Αναζήτηση
Ζούμε μια νέα πραγματικότητα που την χαρακτηρίζουν η ταχύτητα, οι υπολογιστές,
η ελαχιστοποίηση των μεγεθών, η ψηφιακή απεικόνιση, οι οπτικές ίνες, το
διαδίκτυο, η προσπάθεια ομογενοποίησης, η καταστροφή του περιβάλλοντος, το
ξερίζωμα των πολιτισμών… Στο νέο περιβάλλον η επιβίωση μιας χώρας θα
εξαρτηθεί από την αξιόπιστη οργάνωση και λειτουργία των δομών της, τις
υποδομές της, τις συμμαχίες της, την αφομοίωση της νέας πραγματικότητας, τους
μηχανισμούς απορρόφησης των κρίσεων, την ανάπτυξη πολιτισμικών και
περιβαλλοντικών φίλτρων, την αξιοποίηση της γνώσης… Οι δεξιότητες και η
κατάλληλη παιδεία του ανθρώπινου δυναμικού μιας χώρας, για παραγωγή,
αφομοίωση, διατήρηση και αξιοποίηση της γνώσης, αποτελούν τα βασικά συστατικά
της ικμάδας της. Στις επόμενες δεκαετίες η διαχείριση του πνευματικού
κεφαλαίου και η αποτελεσματική συσσώρευση της γνώσης θα καθορίσουν ποιοι
θεσμοί και χώρες θα επιβιώσουν στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Οι χώρες
που θέλουν να επιβιώσουν στον πολιτισμό του μέλλοντος απαιτείται να είναι
«εκπαιδευμένες» και «διασυνδεδεμένες» με δίκτυα υψηλών ταχυτήτων. Τ. Ρότζερς:
«Οι νικητές και οι χαμένοι στην εποχή της πληροφορίας θα ξεχωρίζουν από τη
διανοητική τους ικανότητα».
Όπως είναι φυσικό, οι εκπαιδευμένες χώρες διαθέτουν υψηλά ποσοστά του εθνικού
τους εισοδήματος για υποδομές εκπαίδευσης – έρευνας και μισθούς δασκάλων –
ερευνητών (πίνακας ΟΟΣΑ), λειτουργούν τις δομές τους με συνεχή έλεγχο
ποιότητας, προστατεύουν το κύρος των λειτουργών των θεσμών τους και διορθώνουν
την πορεία τους με βάση τη διεθνή πραγματικότητα και το όραμά τους για το
μέλλον.
Η δική μας κοινωνία είναι γεγονός ότι προσπαθεί να εκσυγχρονίσει τις δομές της
και να ενισχύσει τις υποδομές της προκειμένου να συμπορευτεί με τις χώρες που
έχουν αποδεχτεί την οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Το γεγονός αυτό πρέπει,
προφανώς, να συνοδευτεί και με την αύξηση της προστιθέμενης αξίας του
ανθρώπινου δυναμικού της. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου το κεφάλαιο κινείται
διεθνώς, δεν μπορείς να υιοθετήσεις διαφορετικούς κανόνες παιχνιδιού, π.χ.
διαφορετικούς φορολογικούς συντελεστές από εκείνους που ισχύουν σε άλλες
χώρες, ούτε μπορείς να διαφοροποιηθείς από τα ημερομίσθια των άλλων όταν την
ίδια κινητικότητα παρουσιάζει και η εργασία (Τ. Φρίντμαν). Έχουν περιοριστεί
οι δυνατότητες των ελιγμών… και οι κυβερνήσεις έχουν σχετικά στενά περιθώρια
οικονομικών και πολιτικών επιλογών.
Οι νέες συνθήκες δημιουργούν την αναγκαιότητα να τονώσουμε τα πλεονεκτήματά
μας και να εκμεταλλευτούμε τον «εκδημοκρατισμό» των τεχνολογιών, της
οικονομίας και της πληροφορίας. Τα πλεονεκτήματά μας είναι ο πολιτισμός, το
περιβάλλον και το ανθρώπινο δυναμικό. Όσον αφορά τα δύο πρώτα από τα
πλεονεκτήματά μας έχουν ειπωθεί πολλά και δεν υπάρχει ανάγκη σχολιασμού τους.
Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις στον χώρο των Πανεπιστημίων δίνουν την ευκαιρία
στην κοινωνία μας να επανεξετάσει τον ρόλο της παιδείας στην αναδυόμενη
κοινωνία και τη δυνατότητα της χώρας μας να επιβιώσει σ’ έναν κόσμο χωρίς
τείχη. Η πατρίδα μας, παρά τις προσπάθειες για σύγκλιση των συντελεστών και
δομών της παιδείας μας με τις έμπειρες κοινωνίες, έχει μπροστά της μακρύ και
δύσκολο δρόμο. Το κυρίαρχο σ’ αυτή την προσπάθεια είναι η φιλοσοφία της
πολιτείας για πραγματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και τον
ρόλο της παιδείας στην οικοδόμηση του πολιτισμού του μέλλοντος. Ένα από τα
στοιχεία που καθορίζουν την ποιότητα της κάθε προσπάθειας ένταξης της χώρας
μας στις «εκπαιδευμένες χώρες» είναι η τόνωση του κύρους των λειτουργών της
ανώτατης εκπαίδευσης. Οι τελευταίες κινητοποιήσεις στον χώρο των Πανεπιστημίων
έχουν στόχο να αναδείξουν την παράμετρο αυτή της εκπαίδευσης. Είναι ίσως ο
κατάλληλος χρόνος, με την ευκαιρία αυτή, ο πολιτικός κόσμος, η κυβέρνηση και
τα Πανεπιστήμια ν’ αρχίσουν εθνικό διάλογο για όλες τις παραμέτρους της
παιδείας ώστε η χώρα μας να μπορεί να αφομοιώσει στοιχεία της παγκοσμιοποίησης
στον πολιτισμό της με τρόπο που να συμβάλουν στην ανάπτυξη και τη
διαφορετικότητά της χωρίς αλλοτρίωση.
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς, είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων
