Περί αντιδόσεως

Είναι φορές που σκέφτομαι τι θα συνέβαινε αν αναβίωνε, έτσι για λίγο, ως επέτειος, ως ανάμνηση πολιτισμικής στάθμης, όπως π.χ. η ημέρα της μητέρας, της αποταμίευσης κ.τλ., ο αθηναϊκός, αρχαίος βέβαια, νόμος του κλασικού αιώνα, «περί αντιδόσεως» ίσως λίγο αντεστραμμένος και γενικευμένος.

Eξηγούμαι. Ο νόμος εκείνος θέσπιζε πως σε περιπτώσεις όπου η Πόλις, με τα όργανά της αποφάσιζε πως ένας πολίτης είχε υψηλά περιουσιακά στοιχεία και ως εκ τούτου όφειλε να προσφέρει το αναγκαίο ποσό σε μία από τις δραχμοβόρες λειτουργίες της πόλης, αν δηλαδή τα χρήματα που υπερέβαιναν τα όρια του πλούτου ορίζονταν να χρηματοδοτήσουν μια παράσταση τραγωδίας (χορηγία), να επανδρώσουν μια τριήρη, να καλύψουν τα έξοδα μιας αντιπροσωπείας στις μεγάλες πανελλήνιες εορτές (Ολυμπιακοί Αγώνες, Πύθια, Νέμεα κ.τλ.) αν ο προτεινόμενος ισχυριζόταν πως υπήρχε συμπολίτης του πλουσιότερος που έπρεπε να σηκώσει αυτό το βάρος, ο νόμος επέτρεπε έπειτα από ενδελεχή έλεγχο των αρμόδιων αρχών να προβεί σε ανταλλαγή περιουσιών- ανάμεσα στους δύο! Αν σχηματίσατε την ιδέα με τα παραπάνω ότι σκοπεύω να ασχοληθώ με την οικονομική μας κατάντια και να προτείνω για τους φοροδιαφεύγοντες και δηλούντες αστεία ετήσια περιουσιακά στοιχεία να υποστούν αντίδοσιν με όποιον συμπολίτη μας αγρίως φορολογείται δεν νομιμοποιούμαι να το κάνω αν και με τρώει και με τριβιλίζει μια τέτοια ιδέα.

Αλλού όμως πήγε ο νους μου. Ακούω από φίλους που επιστρέφουν από το εξωτερικό πως και μόνον η αναφορά της ιθαγένειας Ελλην, σε τελωνεία, ξενοδοχεία, καταστήματα, βενζινάδικα, συνοδεύεται από σχετλιαστικές και συχνά υβριστικές και απαξιωτικές αντιδράσεις και όχι μόνο λεκτικές. Συνήθως ακόμη και ο πλέον αναρμόδιος και παρίας στο δυτικό μοντέλο κοινωνίας, μας κατηγορεί ότι ροκανίζουμε τα τίμια χρήματα των ευρωπαίων εργαζομένων, λες και δεν προβλέπεται από τους θεμελιώδεις θεσμούς της Ενωμένης Ευρώπης και η δική μας αναλογική συμμετοχή στο Κοινό Ταμείο της Ενωσης.

Αλλά πέρα από αυτήν την τύφλα που δέρνει και τους απλούς ευρωπαίους εταίρους μας, δεν θα ήταν, έτσι για την ιστορία, ωφέλιμο να επικαλεστούμε τον νόμο της αντιδόσεως σε επίπεδο πλέον πολιτισμικών αξιών;

Ζητούν λοιπόν να αποσύρουν την οικονομική βοήθεια που μας παρέχουν ή έως τώρα μας παρείχαν; Ζητούν να τους επιστραφούν τα περιουσιακά στοιχεία που, κατά τους κοινούς θεσμούς, μας εκταμίευσαν; Απλά, μας ζητούν, να τους επιστρέψουμε τα δανεικά, αν είναι δανεικά;

Ωραία, εις αντίδοσιν, να μας επιστρέψουν τα πολιτιστικά στοιχεία που άλλοτε λεηλάτησαν και άλλοτε χωρίς να μας ρωτήσουν δανείστηκαν και διαχειρίστηκαν και συνεχώς αρπάζουν και εκμεταλλεύονται. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα Γλυπτά του Παρθενώνα, στους Κούρους, σε ολόκληρους ναούς, σε αριστουργηματικά βάζα, σε επιγραφικά μνημεία. Αναφέρομαι σε ολόκληρο τον λεκτικό και εννοιολογικό και σημασιολογικό ελληνικό θησαυρό.

