Ηλιοβασιλέματα γεμάτα… μυστικά

Το χειροκρότημα που αντηχεί κάθε απόγευμα στην καλντέρα της Οίας δεν

επιβραβεύει κάποια καλλιτεχνική παράσταση. Οι εκατοντάδες θεατές, οι οποίοι

καταφθάνουν από όλες τις γωνιές του νησιού, στριμώχνονται για μία θέση στον

Ήλιο που δύει μέσα στο Αιγαίο.

Το ηλιοβασίλεμα στην Οία είναι το πιο φημισμένο στην Ελλάδα και ίσως από τα

καλύτερα στον κόσμο. Όχι τόσο επειδή από εκείνο το σημείο ο Ήλιος αποκτά κάτι

το ξεχωριστό, αλλά γιατί η σπάνια ομορφιά της Οίας τονίζεται ακόμα περισσότερο

από τα εντυπωσιακά χρώματα του ορίζοντα.

Το ηλιοβασίλεμα είναι ένα μεγάλο κομμάτι του θρύλου του καλοκαιριού. Όλοι οι

τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε θάλασσα και βουνό,

χρησιμοποιούν την εικόνα του ηλιοβασιλέματος ως ένα από τα μεγάλα τους

διαφημιστικά όπλα. Αν και η «στυγνή» επιστήμη λέει πως η ομορφιά είναι θέμα

υγρασίας και αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.

Εκεί, στο κέντρο του Αιγαίου, όχι μακριά από το δημοφιλές ηλιοβασίλεμα

της Σαντορίνης, βρίσκεται το σπανιότερο της Ελλάδας. Μπορεί κανείς να το δει

μόνο μία φορά τον χρόνο, τον Αύγουστο. Και αυτό γιατί στο ιερό νησί του

Απόλλωνα, τη Δήλο, δεν μπορεί κανείς να μείνει μέχρι αργά όλες τις άλλες μέρες

του χρόνου. Στην Πανσέληνο του Αυγούστου, όταν γίνονται πολιτιστικές

εκδηλώσεις – φέτος θα γίνουν στις 23 του μήνα – οι επισκέπτες μπορούν να

μείνουν μέχρι αργά και να απολαύσουν το «πιο μεγαλειώδες» ηλιοβασίλεμα, όπως

λένε οι λίγοι τυχεροί που το έχουν δει. Η Δήλος είναι κατάσπαρτη με αρχαία

μνημεία. Καθώς στο νησί δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από τα μάρμαρα και τα

γυμνά βράχια, το φως του Ήλιου που πέφτει πάνω τους αντανακλάται και

επιστρέφει στον ουρανό, το ίδιο «λαμπρό». Την ώρα, λοιπόν, που οι κόκκοι της

σκόνης και των υδρατμών που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα κάνουν τις τελευταίες

ακτίνες του Ήλιου να αποκτούν ένα κοκκινωπό χρώμα, το θέαμα πάνω από τη Δήλο

αποκτά μία άλλη διάσταση, καθώς στο κόκκινο του ουρανού διαχέεται και το λευκό

των μαρμάρων.

Σε όλα τα μέρη της Γης το θέαμα διαφέρει από εποχή σε εποχή, καθώς «αλλού

βλέπουμε τον Ήλιο να δύει το καλοκαίρι και αλλού τον χειμώνα. Αυτό οφείλεται

στην κλίση που έχει ο άξονας της Γης, καθώς αυτός κινείται γύρω από τον Ήλιο.

Τον χειμώνα, βλέπουμε τον Ήλιο να δύει χαμηλά στον ορίζοντα και το καλοκαίρι

ψηλά», λέει ο κ. Νίκος Ματσόπουλος από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Η

ομορφιά ενός ηλιοβασιλέματος εξαρτάται από το φυσικό τοπίο που βρίσκεται

κανείς. «Ο Ήλιος από τη θάλασσα ανατέλλει και στη θάλασσα δύει. Αυτό που σπάει

τη μονοτονία και δίνει ξεχωριστό χρώμα στο θέαμα, είναι αν μπροστά από τον

Ήλιο υπάρχει κάποιο αντικείμενο ή στοιχείο της φύσης – ένας βράχος, ένα

δέντρο, ένα πλοίο που περνάει».

