Αναζήτηση
|
|
Στα «ΝΕΑ» του Σαββατοκύριακου (16-17/12/2000) δημοσιεύτηκε άρθρο του καθηγητή
κ. Γιώργου Σωτηρέλη με θέμα «Η συνταγματική αντιμετώπιση των παρεκτροπών της
αγοράς». Το δεύτερο μέρος του κειμένου περιείχε κρίσιμες και πρωτοποριακές
σκέψεις και προτάσεις για την Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή των προμηθειών και
των δημοσίων έργων. Στο μέτρο που μου επιτρέπει η επιστημονική και
επαγγελματική μου ενασχόληση με το αντικείμενο των δημοσίων συμβάσεων, θα
προσπαθήσω να διευρύνω τον κύκλο του διαλόγου, του προβληματισμού και των
προτάσεων. Σε προηγούμενο κείμενό μου («ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ» – Αφιέρωμα – Τεχνικές
Εταιρείες, 27-28/5/2000), με αφορμή σκέψεις μου για τις δημόσιες συμβάσεις
κατασκευών, είχα την ευκαιρία να αναφερθώ μάλλον επιγραμματικά στην Ανεξάρτητη
Διοικητική Αρχή που μας ενδιαφέρει. Έξι μήνες μετά έχω την αίσθηση ότι τα
πράγματα ωριμάζουν ταχύτερα του αναμενόμενου.
1. Η εξέλιξη
Οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές αποτελούν τη σύγχρονη έκφραση ρύθμισης και
ελέγχου κρίσιμων παραμέτρων της οικονομίας. Πρόσωπα εγνωσμένου κύρους, κοινής
αποδοχής και ειδικής επιστημονικής κατάρτισης αναλαμβάνουν το βάρος της
διαχείρισης τομέων, στους οποίους η κρατική μηχανή στέκεται πολλές φορές
αμήχανη. Η αποδοχή (διορισμός) τους από περισσότερα του ενός κόμματα και η
συνταγματική τους κατοχύρωση αποτελούν ειδικά χαρακτηριστικά αναγκαία για την
αποτελεσματική λειτουργία τους. Η εμπειρία δεν είναι μεγάλη (και δεν μιλάμε
μόνο για το ελληνικό κράτος), οι προσδοκίες όμως είναι αντιστρόφως ανάλογες.
Πολιτικά και επιστημονικά συμμετέχουμε σε μια εξελισσόμενη διεργασία και
προσπάθεια θωράκισης, ρύθμισης και ελέγχου κρίσιμων οικονομικών – εμπορικών
τομέων, για τους οποίους υπάρχει μεγάλο πολιτικό και επιχειρηματικό
ενδιαφέρον. Ανάμεσα στους τομείς αυτούς είναι και ο τομέας των δημοσίων
συμβάσεων.
2. Η οριοθέτηση
Σαν δημόσιες συμβάσεις θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αυτές των δημοσίων έργων,
των προμηθειών, των μελετών καθώς και τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών. Κάθε
σύμβαση που συνάπτεται με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και έχει δημόσιο
ενδιαφέρον. Ήδη ο χαρακτήρας πολλών συμβάσεων είναι μεικτός. Μπορεί να
περιέχει μελέτη και κατασκευή ή/και προμήθεια ή/και παροχή υπηρεσιών. Ένας
ενιαίος πλέον επιστημονικός δίαυλος μορφοποιεί την ανάθεση, από το κράτος σε
ιδιώτες, δραστηριοτήτων που αφορούν το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Εκεί το
ενδιαφέρον είναι διπλό: αφ’ ενός ως προς την ορθή επιλογή και αφ’ ετέρου ως
προς την καλύτερη (και όχι φθηνότερη) λύση. Στις μεγάλες σχετικές ανάγκες που
παρουσιάζονται σήμερα διακρίνουμε αγωνιώδη προσπάθεια συντονισμού μεταξύ
διαφορετικών φορέων και έλλειψη επαρκούς αριθμού ειδικών κρατικών λειτουργιών.
Οι καθυστερήσεις και οι διορθωτικές κινήσεις είναι αναπόφευκτες, χωρίς να
μπορεί να αποκλειστεί (κάθε άλλο μάλιστα) η κριτική και η πολιτική
εκμετάλλευση. Η πολιτική ηγεσία μπορεί να μείνει έκθετη για επιλογές, για τις
οποίες όμως δεν μπορεί να έχει ουσιαστική ευθύνη αν αναλογιστούμε την
πολυπλοκότητα, τον όγκο και τις νομικές και τεχνικές λεπτομέρειες που
παρουσιάζονται. Η Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή των δημοσίων συμβάσεων θα πρέπει
να αναφέρεται σ’ όλο το φάσμα έργων, μελετών, προμηθειών και υπηρεσιών.
