Έρχεται εκπαιδευτικό Μάαστριχτ

Το πρώτο Διεθνές Συνέδριο για τη «Διακήρυξη της Μπολώνιας», που υπέγραψαν

το 1999 οι υπουργοί Παιδείας 29 ευρωπαϊκών κρατών και πρόκειται να διαμορφώσει

ένα νέο καθεστώς σπουδών ευρείας σύγκλισης στα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια μέχρι το

2010 ­ λόγος για τον οποίον αποκαλείται και «εκπαιδευτικό Μάαστριχτ» ­,

πραγματοποιείται την ερχόμενη Παρασκευή στην Αθήνα, από το υπουργείο Παιδείας

και τις Συνόδους Πρυτάνεων ΑΕΙ και Προέδρων ΤΕΙ.

Το συνέδριο διοργανώνεται εν όψει της σιάσκεψης κορυφής των Ευρωπαίων υπουργών

Παιδείας που θα γίνει στην Πράγα τον Μάιο, κατά την οποία θα αποφασιστούν τα

επόμενα βήματα για τη σύγκλιση των σήμερα ποικίλων συστημάτων Τριτοβάθμιας

Εκπαίδευσης σε έναν συγκρίσιμο Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπως

ονομάζεται, με κύριο στόχο να γίνει η ευρωπαϊκή Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

περισσότερο ανταγωνιστική διεθνώς και να είναι ευκολότερες οι διακρατικές

συνεργασίες. Στο συνέδριο θα μιλήσουν εκπρόσωποι Πανεπιστημίων και φοιτητικών

ενώσεων από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Τρία είναι τα κυριότερα θέματα-«αγκάθια» που προκύπτουν για τη χώρα μας από

την εφαρμογή της Διακήρυξης (αναλυτική παρουσίαση της οποίας είχαν δημοσιεύσει

«ΤΑ ΝΕΑ» στις 6 Δεκεμβρίου) και θα συζητηθούν εκτενώς στη διάρκεια του

συνεδρίου:

Το σύστημα «3-5-8»

Στη διακήρυξη αναφέρεται ότι τα πτυχία των ΑΕΙ θα χορηγούνται κατόπιν σπουδών

«τουλάχιστον 3 ετών». Μάλιστα, η λέξη «τουλάχιστον» προστέθηκε στο κείμενο

κατόπιν επιμονής και του Έλληνα τότε υπουργού Παιδείας κ. Γερ. Αρσένη. Το

«5-8» δεν αναφέρεται μεν αλλά εξυπακούεται, καθώς είναι οι χρόνοι που

απαιτούνται για τη λήψη μεταπτυχιακού και διδακτορικού, αντίστοιχα. Αυτή η

διατύπωση βρίσκει αντίθετα τα ελληνικά ΑΕΙ ­ όχι όμως και τα ΤΕΙ ­ που σήμερα

παρέχουν τουλάχιστον 4ετείς σπουδές. Ορισμένοι μάλιστα παρομοιάζουν το «3-5-8»

με το… 666 των Πανεπιστημίων. Ήδη το σύστημα εφαρμόζεται στις 4 μεγάλες

ευρωπαϊκές χώρες, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία. Ωστόσο, όπως

κατηγορηματικά αναφέρει ο ειδικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας κ. Διον.

Κλάδης, η διατύπωση δεν είναι δεσμευτική και υπάρχουν πολλές άλλες χώρες,

εκτός από την Ελλάδα, που δεν δέχονται αυτή την προοπτική.

Οι υπερεθνικές δραστηριότητες

Το σημείο αυτό θεωρητικά αποσκοπεί στο να διευκολύνει την ευρωπαϊκή Ανώτατη

Εκπαίδευση στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών σε ανταγωνιστική βάση διεθνώς, εντούτοις

η λογική συνεργασιών τύπου franchising’ δημιουργεί εμμέσως θέμα ιδιωτικών

Πανεπιστημίων στη χώρα μας. Τα τελευταία χρόνια, ως γνωστόν, οι μεσογειακές

χώρες, κυρίως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, δέχονται έντονη επίθεση εξαγωγής

