Αναζήτηση
Η οικογένεια και η πολιτεία σχεδιάζουν (έτσι τουλάχιστον διακηρύσσουν) το
μέλλον των μελών τους. Το κάθε μέλος, όπως είναι φυσικό, βρίσκεται μέσα στο
γίγνεσθαι και το γίγνεσθαι περιέχει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Από την καθημερινή εμπειρία είναι γνωστό ότι ο καθένας μας ζει για να κρατήσει
ζωντανό το παρελθόν, να ζήσει το παρόν και να δώσει ζωή στο μέλλον. Ανάμεσα
στο παρόν και το μέλλον υπάρχει μια ανταγωνιστική σχέση και, για να είμαστε
πιο σαφείς, το παρόν προσφέρεται θυσία στο μέλλον είτε από βαθύτερη φιλοσοφική
σκέψη των ιθυνόντων των διαφόρων δομών είτε από προσπάθεια απο-ενοχοποίησης
για τις πιθανές ευθύνες τους για την πραγματικότητα που βιώνεται. Το ερώτημα
είναι: μπορεί κανείς να φανταστεί κάποια επένδυση για το μέλλον χωρίς τη χαρά,
τη δημιουργία, την αλληλεγγύη, την ποιότητα, την αγάπη… στο παρόν;
Το μέλλον είναι μέρος του γίγνεσθαι και σε λίγο θα είναι παρόν και παρελθόν
και για να το αγαπήσουμε πρέπει να χαιρόμαστε το παρόν που ήταν πριν από λίγο
μέλλον. Στο παρόν ο καθένας μας ζει τη ζωή του, τη ζωή που του κληροδότησαν οι
γονείς του, τη ζωή των παιδιών του…
Είναι γεγονός ότι η κοινωνική πραγματικότητα μέσα στην οποία διαμορφώνεται το
περιβάλλον που ζούμε συνιστά ένα πολυ-παραμετρικό πρόβλημα και η διαλεκτική
ανάμεσα στις διάφορες παραμέτρους που το αποτελούν σχηματίζει ένα πλέγμα
αλληλεπιδράσεων. Η μεταβολή των συνθηκών του προβλήματος μπορεί να γίνει προς
όφελος του ανθρώπου, αν η πολιτική και πνευματική ηγεσία τού (κάθε) τόπου
ενεργοποιήσει τα μέσα, με συνείδηση υπευθυνότητας, για τον τελικό σκοπό, που
είναι ο διάλογος με την αβεβαιότητα και το ζωντάνεμα της ελπίδας. Η μεγάλη μας
ελπίδα, η νεολαία, έχει χάσει τη δύναμη για δράση, τη διάθεση για πίστη, το
θάρρος απέναντι στην αβεβαιότητα και την ανοχή για διάλογο μαζί της. Το
ερώτημα είναι γιατί;
Η απάντηση δεν είναι δύσκολη, αλλά ούτε και εύκολη στη διατύπωσή της. Ο αιώνας
που πέρασε ήταν ένα βασανιστικό ταξίδι προς τις σημερινές ελευθερίες, τις
επιστημονικές ανακαλύψεις, τα διλήμματα… Ένας αιώνας που έδωσε χώρο ύπαρξης
σε μάγους, προμηθευτές δογμάτων, ιδεολογιών και κάθε είδους βεβαιοτήτων. Οι
καινούργιες μορφές βαρβαρότητας, που προέρχονται από τον πολιτισμό μας, αντί
να περιορίζουν τις παλιές μορφές της τις αφύπνισαν και ενώθηκαν μαζί τους. Σ’
ένα τέτοιο περιβάλλον, που κυριαρχεί και στην πατρίδα μας, οι νέοι έχουν την
εντύπωση ότι ζουν σε μια χώρα που δεν ξέρει τι θέλει και δεν έχει το κουράγιο
να εφοδιάσει τα μέλη της με την αναμονή και την αναζήτηση της ελπίδας… Και
ξέρουμε ότι χωρίς την ελπίδα δεν θα βρούμε το ανέλπιστο (Ηράκλειτος).
Ο ορίζοντας για μία θέση στην αγορά εργασίας είναι μάλλον περιορισμένος, όπως
περιορισμένη είναι και η πιθανότητα για δουλειά που έχει κάποια σχέση με τα
όνειρα και τις σπουδές τους. Για να αναφερθούμε στην επικαιρότητα, οι
πολυσυζητημένες ανωτατοποιήσεις, προϊόν εισαγόμενων πιέσεων και εσωτερικών
αντιδράσεων των συντεχνιών, ίσως δεν λύνουν πραγματικά προβλήματα, αλλά θα
δημιουργήσουν περισσότερα από όσα οι διδάσκοντες, με περιορισμένο ορίζοντα
προβληματισμού, διακηρύσσουν ότι θα λύσουν.
Τα προβλήματα της παιδείας είναι πολλά και γνωστά, εκείνο που δεν είναι γνωστό
είναι πόση αλήθεια λέμε στους νέους, αν τολμούμε γι’ αυτούς και κατά πόσο
γινόμαστε πιστευτοί… Η ευθύνη ανήκει στην πνευματική ηγεσία, στα κόμματα, τα
ΜΜΕ και, φυσικά, στους ενεργούς πολίτες. Για να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις
για το μέλλον πρέπει σε όλα τα θέματα που σχετίζονται με τους νέους, με
προτεραιότητα την παιδεία, τον πολιτισμό και το δικαίωμα στην εργασία, να
πείσουμε…
Οι νέοι μας απαιτούν εκείνη τη στάση που θα αποτελεί εγγύηση ότι καθετί
ανθρώπινο, ζωντανό, πολιτιστικό, κοινωνικό, αγωνιστικό θα διέπεται από την
αρχή της αειφορίας. Μια τέτοια στάση είναι προφανές ότι περιέχει κινδύνους,
και φυσικά και ευκαιρίες, γιατί η πολιτική δράση είναι γνωστό πως δεν είναι
προικισμένη με την αποτελεσματικότητα της φυσικής δράσης και για να φέρει
αποτέλεσμα χρειάζεται αδιάκοπες δοκιμές, ζήλο και λάθη…
Δεν πρόκειται να εξαφανιστεί η αβεβαιότητα και το τυχαίο, αλλά οι νέοι
εφοδιασμένοι με καθαρότητα και δύναμη θα μπορούν να εργάζονται και να παίζουν
μαζί τους και μαζί να ανακαλύπτουν την αγάπη και το χαμόγελο να αντιστέκονται
στις δυνάμεις της διάλυσης και του χάους και να ζουν το παρόν οικοδομώντας το
μέλλον.
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων.
