ωκεανογραφίας του

Πανεπιστημίου του Ρόουντ Άιλαντ.

«Αυτή η τεχνολογία είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα μπρος για την υποθαλάσσια

εξερεύνηση, καθώς επιτρέπει στους επιστήμονες να συμμετέχουν ενεργά σε μία

πολύ μακρινή αποστολή», τονίζει ο Άντι Άλμπι, υπεύθυνος της ομάδας που

υλοποίησε την εφαρμογή. Πριν από 26 χρόνια, ο Μπάλαρντ ανακάλυψε τις πρώτες

υδροθερμικές πηγές στα βάθη του Ειρηνικού. Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να

μπορέσει να φτάσει ένας γεωλόγος θαλάσσης στο ίδιο σημείο. Σήμερα, ένας

επιστήμονας θα μπορούσε να μελετήσει την ανακάλυψη σε πραγματικό χρόνο από το

γραφείο του στο εργαστήριο.

Ρομπότ στην έρημο

Μία ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης φέρνει την

ψηφιακή αρχαιολογία στην έρημο της Αιγύπτου. Οι επιστήμονες μελετούν τα αρχαία

ερείπια της Αμίντα στην Όαση της Ντάκλα, σε μία απόσταση 13 ωρών με το

αυτοκίνητο από το Κάιρο. Εκεί, χρησιμοποιούν ένα ρομπότ εξοπλισμένο με

τηλεκατευθυνόμενη συσκευή, η οποία παράγει τρισδιάστατες εικόνες του υπεδάφους

για να εντοπίσουν τα ακριβή σημεία όπου θα αρχίσουν τις ανασκαφές.

Οι αρχαιολόγοι εκμεταλλεύονται την εμπειρία από άλλους τομείς, όπου

χρησιμοποιούνται ευρέως τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ, όπως στη χαρτογράφηση και

εξερεύνηση εγκαταλελειμμένων ορυχείων, τοξικών αποβλήτων και θαμμένων

σωληνώσεων.

Το Ινστιτούτο Ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον του Πίτσμπουργκ

αναπτύσσει ένα αυτόνομο ρομπότ σε ρόδες, για να εξερευνήσει και να

χαρτογραφήσει τα ορυχεία κάρβουνου της Πενσυλβάνιας. Το ρομπότ είναι

εξοπλισμένο με κάμερες, αισθητήρες, σαρωτές με ακτίνες λέιζερ και ένα

γυροσκόπιο, για να ξεπεράσει τυχόν εμπόδια και να παράγει τρισδιάστατους

χάρτες. «Οι αρχαιολόγοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτό το ρομπότ για να

εξερευνήσουν έναν τάφο», λέει ο Σκοτ Θάιερ, ένας από τους ειδικούς του ρομπότ

των ορυχείων. Το ίδιο ινστιτούτο έχει κατασκευάσει ρομπότ που μπορούν να

ψάξουν για μετεωρίτες στην Ανταρκτική, χρησιμοποιώντας αισθητήρες οι οποίοι

εντοπίζουν ουράνια αντικείμενα.