εκπαιδευτικών υπηρεσιών από βρετανικά και γαλλικά Πανεπιστήμια που

συνεργάζονται με εργαστήρια ελεύθερων σπουδών. Το θέμα βρίσκεται στο επίκεντρο

των προβληματισμών και αναζητούνται ασφαλιστικές δικλίδες, ώστε να ανακοπεί ή

έστω να περιοριστεί αυτή η τάση. Στόχος είναι, αναφέρει ο κ. Κλάδης, «να

αποτραπούν, αφενός, η διαφαινόμενη εμπορευματοποίηση της παρεχόμενης μέσω

τέτοιων διαδικασιών Ανώτατης Εκπαίδευσης, αφετέρου, οι ποιοτικές εκπτώσεις που

χαρακτηρίζουν τις γνωστές μέχρι σήμερα πρωτοβουλίες στις μεσογειακές χώρες».

Επιπλέον, με τη διακήρυξη, αφήνονται περιθώρια και για αναγνώριση διδακτικών

μονάδων από εκπαιδευτικά προγράμματα που αναπτύσσονται εκτός του τυπικού

συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης μιας χώρας. Η ελληνική αντιπροσωπεία εξήγησε

στην Μπολώνια το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας με τις ιδιωτικές

εκπαιδευτικές επιχειρήσεις που λειτουργούν συνεργαζόμενες με πανεπιστήμια

άλλων χωρών, χωρίς να αναγνωρίζονται στην Ελλάδα. Η διατύπωση της Διακήρυξης,

σύμφωνα με την οποία η αναγνώριση αυτών των διδακτικών μονάδων αφήνεται τελικά

στη διακριτική ευχέρεια των ίδιων των Πανεπιστημίων υποδοχής, διασφαλίζει μεν

τα πράγματα στο εσωτερικό της χώρας μας, δεν αντιμετωπίζει όμως το πρόβλημα

της αναγνώρισης των διδακτικών μονάδων από τα συνεργαζόμενα Πανεπιστήμια των

άλλων χωρών. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι κάποιος μπορεί να σπουδάσει σε

ελληνικό εργαστήριο συνεργαζόμενο με ξένο Πανεπιστήμιο, λ.χ. της Οξφόρδης, να

πιστοποιήσει τις σπουδές του σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και να επανέλθει στην

Ελλάδα ως κανονικός πτυχιούχος της Οξφόρδης.

Η αξιολόγηση των Πανεπιστημίων

Η Διακήρυξη προβλέπει ακόμα την ανάπτυξη ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της

διασφάλισης και αξιολόγησης της ποιότητας της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ήδη

από τον περασμένο Μάρτιο έχει συσταθεί Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τη Διασφάλιση της

Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στο οποίο συμμετέχουν όλες οι ευρωπαϊκές

χώρες με τα εθνικά τους κέντρα αξιολόγησης ποιότητας ή με τα υπουργεία

Παιδείας, όπως η χώρα μας. Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι και η Ελλάδα πρέπει να

προχωρήσει πολύ γρήγορα πλέον στη θεσμοθέτηση ενός ανάλογου εθνικού συστήματος

αξιολόγησης, μια και είναι από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που δεν

διαθέτουν. Και είναι άξιον απορίας το γιατί, καθώς τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ

δεν δείχνουν να αντιδρούν στην αξιολόγηση· αντιθέτως, την επιζητούν: τα

περισσότερα έχουν οργανώσει από μόνα τους διαδικασίες αξιολόγησης με

εξωτερικούς κριτές.

Ποιες χώρες αντιδρούν, ποιες είναι υπέρ του «3-5-8»

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που επισήμαναν ότι η αναλογία σπουδών

«3-5-8» (3 χρόνια για το πτυχίο μπάτσελορ, 5 για το μεταπτυχιακό μάστερ, 8 για

το διδακτορικό) δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε όλες τις χώρες, ειδικά

μάλιστα στις σπουδές ιατρικής και μηχανικών. Υπάρχουν όμως κι άλλες χώρες που

αντιδρούν, όπως προκύπτει από σχετικές εθνικές εκθέσεις που συνέταξαν.

