Ο Μπους κατέρριψε το ρεκόρ του Ρούσβελτ

Το φαινόμενο της βραχυπρόθεσμης συσπείρωσης γύρω από τον πρόεδρο έχει

παρατηρηθεί αρκετές φορές ιστορικά. Η επίδραση που ασκούν διεθνή γεγονότα ή

κρίσεις στη δημοτικότητα του προέδρου και αρκετές φορές στο σύνολο των θεσμών

του πολιτικού συστήματος, περιγράφεται ως «rally-around-the flag», ή «rally»

effect, που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως «επίδραση συσπείρωσης».

Με βάση την ιστορική χρονοσειρά δημοσκοπήσεων, που διαθέτει ο παλαιότερος στον

κόσμο αμερικανικός οργανισμός ερευνών κοινής γνώμης Gallup, προκύπτει ότι από

το 1941 μέχρι σήμερα έχουν εμφανισθεί στην αμερικανική πολιτική σκηνή 16

γεγονότα που άσκησαν σημαντική «επίδραση συσπείρωσης» στην προεδρική

δημοτικότητα, δηλαδή αύξησαν απότομα και σημαντικά την κοινωνική αποδοχή του

προεδρικού έργου. Τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία, σχετικά με αυτό το

φαινόμενο, παρατίθενται στον πίνακα. Οι «επιδράσεις συσπείρωσης» θεωρούνται

σημαντικές όταν η μεταβολή στην αποδοχή του προεδρικού έργου που προκαλούν

είναι μεγαλύτερη από 10%. (Η ερώτηση «do you approve, or disapprove of the way

[name of president] is handling his job as president?» χρησιμοποιήθηκε για

πρώτη φορά από τον George Gallup για τη δημόσια αποτίμηση του έργου του

Franklin Roosevelt στα μέσα της δεκαετίας του ’30 και έκτοτε καθιερώθηκε ως

τυπική ερώτηση στις πολιτικές δημοσκοπήσεις). Όπως προκύπτει από τον πίνακα,

στην περίπτωση του σημερινού Αμερικανού προέδρου, τα γεγονότα της 11ης

Σεπτεμβρίου είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της αποδοχής του έργου του κατά 35

εκατοστιαίες μονάδες.

Επίδραση συσπείρωσης

Πρόκειται για την ισχυρότερη «επίδραση συσπείρωσης» που έχει καταγραφεί ποτέ

από το Ινστιτούτο Gallup κατά τη διάρκεια έξι δεκαετιών. Η περίπτωση του

πατέρα Bush, αποτελεί τη δεύτερη, μετά τη σημερινή, σημαντικότερη «επίδραση

συσπείρωσης» και είχε μετρηθεί λίγο μετά την έναρξη του πολέμου στον Κόλπο. Το

ποσοστό αποδοχής του προεδρικού έργου είχε αυξηθεί τότε, από 64%, αμέσως πριν

από την επίθεση, σε 82% αμέσως μετά την έναρξη της επίθεσης κατά του Ιράκ

(αύξηση κατά 18 εκατοστιαίες μονάδες – πίνακας). Τον επόμενο μήνα, η αποδοχή

του είχε σταθεροποιηθεί, αλλά προσήγγισε το 89% με το τέλος της επιχείρησης

«Καταιγίδα της Ερήμου» (αρχές Μαρτίου 1991).

Οι έρευνες

Σύμφωνα με τον ερευνητή του Ινστιτούτου Gallup, David Moore, τέσσερις

«επιδράσεις συσπείρωσης» εμφανίσθηκαν σε περιπτώσεις απειλής ή επιθέσεων κατά

των ΗΠΑ. Τρεις προεκλήθησαν από τη στρατιωτική δράση των ΗΠΑ. Επτά σημειώθηκαν

ως επακόλουθο ειρηνευτικών πρωτοβουλιών, που ενίσχυαν τις προοπτικές και τις

ελπίδες για επίλυση των διενέξεων, και δύο εμφανίσθηκαν ως επακόλουθο

προσωπικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε ο πρόεδρος. Όπως προκύπτει από τα

