Αφιέρωμα ΑΛΕΝ ΤΟΥΡΕΝ Κοινωνιολόγος και Ιστορικός «Ο ΟΗΕ δεν θα κάνει πόλεμο»

Θα γίνει ή δεν θα γίνει πόλεμος; Οι εξελίξεις τρέχουν, ο χρόνος μοιάζει να

τις πιέζει, το κρίσιμο ερώτημα παραμένει. Απευθυνθήκαμε στον Αλέν Τουρέν, έναν

από τους μεγαλύτερους κοινωνιολόγους της εποχής μας. Κι εκείνος ήταν

κατηγορηματικός: «Πόλεμος των Ηνωμένων Εθνών εναντίον του Ιράκ δεν πρόκειται

να γίνει».

Ο Αλέν Τουρέν δεν χρειάζεται συστάσεις. Κοινωνιολόγος, ιστορικός, ιδρυτής του

Κέντρου Κοινωνιολογικής Ανάλυσης και Παρέμβασης στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών

Σπουδών του Παρισιού, συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων… Είχε ταχθεί υπέρ του

πολέμου εναντίον των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα. «Δεν μπορεί κανείς να

καταδικάζει τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου χωρίς να υποστηρίζει την

αμερικανική δράση στο Αφγανιστάν», έγραφε στη «Μοντ» τον Νοέμβριο του 2001.

Τον ρωτήσαμε αν θα έλεγε σήμερα το ίδιο για το Ιράκ. Και απάντησε: «Φυσικά και

όχι!».

Το βαθύ ρήγμα

«Τότε, η αμερικανική αντίδραση ήλθε μετά τις επιθέσεις. Τώρα, μιλάμε για έναν

προληπτικό πόλεμο. Οι επιθεωρήσεις συνεχίζονται, δεν έχουμε πειστεί ότι μια

επέμβαση είναι απαραίτητη. Επιπλέον, η αμερικανική πολιτική, που

προσανατολίζεται σήμερα προς αυτό το θέμα του πολέμου, ενός σχεδόν ιερού

πολέμου, είναι μια μονομερής θέση. Και πρώτη συνέπεια της μονομέρειας, είναι

πως χάνεται η έννοια του συμμάχου. Οι χώρες που συνδέονταν με τις ΗΠΑ ως

επικεφαλής του «κόσμου υπό παγκοσμιοποίηση», διότι αποτελούσαν μέρος αυτού του

κόσμου, ουδεμία υποχρέωση έχουν έναντι της μονομερώς αποφασισμένης

αμερικανικής πολιτικής. Πιστεύω, λοιπόν, ότι ένα άμεσο επακόλουθο των

αμερικανικών αποφάσεων είναι να βαθαίνει το ρήγμα μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, ένα

ρήγμα που μπορεί να φτάσει έως την απόλυτη αμφισβήτηση της αμερικανικής

ηγεσίας στην παγκόσμια πολιτική».

Μα οι ΗΠΑ, κύριε Τουρέν, διεκδικούν σήμερα, όπως λέει ο Ντόναλντ Κέιγκαν, από

τους εμπνευστές του δόγματος της προληπτικής επίθεσης, τον ρόλο του Γκάρι

Κούπερ στην ταινία «High Noon». Τι ρόλος μπορεί να υπάρξει για την Ευρώπη σε

μια τέτοια «κινηματογραφική» πραγματικότητα; Ο ίδιος γράφατε πρόσφατα στην «Ελ

Παΐς» πως «έχει μετατραπεί σε μια μικρή μπουρζουαζία του κόσμου».

«Η Ευρώπη, είναι αλήθεια, έχει χάσει την τελευταία δεκαετία σχεδόν κάθε

γεωπολιτικό ρόλο. Και αυτό συνδέεται, το επαναλαμβάνω, με την ιδέα της

παγκοσμιοποίησης. Από τη στιγμή που οι Αμερικανοί εγκαταλείπουν το μοντέλο της

παγκοσμιοποίησης και το αντικαθιστούν με το μοντέλο του ιερού πολέμου, θα

υπάρξει, μπορεί να υπάρξει, εγώ είμαι μάλλον αισιόδοξος, μια πολιτική ανάκαμψη

της Ευρώπης. Έπειτα από μια μακρά περίοδο παρακμής και με έναν άγριο, σχεδόν

απρόσμενο τρόπο, η Ευρώπη μπορεί να αποκτήσει ξανά, λόγω ακριβώς της νέας

αμερικανικής πολιτικής, πολιτική ελευθερία».

