Σενάρια της επόμενης ημέρας

Αύριο οι Τούρκοι ψηφοφόροι πηγαίνουν στις κάλπες. Θα πρέπει να περιμένουμε

έως τη Δευτέρα, 4 Νοεμβρίου, για να έχουμε μια καταρχήν απάντηση στο ερώτημα

πόσα κόμματα – τρία, πέντε; – θα ξεπεράσουν, τελικά, το εκλογικό όριο του 10%

και σε άλλα πιο ειδικά ερωτήματα, όπως ποιο κόμμα θα είναι πρώτο και με τι

ποσοστό.

Αύριο, τα σαράντα ένα εκατομμύρια των ψηφοφόρων θα μπορούν να ασκήσουν το

εκλογικό τους δικαίωμα, από την ανατολή του ηλίου έως τη δύση του. Σύμφωνα με

το εκλογικό σύστημα, θα ψηφίσουν κόμμα (όχι υποψηφίους), θέτοντας τη σφραγίδα

«Ναι» κάτω από την προτίμησή τους, σε ένα ψηφοδέλτιο εβδομήντα δύο εκατοστών,

όπου συμπεριλαμβάνονται τα δεκαοκτώ κόμματα.

Μετά, η εκλογική επιτροπή θα τους σημαδέψει τον δείκτη, «στο σημείο που η

σάρκα ενώνεται με το νύχι», με το ειδικό, εισηγμένο από την Ινδία, μελάνι, που

θα αποδεικνύει ότι ψήφισαν. Η σχετική εγκύκλιος προβλέπει ότι «αν ο ψηφοφόρος

δεν έχει δάχτυλα (είναι ανάπηρος), τότε το σημάδι ότι ψήφισε θα τίθεται στον

λαιμό του».

Είναι πιθανό, το πρωί της 4ης Νοεμβρίου, η Τουρκία να ξυπνήσει με πολιτική

κρίση. Το πρώτο σενάριο είναι να μην έχει πάρει κανένα κόμμα ποσοστό ικανό για

να σχηματίσει κυβέρνηση (άνω του 30%) και να αρχίσουν διαβουλεύσεις για τον

σχηματισμό κυβέρνησης ανάμεσα σε ιδεολογικά ετερόκλητα σχήματα. Το δεύτερο, να

έρθει πρώτο το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν,

που όχι μόνο το τουρκικό κατεστημένο το θεωρεί «επικίνδυνο», αλλά, λόγω της

απαγόρευσης του Ερντογάν, δεν έχει υποψήφιο πρωθυπουργό.

Με το ισχύον πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα αν το «Λευκό Κόμμα» πάρει γύρω στο

32% ή το 36%, θα μπορεί να καταλάβει 276 ή ακόμη και 344 έδρες – με τις πρώτες

παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης, με τις δεύτερες τροποποιεί το Σύνταγμα. (Παραλλαγή

του ίδιου συστήματος είχε δώσει, το 1987, στον Τουργκούτ Οζάλ το 64% των εδρών

με το 35% των ψήφων). Η δεύτερη, κυρίως, περίπτωση: η τροποποίηση του

Συντάγματος από τους ισλαμιστές θα δημιουργήσει εντάσεις, που θα χρειάζονται

σημαντική παρέμβαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.

Ένα τρίτο σενάριο είναι αυτό που θεωρείται ιδανικό από τους

στρατιωτικοπολιτικούς και οικονομικούς κύκλους της Τουρκίας: να έρθουν τα

πράγματα έτσι ώστε να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού των ισλαμιστών του

Ερντογάν με τους σοσιαλδημοκράτες του Μπαϊκάλ. Το αποτέλεσμα των αυριανών

εκλογών, μπορεί να αποτελέσει και πρό(σ)κληση της τουρκικής κοινωνίας στους

πολιτικούς να σταματήσουν «το παιχνίδι της δημοκρατίας» που παίζουν από το

1980 και να επιστρέψουν στην πολιτική – ακόμη κι αν αυτό συμβεί γύρω από

ψήφους διαμαρτυρίας και αντίδρασης.