Τα πιο διάσημα

Στην Ελλάδα, πολλά είναι τα μέρη που «περηφανεύονται» για το ηλιοβασίλεμά

τους. Η Πορτάρα στο λιμάνι της Νάξου, που χαρίζει το ιδανικό κάδρο για τις

φωτογραφίες των τουριστών, μέσα από την πύλη του Ναού του Απόλλωνα. Άλλος ένας

αρχαίος ναός, του Ποσειδώνα στο Σούνιο, έχει ανάλογη φήμη. Όπως και η Μικρή

Βενετία της Μυκόνου. Υπάρχουν και τοποθεσίες λιγότερο γνωστές στους πολλούς,

αλλά εξίσου μαγικές: η Επισκοπή στη Σίκινο, σε υψόμετρο 500, η Παναγία η

Καλαμιώτισσα στην Ανάφη, όπου για να φτάσεις ανηφορίζεις για μιάμιση ώρα πάνω

στον θεόρατο βράχο, το στενό Τήνου – Άνδρου, σε ένα σημείο δύσβατο από τη

μεριά της Τήνου και η Μύρινα στη Λήμνο, από όπου τη στιγμή που δύει ο ήλιος

διαγράφεται στο βάθος το περίγραμμα του Άθω στο Άγιον Όρος.

Η έρημος της Αριζόνα, τα εξωτικά νησιά της Καραϊβικής, η Κούβα, η

ηφαιστειογενής Χαβάη, το Μπαλί, η βορειοανατολική μεριά της Τασμανίας, αλλά

και η θέα του Ήλιου από το Κιλιμάντζαρο είναι μερικά από τα πιο ξακουστά για

το ηλιοβασίλεμά τους σημεία του πλανήτη, έτσι όπως τα έχουν καταγράψει

επισκέπτες και τουριστικοί οδηγοί.

Ένα από τα πιο παράξενα ηλιοβασιλέματα είναι αυτό στο Χάμερφεστ της Νορβηγίας,

όπως και στις γύρω περιοχές. Κυρίως χάρη στη σπανιότητά του, μια που

εξαφανίζεται στα τέλη Οκτωβρίου και επανέρχεται τον Μάρτιο.

Γιώργος Τζιρτζιλάκης

«Σημασία δεν έχει ο τόπος, αλλά η στιγμή»

«Ούτε ο χώρος ούτε το περιβάλλον ούτε η φυσική της ατμόσφαιρας ούτε – σε καμία

περίπτωση – οι τουριστικοί οδηγοί εξηγούν τι είναι το ηλιοβασίλεμα». Για τον

αρχιτέκτονα Γιώργο Τζιρτζιλάκη, που δεν έχει πάει ποτέ στην Οία να δει τη δύση

του Ηλίου, «η μαγεία της στιγμής βρίσκεται στη συνάντηση ενός φυσικού

φαινομένου κι ενός τόπου, με το προσωπικό βλέμμα. Κανένα ηλιοβασίλεμα δεν έχει

προνομιακό σημείο. Αντίθετα, ο μαζικός τουρισμός εκφυλίζει τη φυσική ομορφιά

τόσο του τοπίου όσο και του φαινομένου, της στιγμής. Κι όμως, η ουσία

βρίσκεται ακριβώς στη στιγμή. Τη στιγμή εκείνου που το κοιτά. Εκείνη όπου το

φαινόμενο συναντά το βλέμμα και αντανακλά την ψυχική μας κατάσταση… Οι

τουριστικοί οδηγοί, οι προτάσεις και οι καρτ ποστάλ είναι που κατήντησαν τα

ηλιοβασιλέματα βαρετά – ακόμη και αηδιαστικά».

Η… ρύπανση τούς πάει πολύ

Είναι τα χρώματα που εντυπωσιάζουν. Η μαγική εικόνα ενός ουρανού στις

αποχρώσεις του κόκκινου, του πορτοκαλί, του μοβ… Όσο πιο σκοτεινά και

παράξενα είναι τα χρώματα, τόσο εντονότερη είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας.

Γι’ αυτό και το ηλιοβασίλεμα στην πόλη διαφέρει σημαντικά από αυτό στην εξοχή.

