Άλλο Φιλαδέλφεια, άλλο Νίκαια

΄Ηταν το 1787 ­ 200 και πλέον χρόνια πριν. Στη Φιλαδέλφεια συγκεντρώνονται οι

εκπρόσωποι των 13 τότε αμερικανικών πολιτειών, σε μια Συνταγματική Διάσκεψη

όπως ονομάστηκε. Οι διαφωνίες ήταν μεγάλες, μεταξύ μεγάλων και μικρών

πολιτειών, με τις πρώτες να διεκδικούν τη μεγαλύτερη εξουσία τους λόγω

πληθυσμού και τις δεύτερες να επιμένουν σε ισοτιμία. Επίσης, έπρεπε να

αποφασίσουν τι θα γίνει με τη… διεύρυνση, τις πολιτείες, δηλαδή, που ήθελαν

να ενταχθούν στις τότε ΗΠΑ και οι οποίες ευρίσκοντο προς τα δυτικά. Παρά τις

διαφωνίες, από τη Φιλαδέλφεια προέκυψε το ομοσπονδιακό σύστημα που ρυθμίζει

μέχρι σήμερα τις σχέσεις πολιτειών και κεντρικής εξουσίας.

Το σημαντικό αυτό ιστορικό περιστατικό δεν μπορεί παρά να φέρνει στον νου τη

Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Νίκαια. Και τώρα, σε ευρωπαϊκό

έδαφος, είχαμε τον καβγά μεγάλων και μικρών χωρών. Και τώρα είχαμε το ζήτημα

του τρόπου ενσωμάτωσης των νέων μελών ­ αν και αυτά βρίσκονται στα ανατολικά

της Ένωσης. Τέλος, είχαμε και μια νέα συνθήκη, η οποία θα ρυθμίζει τη

λειτουργία της Ένωσης στον 21ο αιώνα.

Μόνον που αυτές είναι περίπου και οι μοναδικές ομοιότητες μεταξύ Φιλαδέλφειας

και Νίκαιας ­ ή, για να το πούμε πιο απλά, μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής

και διευρυνόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι οι διαφορές, παρά τους ευσεβείς

πόθους των ανά τις χώρες και τα κόμματα φεντεραλιστών, είναι μεγάλες,

ενδεχομένως και ανυπέρβλητες.

Η μεγαλύτερη διαφορά Φιλαδέλφειας και Νίκαιας είναι ως προς το αποτέλεσμα.

Μπορεί και οι δύο διασκέψεις να έβγαλαν συνθήκη, αλλά η μία ­ αυτή των ΗΠΑ ­

ανέδειξε ένα πραγματικό ομοσπονδιακό σύστημα, με πανίσχυρο πρόεδρο και πλήρεις

εξουσίες στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα. Η άλλη ανέδειξε απλώς τον

εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων θεσμών ­ πολυδιασπασμένων, αδυνάμων, με τα εθνικά

«βέτο» να κυριαρχούν και σύστημα τόσο περίπλοκο που να κινδυνεύει το

οικοδόμημα από παραλυσία. Για ισχυρό πρόεδρο ούτε συζήτηση ­ η Κομισιόν ούτε

καν ρωτήθηκε…

Μια άλλη διαφορά έχει να κάνει με την ιστορία, την προέλευση: στην περίπτωση

των ΗΠΑ μιλούσαν τότε για πολιτείες, νέα κρατίδια που δεν ήταν βεβαρημένα με

εθνικές ταυτότητες ισχυρές και πολυετείς. Όταν, λοιπόν, οι εκπρόσωποι αυτών

των πολιτειών-αποικιών συγκεντρώθηκαν στη Φιλαδέλφεια, ουσιαστικά δεν

εκπροσωπούσαν κάποια μακρά, παγιωμένη αντίληψη έθνους-κράτους.

Αντιθέτως, οι συναντήσεις των Ευρωπαίων ηγετών στη Νίκαια ή και αλλού,

κουβαλούν όλο το φορτίο των κρατών και των εθνών τους ­ συχνά σημαδεμένο από

τραύματα όπως δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, εδαφικές διεκδικήσεις, καταπίεση του

ενός από τον άλλο, αποικιοκρατικούς πολέμους για τη νομή των νέων εδαφών και

άλλα ων ουκ έστι αριθμός. Το κορυφαίο ίσως παράδειγμα, το οποίο αναφέρθηκε

πλειστάκις στη Νίκαια, είναι η συνύπαρξη του «διδύμου» Γαλλίας και Γερμανίας

στην ηγεσία της Ένωσης. Χώρες οι οποίες έχουν βρεθεί κατ’ επανάληψη σε πόλεμο

και πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους σε αμοιβαία καχυποψία, αλλά