διαθέσιμα δεδομένα, μόνον επί προεδρίας του Ronald Reagan δεν εμφανίσθηκε ποτέ

σημαντικό γεγονός με «επίδραση συσπείρωσης». Ας σημειωθεί, παρενθετικά, ότι τα

ποσοστά αποδοχής του R. Reagan δεν ξεπέρασαν ποτέ κατά τη διάρκεια της θητείας

του το 65%. Επιπλέον, οι δύο περιπτώσεις συσπείρωσης που εμφανίζονται στην

περίοδο Κλίντον, διαφέρουν ριζικά από όλες τις υπόλοιπες και αφορούν ­ για

πρώτη φορά ­ συσπείρωση υποστήριξης για προσωπικές υποθέσεις του προέδρου και

όχι για τα ζητήματα της διακυβέρνησης (Moore 2001a,b). Εκτός από τις

τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, υπάρχουν άλλες τρεις περιπτώσεις

γεγονότων, που ιστορικά έχουν λειτουργήσει συσπειρωτικά ως αποτέλεσμα απειλής

ή επιθέσεων κατά των ΗΠΑ. Σε αυτές περιλαμβάνεται η ιαπωνική επίθεση στο Pearl

Harbor, η κουβανική κρίση των πυραύλων και η κρίση που προκλήθηκε από την

ομηρία στην αμερικανική πρεσβεία στο Ιράν.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επίδραση συσπείρωσης υπολογίζεται με βάση τις

δημοσκοπήσεις σε 12-13 εκατοστιαίες μονάδες. Από τις τρεις περιπτώσεις

συσπείρωσης που ακολούθησαν ανάληψη στρατιωτικής δράσης από τις ΗΠΑ, δύο

εμφανίσθηκαν στον πόλεμο στον Κόλπο και η άλλη όταν ο πρόεδρος Ford διέταξε

τον βομβαρδισμό του Mayaguez (στις 15/5/75 το αμερικανικό εμπορικό πλοίο

Mayaguez, που είχε καταληφθεί από καμποτζιανές δυνάμεις, διασώζεται, ύστερα

από επιχείρηση του αμερικανικού Ναυτικού και των πεζοναυτών, κατά τη διάρκεια

της οποίας σκοτώνονται 38 από αυτούς) (Moore 2001a,b).

Επτά περιπτώσεις ειρηνευτικών διαδικασιών

Στις επτά περιπτώσεις που εμφανίσθηκαν ως αποτέλεσμα ειρηνευτικών διαδικασιών

και προσπαθειών, περιλαμβάνονται: η εξαγγελία του Δόγματος Truman για την

Ερώπη, οι προτάσεις Eisenhower για την ειρήνη, η εκεχειρία στην Ινδοκίνα, η

διάσκεψη της Γενεύης, ο τερματισμός των βομβαρδισμών στο Β. Βιετνάμ, η στροφή

Nixon για περιορισμένη ανάμειξη των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, καθώς και η Συμφωνία

Ειρήνευσης στο Βιετνάμ του 1973 (Moore 2001a,b).

Οι διαφορές

Δεν υπάρχει αμφιβολία, πως σε περιόδους διεθνών κρίσεων, η αμερικανική κοινή

γνώμη τείνει να στοιχίζεται πίσω από την πολιτική της ηγεσία, αλλά και τους

άλλους πολιτικούς θεσμούς. Η έκταση και η φύση, εν τούτοις, αυτής της

συσπείρωσης δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς (Parker 1995).

Είναι για παράδειγμα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, ότι ο χρόνος που διαρκεί η

«επίδραση συσπείρωσης» διαφέρει σημαντικά κατά περίπτωση. Η πλέον μακροχρόνια

επίδραση αφορούσε τον πατέρα Bush, εμφανίσθηκε στον πόλεμο του Περσικού Κόλπου

και διήρκεσε σχεδόν 41 εβδομάδες, ενώ η πλέον βραχύβια κράτησε 5 εβδομάδες και

προεκλήθη από τη Διάσκεψη της Γενεύης, τον Δεκέμβριο του 1959, λίγο πριν από

τη λήξη της δεύτερης θητείας του προέδρου Eisenhower (Moore 2001a,b).

Επομένως, με βάση την ιστορική εμπειρία, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η σημερινή

συσπείρωση στο πρόσωπο του προέδρου Bush έχει ημερομηνία λήξεως, αλλά δεν

μπορούμε να προβλέψουμε πόσο χρονικό διάστημα θα εξακολουθήσει να υφίσταται. Η

διάρκειά της θα εξαρτηθεί, σε μεγάλο βαθμό, από την έκβαση της αμερικανικής

απάντησης, αλλά και από τις αντιδράσεις που αυτή θα προκαλέσει.

Ο Γιάννης Μαυρής είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και διευθύνων

σύμβουλος του Ινστιτούτου Δημοσκοπήσεων V. PRC.