Το κέντρο βάρους του ΠΑΣΟΚ, έγραφε προφητικά ο Γ. Μαυρογορδάτος το 1982,

έχει ουσιαστικά συμπέσει με το γεωμετρικό κέντρο της κλίμακας Αριστεράς –

Δεξιάς. Πρόκειται για «ακαταμάχητη στρατηγική θέση (…) που περιέχει την

υπόσχεση μόνιμης πλειοψηφίας».

Πράγματι, η κατανομή και σήμερα του εκλογικού σώματος υποδεικνύει μία μεγάλη ­

και ενισχυμένη σε σχέση με το 1981 ­ συγκέντρωση εκλογέων στον ενδιάμεσο

μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς χώρο. Η «κεντρική» θέση του ΠΑΣΟΚ (που

επιβεβαιώνεται από όλες τις τελευταίες έρευνες) συναντάται κατ’ αυτόν τον

τρόπο με την «κεντρόστροφη» κίνηση των εκλογέων, γεγονός που προσδίδει στο

κυβερνών κόμμα ένα στρατηγικό, δηλαδή μη συγκυριακό, πλεονέκτημα έναντι της

Ν.Δ. Αυτή η τελευταία παραμένει καθηλωμένη, παρά τον πρόσφατο αυτο-ορισμό της

ως «κόμμα του μεσαίου χώρου», στα δεξιά της κλίμακας.

Τι όμως σημαίνει η αυτοτοποθέτηση των εκλογέων στις ενδιάμεσες θέσεις του

άξονα Αριστεράς – Δεξιάς; Στην ουσία, σήμαινε και σημαίνει τρία πράγματα.

Σημαίνει καταρχήν δήλωση ταυτότητας. Μέσα από τη δύσκολη και συχνά βίαιη

κοινωνικοποίηση που επέφεραν ισχυρά τραυματικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας

(Εθνικός Διχασμός, Εμφύλιος) ή γεγονότα με ισχυρή ψυχολογική φόρτιση

(Ανένδοτος), η τοποθέτηση στο Κέντρο σηματοδοτούσε το «ανήκειν» σε μία

πολιτική οικογένεια (βενιζελική, κεντρώα – δημοκρατική) της οποίας προέκταση

φαίνεται να υπήρξε ­ στα μάτια των εκλογέων ­ το ΠΑΣΟΚ. Αυτό εξηγεί γιατί το

ΠΑΣΟΚ, παρά το αρχικό ριζοσπαστικό του προφίλ, ελέγχει εξαρχής την «κεντρική

περιοχή» του άξονα εμφανιζόμενο ως πιο «κεντρώο» από τα σοσιαλιστικά κόμματα

των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών.

Κατά δεύτερο λόγο, η αυτοτοποθέτηση στο Κέντρο υπήρξε ­ και είναι ­ δήλωση

ιδεολογικής επιλογής. Η «κεντρώα» τοποθέτηση, που δεν είναι σε αυτή την

περίπτωση κεντρώα με την ιστορική – κομματική έννοια του όρου, υποδηλώνει τη

μετριοπάθεια, την ιδεολογική ευλυγισία, ένα σημείο ισορροπίας (και απόσβεσης

κραδασμών) ανάμεσα στη Δεξιά και στην Αριστερά.

Συγχρόνως, ιδίως κατά την πρόσφατη περίοδο, η αυτοτοποθέτηση στο Κέντρο

δηλώνει μια τάση προϊούσας αποστασιοποίησης από την πολιτική. Η τοποθέτηση στο

«κέντρο» της κλίμακας δεν αποτελεί πλέον μια θετική «ενδιάμεση» ιδεολογική

επιλογή (όπως συνέβαινε στη δεκαετία του ’80), αλλά, αντίθετα, «εκφράζει όλο

και περισσότερο την αποφυγή ιδεολογικής ή πολιτικής επιλογής και πολλές φορές

την αδιαφορία για κάτι τέτοιο» (Βερναδάκης, στο «Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα»,

Λιβάνης, 1999). Αυτή η «τρίτη διάσταση» του Κέντρου έχει ιδιαίτερη σημασία για

την κατανόηση του κομματικού ανταγωνισμού εν όψει της μεθαυριανής εκλογικής

αναμέτρησης.

Το ΠΑΣΟΚ ελέγχει λοιπόν τον στρατηγικά κρίσιμο ενδιάμεσο χώρο και υπερέχει

λόγω θέσης έναντι της Ν.Δ. Όσο, συνεπώς, η ατομική τοποθέτηση στον άξονα

Αριστεράς – Δεξιάς σημαίνει ιδεολογία και ταυτότητα, τόσο το ΠΑΣΟΚ διατηρεί το

πλεονέκτημα έναντι της Ν.Δ. Ωστόσο, η στρατηγική αυτή υπεροχή χάνει ένα

σημαντικό τμήμα της αξίας της για τους εκλογείς εκείνους που αυτοτοποθετούνται

στο «κέντρο» στη βάση του κριτηρίου της αδιαφορίας. Η δήλωση «κεντρώος», όταν

σημαίνει πολιτική αδιαφορία, «α-πολιτική» μετριοπάθεια ή πολιτικό κυνισμό, δεν

συνεπάγεται αναγκαστικά εγγύτητα προς έναν πολιτικό χώρο (στη συγκεκριμένη

περίπτωση, προς το ΠΑΣΟΚ). Αυτοί οι εκλογείς αποτελούν, για να δανειστούμε μια

διατύπωση του Π. Καφετζή, μία ομάδα χωρίς «γωνίες», ολίγον «κενή» και ολίγον

«άγραφη». Η ομάδα αυτή είναι ένα άθροισμα «αγνώστων», ένα σύνολο πολιτών με

ασαφή μη-ταυτότητα, ένας χώρος όπου η αδιαφορία, η δυσαρέσκεια, ο κυνισμός, η

μετριοπάθεια και η σιωπή αναμιγνύονται σε ένα σύνολο δύσκολα προσπελάσιμο από

την εκλογική ανάλυση.

Η Ν.Δ., παρά τη στροφή της προς τον μεσαίο χώρο, παρά το μετριοπαθές προφίλ

της, παρά την πολιτική ήπιων τόνων του αρχηγού της, έχει θεαματικά αποτύχει,

τουλάχιστον με βάση τα ευρήματα των δημοσιευθεισών ερευνών, να εισδύσει στον

μεσαίο χώρο και να ανατρέψει ένα μακράς πνοής στρατηγικό πλεονέκτημα του

ΠΑΣΟΚ. Σε αυτήν όμως την τελευταία ομάδα, το πλεονέκτημα του ΠΑΣΟΚ, αν τέτοιο

πλεονέκτημα υπάρχει, είναι φύσει ασταθές και αβέβαιο. Τίποτε δεν αποδεικνύει

ότι το «μινιμαλιστικό» ιδεολογικό προφίλ της Ν.Δ. και ο πολυσυλλεκτικός και

χωρίς βάθος πολιτικός της λόγος δεν θα ασκήσουν έλξη σε αυτή την ολίγον «κενή»

και ολίγον «άγραφη» ομάδα εκλογέων.

Η εκλογική αναμέτρηση της 9ης Απριλίου εμφανίζεται, για πολλούς λόγους,

αμφίρροπη. Η διάσταση που αναλύσαμε είναι ένας από τους λόγους αυτούς.

Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι επίκουρος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου.

Τελευταία Νέα