Φινλανδία

Ο τίτλος bachelor ύστερα από σπουδές 3 ετών υπάρχει ήδη στη Φινλανδία, αλλά ως

ενδιάμεσος προπτυχιακός τίτλος που ακολουθείται από τον δεύτερο τίτλο σπουδών

που είναι ισοδύναμος με master. Σύμφωνα με την έκθεση, θα ήταν πολύ δύσκολο να

αποκτήσει ο πρώτος τίτλος επαγγελματική αυτονομία στη Φινλανδία όπως προβλέπει

η Διακήρυξη. Αυτό προκαλεί ήδη την αντίθεση τόσο της Συνόδου των Πρυτάνεων των

φινλανδικών Πανεπιστημίων όσο και των ενώσεων των φοιτητών. Ο μόνος φορέας που

συμφωνεί είναι η Σύνοδος Πρυτάνεων ιδρυμάτων του μη πανεπιστημιακό τομέα, των

αντίστοιχων δηλαδή με τα ελληνικά ΤΕΙ.

Ελβετία

Οι Ελβετοί πρυτάνεις έχουν την άποψη ότι η εισαγωγή του τίτλου bachelor στο

πανεπιστημιακό επίπεδο πρέπει να αποσκοπεί μόνο στη διευκόλυνση της

ακαδημαϊκής κινητικότητας. Διαφωνούν με την πρόβλεψη της Διακήρυξης, σύμφωνα

με την οποία το bachelor πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένο με την

επαγγελματική προοπτική των κατόχων. Θεωρούν ότι η σύνδεση αυτή θα προσδώσει

μοιραία στις σπουδές χαρακτηριστικά επαγγελματικής κατάρτισης, γεγονός που θα

θέσει σε κίνδυνο το υψηλό επίπεδο της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης.

Βέλγιο

Η σχετική εθνική έκθεση αναφέρει: «Η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής Ανώτατης

Εκπαίδευσης μέσα σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον είναι πολύπλοκη υπόθεση, που δεν

μπορεί να προσεγγίζεται με απλή αλλαγή των ονομασιών των ευρωπαϊκών πτυχίων».

Ολλανδία

Και στην Ολλανδία ο τίτλος bachelor υπάρχει σήμερα, αλλά ως ενδιάμεσος τίτλος

πριν από το master και χωρίς κατοχύρωση στην αγορά εργασίας. Για τον λόγο

αυτό, υπάρχει προβληματισμός για το εάν πρέπει να αλλάξει αυτή η

πραγματικότητα σύμφωνα με τη Διακήρυξη.

Στον αντίποδα, εκτός από τη Μ. Βρετανία που εδώ και χρόνια το εφαρμόζει το,

στο σύστημα «3-5-8» συγκλίνουν οι ακόλουθες χώρες.

Ιταλία

Η Ιταλία προχώρησε σε αναμόρφωση της δομής των τριτοβάθμιων σπουδών

εφαρμόζοντας σφικτό σύστημα της μορφής «3-5-8», σύμφωνα με το οποίο ο τίτλος

«bachelor» χορηγείται ύστερα από σπουδές διάρκειας 3 ετών, ο μεταπτυχιακός

τίτλος ύστερα από πρόσθετες σπουδές διάρκειας 2 ετών και το διδακτορικό ύστερα

από ερευνητική και συγγραφική εργασία διάρκειας ακόμη 3 ετών. Η ιταλική

κυβέρνηση μάλιστα έδωσε στα Πανεπιστήμια χρονικό περιθώριο μόλις ενός έτους

για να προσαρμοστούν.

Γερμανία

Η Γερμανία προχωρεί και αυτή στην καθιέρωση ενός συστήματος σπουδών ανάλογου

με αυτό που καθιέρωσε η Ιταλία. Το νέο σύστημα όμως θα ισχύει στη Γερμανία

παράλληλα με το παλιό και εναπόκειται σε κάθε Πανεπιστήμιο να αποφασίσει το

σύστημα που θα ακολουθήσει.

Γαλλία

Η Γαλλία έκανε πέρυσι ένα πρώτο βήμα με τη θεσμοθέτηση του τίτλου mastaire που

είναι το αντίστοιχο του master. Ο νέος τίτλος δεν έχει προς το παρόν

ακαδημαϊκή αυτονομία, αλλά λειτουργεί σαν ομπρέλα που καλύπτει τρία από τα

υπάρχοντα είδη τίτλων σπουδών στη Γαλλία: το DESS (μεταπτυχιακό δίπλωμα για

εφαρμοσμένα γνωστικά αντικείμενα), το DEA,(μεταπτυχιακό δίπλωμα που οδηγεί στη

συνέχεια στο διδακτορικό) και όλα τα διπλώματα μηχανικών.