3. Οι αρμοδιότητες
Ξεκινώντας από το ζητούμενο που είναι ο υγιής ανταγωνισμός και η τήρηση της
νομιμότητας, διακρίνουμε τις αρμοδιότητες της Ανεξάρτητης Αρχής ως εξής:
α) Γνωμοδοτικές (προς τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα).
β) Διαιτητικές (ομοίως).
γ) Ελεγκτικές.
δ) Ρυθμιστικές.
Η γνωμοδότηση μπορεί να αφορά νομοθετικές πρωτοβουλίες ή συγκεκριμένες
περιπτώσεις συμβάσεων. Η ανάμειξη της Αρχής μπορεί να είναι αυτεπάγγελτη ή
ύστερα από σχετικό αίτημα.
Η διαιτητική αρμοδιότητα είναι ικανή να δώσει γρήγορη λύση σε περιπτώσεις
διαφωνιών δημόσιας, ιδιωτικής ή και μεικτής μορφής. Προφανώς η υπαγωγή των
ενδιαφερομένων στη διαιτητική αρμοδιότητα είναι προαιρετική, δεδομένης της
συνταγματικής κατοχύρωσης της δικαστικής προστασίας.
Η ελεγκτική αρμοδιότητα πρέπει να αναφέρεται τόσο σε ζητήματα ανταγωνισμού,
όσο και σε ζητήματα νομιμότητας. Η ανάμειξη σε θέματα ανταγωνισμού αφορά
ζητήματα που αναφύονται μόνον κατά την άσκηση της επιχειρηματικής
δραστηριότητας (κατά το πρότυπο της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και
Ταχυδρομείων), δηλαδή σε τομέα διακριτό από αυτόν της Επιτροπής Ανταγωνισμού.
Τέλος οι ρυθμιστικές εξουσίες της Ανεξάρτητης Αρχής θα αναφέρονται κυρίως στην
κατάρτιση, τήρηση και ενημέρωση των Μητρώων (καταλόγων) των φυσικών ή νομικών
προσώπων που έχουν από τον νόμο τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν δημόσιες
συμβάσεις.
Στελέχη ή εκπρόσωποι της Αρχής θα πρέπει να συμμετέχουν υποχρεωτικά σε όλες
τις Επιτροπές Αξιολόγησης ή/και Ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων συγκεκριμένου
προϋπολογισμού και άνω, χωρίς να αποκλείεται η (προαιρετική) συμμετοχή τους σε
Επιτροπές για συμβάσεις μικρότερων προϋπολογισμών.
Το αντικείμενο της ενασχόλησης της Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής Δημοσίων
Συμβάσεων θα αναπτύσσεται κυρίως στους τομείς των διακηρύξεων, των διαδικασιών
ανάθεσης, του κόστους, της ανταγωνιστικής συμπεριφοράς, της συμβατικής
συμπεριφοράς, των διαφωνιών, των Μητρώων. Η επιβολή διοικητικών ποινών από την
Αρχή πρέπει να προβλέπεται οπωσδήποτε.
Η εποχή που τα υπουργεία διεκπεραιώνουν υποθέσεις φαίνεται να φεύγει. Η
χάραξη-παραγωγή και άσκηση πολιτικής είναι το ζητούμενο από την κυβέρνηση.
Ζητούμενο επίσης είναι η απομάκρυνσή της από τη φιλολογία της διαπλοκής. Τα
ειδικά θέματα πρέπει να ανατίθενται στους ειδικούς. Στους ειδικούς με τη
μεγαλύτερη δυνατή διακομματική συναίνεση και τη συνταγματική εγγύηση
προστασίας τους. Με ασφαλιστικές δικλίδες δικαστικού ελέγχου, κοινοβουλευτικού
ελέγχου και αυτοελέγχου. Διαφορετικά θα αναζητούνται μάταια τα πρόσωπα
εγνωσμένου (αυξημένου) κύρους και επιστημονικής κατάρτισης που θα δεχθούν να
στελεχώσουν τις Ανεξάρτητες Αρχές. Θα πρέπει να πειστούν να συμμετάσχουν στην
προσπάθεια αυτοί που πραγματικά αξίζουν, αυτοί που πραγματικά θέλουν να
προσφέρουν τη σωρευμένη γνώση και εμπειρία τους.
Ο διάλογος που έχει ανοίξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο κάπου θα οδηγήσει. Εύχομαι η
χώρα μας να συμβάλλει καθοδηγητικά στην πορεία αυτή.
Ο Ντίνος Χρ. Ρόβλιας είναι γενικός γραμματέας Επικοινωνιών του
υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών. Έχει διατελέσει νομικός σύμβουλος του
Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών Η’ τάξης και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.