Πίσω από την αισιοδοξία του Αλέν Τουρέν, ο Γάλλος κοινωνιολόγος δεν το κρύβει,

βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό η ανανέωση της γαλλογερμανικής συμμαχίας, η ενιαία

θέση, το κοινό «όχι» στον πόλεμο εναντίον του Ιράκ. Υπάρχει περίπτωση να

χρησιμοποιήσει η Γαλλία, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, το βέτο με

το οποίο απείλησε σε ενδεχόμενη ψηφοφορία; «Δύσκολο. Αλλά όχι απίθανο. Το

βέβαιο είναι πως η πίεση που ασκεί ο γαλλογερμανικός άξονας στις ΗΠΑ έχει

ενισχυθεί πολύ». Υπάρχει περίπτωση να κάνουν πίσω η Γαλλία, η Γερμανία, να

δώσουν τη συγκατάθεσή τους σε έναν πόλεμο; «Όπως έχουν τα πράγματα αυτήν τη

στιγμή, πιστεύω πως όχι».

Θα γίνει πόλεμος; Ή μπορεί ακόμη να αποφευχθεί; «Ακούστε, ένας πόλεμος μπορεί

πάντα να αποφευχθεί. Αυτό που με εντυπωσιάζει, όμως, που εντυπωσιάζει ολόκληρο

τον κόσμο, είναι η ακραία ισχύς αυτού που ονομάζουμε μονομερής προσέγγιση.

Θεωρώ απίθανο να γίνει ένας πόλεμος του ΟΗΕ εναντίον του Ιράκ. Θεωρώ πολύ

πιθανό έναν πόλεμο των ΗΠΑ. Υπάρχουν, όμως, αυτό είναι αδιαμφισβήτητο,

Αμερικανοί, πολιτικοί ηγέτες, καθοδηγητές της κοινής γνώμης, που ήδη

αναρωτιούνται εάν το τίμημα που θα κληθεί τότε να πληρώσει το έθνος τους δεν

είναι υπερβολικά υψηλό»…

Ο φόβος

Ο Αλέν Τουρέν προτιμά πάντα την κοινωνιολογική διάσταση των γεγονότων. Όταν,

λοιπόν, τον ρωτάμε για ποιο λόγο θα γίνει, εφόσον γίνει, ο πόλεμος στο Ιράκ,

και του υπενθυμίζουμε τους τρεις λόγους – τον φόβο, το συμφέρον, την τιμή –

που προκύπτουν από έναν σπουδαίο μελετητή της ανθρώπινης φύσης, τον Θουκυδίδη,

εκείνος απαντά: «Ο κύριος λόγος είναι πως ο κόσμος ολόκληρος, όχι μόνο οι ΗΠΑ,

έχει έλθει τα πάνω κάτω. Κυριαρχούμασταν από μια κοινωνικοοικονομική θεώρηση

των πραγμάτων, μιλούσαμε για ενσωμάτωση, επικοινωνία, τεχνολογία και σήμερα

είναι το θέμα του πολέμου, εχθρός, φίλος, που υπερισχύει – με σύμμαχο, ένα

διαδεδομένο συναίσθημα ανασφάλειας. Έχουμε περάσει από έναν αισιόδοξο κόσμο,

οργανωμένο γύρω από την παγκοσμιοποίηση, σε έναν κόσμο ανήσυχο, δραματικό –

οργανωμένο γύρω από την αντιπαράθεση». Από φόβο λοιπόν; «Ναι, αν θέλετε, από φόβο…».

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ: Γιάννης Βασαλάκης, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: Γιάννης Κούρτης