Διαστάσεις Ο σύγχρονος Επιμηθέας

Αντίθετα με τον αδελφό του τον Προμηθέα, που ήταν προνοητικός και προέβλεπε

τα πάντα, ο Επιμηθέας άρχιζε πάντα να δραστηριοποιείται μετά τα γεγονότα. Εξ

ου και ο Πίνδαρος τον χαρακτήρισε «οψίνοο».

Ο Ζαν-Πιερ Βερνάν εξακολουθεί να δηλώνει μαρξιστής. Με μια απαραίτητη

διευκρίνιση: δεν υπάρχει ένας, αλλά πολλοί μαρξισμοί. Αρκεί να σκεφτεί κανείς

τους ηγέτες της Δεύτερης Διεθνούς, τους ρεβιζιονιστές, την αυστριακή σχολή. Ο

μαρξισμός, λέει ο διάσημος ελληνιστής στη Στάμπα, είναι ένα μέσο για

την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου, όχι η απόλυτη αλήθεια. Με την ίδια έννοια,

δεν υπάρχει Ο μύθος και Ο ορθός λόγος, ούτε μία σαφής μετάβαση από τον πρώτο

στον δεύτερο. Υπήρξαν κοινωνίες που επικοινωνούσαν με τον προφορικό λόγο και

κοινωνίες όπου αυτές οι προφορικές αφηγήσεις έδωσαν τη θέση τους στον γραπτό

λόγο. Όλα αλλάζουν. Από τον Ηρόδοτο, που λέει «πιστεύω σε αυτά που βλέπω και

σε αυτά που μου διηγούνται από πρώτο χέρι», φτάνουμε στον Όμηρο, στα έργα του

οποίου την αφήγηση κάνει η Μούσα. Ύστερα γεννιέται η Πόλις, όπου κάνουν την

εμφάνισή τους η ιστορία, η φιλοσοφία, το δίκαιο, τα μαθηματικά, η οικονομία. Ο

ορθός λόγος δεν είναι κάτι που έχουμε στο σώμα μας, όπως το στομάχι, αλλά ένα

σύνολο διανοητικών τεχνικών που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ένα μέρος της

πραγματικότητας. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη όμως και τους μύθους, τα συναισθήματα,

τη φαντασία.

Η πρόοδος της επιστήμης, τονίζει ο Βερνάν, δεν είναι μία ευθεία γραμμή, αλλά

μια σύνθετη πορεία μέσα από λάθη και εκτροχιασμούς. Κάπως έτσι προχωρεί και η

ανθρώπινη ιστορία, κάνοντας ζιγκ – ζαγκ ανάμεσα σε πολέμους. Το θλιβερό είναι

ότι οι μεγάλες αποφάσεις, που δεσμεύουν ολόκληρο τον κόσμο, λαμβάνονται από

μια μικρή ομάδα ανθρώπων με εμφανή πνευματική ανεπάρκεια. Οι άνθρωποι αυτοί

χαρακτηρίζονται από θρησκευτικό φανατισμό: το Καλό εναντίον του Κακού, ο Θεός

είναι στο πλευρό μας κ.λπ. Δεν τους ενδιαφέρουν οι συνέπειες των επιλογών

τους, δεν αντιλαμβάνονται, για παράδειγμα, τους κινδύνους από μια σύγκρουση

των πολιτισμών. Ισχυρίζονται ότι πολεμούν έναν δικτάτορα, τη στιγμή που

υπάρχουν τόσοι δικτάτορες στον κόσμο, πολλοί από τους οποίους υποστηρίζονται

από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τον εκπολιτισμό του κόσμου επιδίωκε βέβαια και ο Αλέξανδρος, ο οποίος έμεινε

στην ιστορία ως Μέγας. Για τον βασιλιά των Μακεδόνων, όμως, ο πατέρας του είχε

επιλέξει τουλάχιστον ως παιδαγωγό κάποιον Αριστοτέλη. Εκείνος τον διαμόρφωσε.

Ποιος είναι, άραγε, ο Αριστοτέλης του προέδρου Μπους; Ποιος θα τον συνετίσει,

ποιος θα τον σταματήσει; Η απρονοησία του πλανητάρχη θυμίζει τον Επιμηθέα.

Εκείνος όμως είχε δίπλα του τον Προμηθέα, που τον είχε συμβουλεύσει να μην

παντρευτεί την Πανδώρα. Ο Προμηθέας σήμερα απουσιάζει. Ολόκληρος ο 20ός αιώνας

χαρακτηρίζεται από την έλλειψη της ικανότητας να προβλέπουμε τα αποτελέσματα

των πράξεών μας.