συμφώνησαν σε μια ισότιμη διακυβέρνηση της Γηραιάς Ηπείρου. Και αυτή η

συμφωνία ετέθη εν αμφιβόλω ευθύς μόλις έπεσε το Τείχος του Βερολίνου ­ η

Γερμανία όχι μόνον αριθμεί 82 εκατομμύρια, αλλά γεφύρωσε το δικό της εσωτερικό

τραύμα. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Νίκαια, όταν τα «παζάρια» είχαν κορυφωθεί,

έξαλλος Γάλλος διπλωμάτης έκανε λόγο για την «επανεμφάνιση των ναζί»,

απηχώντας όχι μόνον το θυμό του για την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης, αλλά και

τον φόβο που κατατρύχει τους Ευρωπαίους ότι η μεγαλύτερη δύναμη της ηπείρου

μπορεί να γίνει ξανά και η καταστροφή της.

Έτσι, οι Ηνωμένες Πολιτείες ουσιαστικά ξεκίνησαν την ιστορία τους ως

ομοσπονδία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ομοσπονδία ως μακρινό όνειρο, στην

καλύτερη περίπτωση ως έναν στόχο για τον 21ο αιώνα.

Από εκεί και πέρα, οι διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού

ξεδιπλώνονται η μία μετά την άλλη, σε όλες τις πλευρές της οικονομικής,

πολιτικής και πολιτιστικής ζωής:

Οι ΗΠΑ έχουν να παρουσιάσουν ανάπτυξη της τάξεως του 4% τουλάχιστον και το

Χρηματιστήριο της Γουώλ Στρητ ή τα επιτεύγματα της λεγόμενης «νέας οικονομίας»

κυριαρχούν. Αντιθέτως, η Ευρώπη έχει χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και σε

ό,τι αφορά την «κοινωνία της πληροφορίας» έχει θέσει στόχο να είναι η

ανταγωνιστικότερη οικονομία στον κόσμο το…. 2010.

Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη έχει να παρουσιάσει το επίτευγμά της για το

καλύτερο σύστημα κοινωνικής προστασίας στον κόσμο, ένα επίτευγμα το οποίο

δείχνει αποφασισμένη να διασώσει (και εδώ δεν υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των

κρατών-μελών). Η Αμερική υποστηρίζει ότι δεν έχει ανεργία, αλλά η Ευρώπη

υποστηρίζει ότι δεν έχει ανθρώπους να πεινάνε. Αντιστοίχως, οι ΗΠΑ παινεύονται

διεθνώς ως πρωτοπορία στον κοινωνικό φιλελευθερισμό, αλλά η Ευρώπη είναι αυτή

που έχει καταργήσει τη θανατική ποινή και αυτή η οποία δαπανά δισεκατομμύρια

ευρώ για την καταπολέμηση του εμβρυακού έστω ρατσισμού, ενώ οι Ηνωμένες

Πολιτείες καθιστούν δημόσιο τηλεοπτικό θέαμα τις εκτελέσεις στην ηλεκτρική

καρέκλα και έχουν την πρωτεύουσά τους, την Ουάσιγκτον, ουσιαστικά χωρισμένη σε

δύο πόλεις, αυτή των λευκών κι αυτή των μαύρων, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Οι

διαφορές προχωρούν από το Χόλιγουντ και τα φαστ φουντ στη βρετανική

αριστοκρατία ή την τέχνη «για λίγους» της Γηραιάς Ηπείρου, από τους δείκτες

χρήσης ναρκωτικών μέχρι το στρες στα στελέχη των επιχειρήσεων… Συγκρίσεις

μιας οιονεί ανταγωνιστικής σχέσης μεταξύ νέου και παλαιού, τολμηρού και

προσεκτικού.

Το μόνο ενδεχομένως στοιχείο που μπορεί να ανατρέψει την ισορροπία αυτής της

ανταγωνιστικότητας είναι το… ευρώ: η Ευρώπη, με το νόμισμά της, αμφισβήτησε

την πρωτοκαθεδρία εάν όχι μονοκρατορία του δολαρίου. Και το μεν ευρώ μπορεί να

είναι ασθενές, ωστόσο δεν παύει να ανακατεύει τη… σούπα που έχουμε συνηθίσει

200 χρόνια τώρα. Σε συνδυασμό μάλιστα με τις διστακτικές κινήσεις των

Ευρωπαίων για κοινή άμυνα, ανεξάρτητη πολιτικά από το ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να μη

γεννά το ερώτημα:

Εάν η Ευρώπη γίνει ομοσπονδία;

Links

http://europa.eu.int

http://www.Washingtonpost.com

http://www.senate.gov.

http://www.loc.gov.