Ο αέρας που μεταφέρει σκόνη ή σωματίδια μπορεί να αλλάξει ολοκληρωτικά την

παλέτα των χρωμάτων- να ρίξει μπλε ή ακόμη και πράσινο πάνω στον ηλιακό δίσκο

(συμβαίνει, κυρίως ύστερα απο εκρήξεις ηφαιστείων, λόγω της στάχτης).

Όπως εξηγεί ο καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας στο

Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Χρήστος Ζερεφός, «τα χρώματα στη δύση του ήλιου

περιγράφουν το πόση υγρασία και πόσα αιωρούμενα σωματίδια υπάρχουν στην

ατμόσφαιρα. Κι όσο πιο ψηλά στην ατμόσφαιρα βρίσκονται τα αιωρούμενα σωματίδια

τόσο πιο όμορφα είναι τα χρώματα. Δεν είναι τυχαίο που τα πιο ρομαντικά

ηλιοβασιλέματα είναι εκείνα που αποτύπωσαν στον καμβά ζωγράφοι της κλασικής

περιόδου, ύστερα από εκρήξεις μεγάλων ηφαιστείων. Ήταν πράγματι υπέροχα τα

ηλιοβασιλέματα εκείνα. Γιατί τα σωματίδια από τις στάχτες και τη σκόνη των

ηφαιστείων φτάνουν σε μεγάλα ύψη, μεταφέρονται από τους ανέμους, καλύπτουν όλη

τη Γη και χρωματίζουν ολόκληρο τον ουρανό – όχι μόνο το σημείο γύρω από τον

ηλιακό δίσκο».

Ένας καθηγητής Φυσικής, από το Πανεπιστήμιο της Σρι Λάνκα και

συνεργάτης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ο George Dissanaike, έχει γράψει μια

σειρά μελετών, στις οποίες αναλύει το πώς διαχέεται το φως, τι χρώματα

βλέπουμε στον ουρανό στη διάρκεια ενός ηλιοβασιλέματος και τι ρόλο μπορεί να

παίζει η ατμοσφαιρική ρύπανση. «Για ένα έμπειρο μάτι, τα χρώματα που παίρνει ο

ουρανός το δειλινό μπορούν να αποκαλύψουν ρυπαντές καλά κρυμμένους στην

ατμόσφαιρα», εξηγεί ο ίδιος. «Όταν η ατμόσφαιρα είναι πεντακάθαρη, χωρίς ίχνος

ρύπων, τα χρώματα στο ηλιοβασίλεμα είναι ζωηρά, έντονα. Ο Ήλιος παίρνει ένα

φωτεινό κίτρινο και ο ουρανός τριγύρω γεμίζει από σκιές πορτοκαλί και

κίτρινες. Καθώς ο Ήλιος κρύβεται πίσω από τον ορίζοντα, τα χρώματα αλλάζουν,

το πορτοκαλί δίνει τη θέση του στο μπλε. Τα χαμηλά σύννεφα αντικατοπτρίζουν

για αρκετή ώρα μετά τη δύση το χρώμα του Ήλιου, ενώ τα λεπτά σύννεφα που

βρίσκονται ψηλότερα παίρνουν ένα μοβ χρώμα – είναι ο συνδυασμός του κόκκινου

από τον Ήλιο με το μπλε του ουρανού. Σε μια βιομηχανική περιοχή όμως, όπου

υπάρχουν ρυπαντές (κυρίως σωματίδια) ο ηλιακός δίσκος έχει χρώμα

πορτοκαλί-κόκκινο και ο ουρανός ένα θαμπό κόκκινο που σιγά σιγά γίνεται

σκοτεινό μπλε. Οι αποχρώσεις του κόκκινου (ανάλογα με το πόσο φωτεινές ή

θαμπές είναι) περιγράφουν τα διάφορα στρώματα ρύπανσης».

Απαραίτητο… συστατικό για ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα είναι και η υγρασία. Όπως

σημειώνει ο κ. Ζερεφός, όσο πιο υγρή είναι η ατμόσφαιρα τόσο πιο έντονες είναι

οι κόκκινες και οι πορτοκαλί αποχρώσεις που σχηματίζονται στον ουρανό. «Γι’

αυτό και τα σημεία όπου ο Ήλιος πέφτει πάνω από τη θάλασσα χαρακτηρίζονται ως

ιδανικές τοποθεσίες για να παρατηρήσει κανείς το ηλιοβασίλεμα».