Οι αναμετρήσεις μέχρι σήμερα σε αριθμούς

* Στις 29 Οκτωβρίου εορτάστηκε η εβδομηκοστή ένατη επέτειος της ίδρυσης

της Τουρκικής Δημοκρατίας. Στα 79 αυτά χρόνια, η Τουρκία έζησε τρία

στρατιωτικά πραξικοπήματα (1960, 1971, 1980) και ένα «μεταμοντέρνο», την

παρέμβαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (28.2.1997) εναντίον του ισλαμικού

Κόμματος Ευημερίας, πραγματοποιήθηκαν 29 κουρδικές εξεγέρσεις και στη χώρα

κηρύχθηκε δώδεκα φορές στρατιωτικός νόμος, που διήρκεσε συνολικά 25 χρόνια,

και κατάσταση έκτακτης ανάγκης που διήρκεσε 40 χρόνια.

* Η Τουρκία διοικήθηκε από το μονοκομματικό καθεστώς του Λαϊκού

Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για 27 χρόνια (1923-1950) και επί 23 χρόνια

(1950-1991) από αυτοδύναμες κυβερνήσεις τριών (δεξιών) κομμάτων.

* Από το 1950 μέχρι σήμερα μόνο τέσσερα κόμματα πήραν πλειοψηφία, που

τους επέτρεψε να σχηματίσουν αυτοδύναμες κυβερνήσεις: Δημοκρατικό Κόμμα

(Μεντερές), Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό (Ινονού, Ετζεβίτ), Δικαιοσύνης (Ντεμιρέλ)

και Μητέρας Πατρίδας (Οζάλ).

* Από το 1950 μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί στην Τουρκία δώδεκα φορές

βουλευτικές εκλογές. Στη διάρκεια αυτή σχηματίστηκαν 57 κυβερνήσεις από 23

πρωθυπουργούς (τις περισσότερες κυβερνήσεις – δέκα – τις σχημάτισε ο Ισμέτ

Ινονού). Ο μέσος όρος διάρκειας των 57 μέχρι σήμερα κυβερνήσεων ήταν 1,5 έτος.

* Η μεγαλύτερη αποχή, 35,7%, σημειώθηκε στις εκλογές του 1969

(σχηματίστηκε κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης υπό τον Ντεμιρέλ, 46%), η

μικρότερη, 6,7%, στις εκλογές του 1987 – τις πρώτες εκλογές μετά τη χούντα του

1980, που επετράπη η συμμετοχή σε όλα τα κόμματα.

* Στις προηγούμενες εκλογές (1999) η σύνθεση της Εθνοσυνέλευσης

«ανανεώθηκε» κατά 56%, το 1961 κατά 74% και υπολογίζεται ότι το σημερινό

ποσοστό θα πλησιάσει εκείνο του 1961.

(Πηγή: Ερόλ Τούντζερ, «Οι εκλογές από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως τις μέρες

μας», Εκδόσεις Ιδρύματος Κοινωνικών και Οικονομικών Μελετών, Κωνσταντινούπολη,

Σεπτέμβριος 2002)

Οι υποσχέσεις

Τρακτέρ σε κάθε αγρότη / γαλάζια κάρτα υγείας σε κάθε πολίτη (Τσιλέρ), αύξηση

του βασικού μισθού από 160 σε 500 εκατομμύρια λίρες (=περίπου 300 ευρώ) /

μείωση της τιμής των καυσίμων κατά 50% / σπίτι σε κάθε οικογένεια με δόσεις

σαν να πληρώνει ενοίκιο (Ερντογάν) / μείωση του πληθωρισμού στο 5% / ετήσια

αύξηση των εξαγωγών κατά 25% (Γιλμάζ), αποπληρωμή των χρεών της χώρας (220

δισεκατομμύρια δολάρια) σε έξι μήνες (Κουτάν), πλήρης αποδέσμευση από το

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Ουζάν, Περίντσεκ, Οκουγιάν), δουλειά σε ένα

εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο (Μπαϊκάλ), μετατροπή ολόκληρης της

επικράτειας σε ελεύθερη οικονομική ζώνη / μείωση κατά το ήμισυ των

στρατιωτικών δαπανών / κατάργηση του κανόνα όφσαϊντ στο ποδόσφαιρο (Τιμπούκ).