Η δημοκρατία, η φιλοσοφία, η ρητορική, η ιστορία, η φυσική, τα μαθηματικά, η τραγωδία, η κωμωδία, το έπος, η ποίηση, η οικονομία, η λέξη τώρα καραμέλα κρίση, η ζωολογία, η αστρονομία, ο κόσμος, ο έρως, η μέθοδος, η αρμονία, η μουσική, ο χορός, η αρχιτεκτονική, ο λόγος, η λογική, το αίνιγμα, το πρόβλημα, η ανάλυση, η σύνθεση, το θέατρο, η ερμηνεία, η φαντασία, το ένστικτο, το πάθος, η ηθική, η γραμματική, η μετρική, η φιλολογία, η θεολογία, ο μύθος, η παιδεία, το ύφος (αλλά το styl από τους στύλους των ναών, υπεξαιρέθηκε).

Δώσαμε, δώσαμε, αφειδώς, συνεχώς.

Ακόμη και τα πιο προχωρημένα επιστημονικά ζητούμενα ελληνικές λέξεις δανείστηκαν για να βαπτιστούν. Οικολογία, κυβερνητική, γενετική, τοπολογία, χάος.

Ιδιαίτερα συμπολίτες μας στην Ενωση που οραματίστηκαν ουμανιστές πολιτικοί δεν σκέπτονται ότι στεγάζονται και υπερασπίζονται την Ευρώπη, αυτή τη μυθική ελληνίδα φυγάδα προς Βορράν, με το ετυμολογούμενο όνομα Ανοιχτομάτα; Τόση τύφλα; Οταν μάλιστα σκέπτομαι πως ενώ λεηλάτησαν τις θεμελιώδεις λέξεις και έννοιες του ελληνικού πολιτισμού (και ούτε μία από αυτές δεν είναι απούσες από τη νεοελληνική) μερικές πράγματι από τις σημαντικές δεν τις περιέλαβαν, δημιούργησαν δικές τους. Ιδού: ελευθερία, νόμος, χρήμα. Και είναι σημαντικό να υποθέσουμε πως εξαιτίας αυτής της πρωτοβουλίας έβαλαν και τα όρια της διαφοροποίησης από την αρχαία αντίληψη, και τη σύγχρονη ελληνική, για τη ζωή, εν τέλει.

Η λέξη liber απ΄ όπου όλες οι ευρωπαϊκές παράγωγες για την ελευθερία σήμαινε στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και ηθική τον απελεύθερο, τον άνθρωπο που εξαγόραζε έναντι ανταλλαγμάτων τη δουλική του καταγωγή με την ιδιότητα του ρωμαίου πολίτη. Αρα η liberty, liberte, κ.τλ. σημαίνει στη συνείδηση του μέσου Ευρωπαίου κοινωνική ανεξαρτησία, πολιτικά δικαιώματα, Ηabeas Corpus.

Η λέξη ελευθερία είναι παράγωγο από το ρήμα έρχομαι, ελεύσομαι, έχει υπαρξιακή σημασία, έρχομαι στο φως, γίγνομαι, εξελίσσομαι, υπάρχω, ανατέλλω, στον ορίζοντα του όντος.

Η λέξη για τον νόμο στις ευρωπαϊκές γλώσσες προέρχεται κυρίως από το λατινικό lex, που σημαίνει δεσμός, δέσμευση. Ετσι, low, loi, κ.τλ.

Η λέξη όμως νόμος σημαίνει, εκ του νέμω, μοιρασιά, κατανομή, δικαίωμα νομής (βοσκής), σε ένα ορισμένο και προκαθορισμένο γι΄ αυτόν τον σκοπό, τόπο (νομός).

Οσο για την έννοια που εφηύραν για το χρήμα πάλι δανειζόμενοι ελληνική λέξη, τη λέξη «μονάς», σημαίνει ό,τι λέει η λέξη: τη στοιχειώδη συναλλακτική μονάδα που πολλαπλασιαζόμενη δημιουργεί τις νομισματικές ποσότητες.

Η έξοχη λέξη χρήμα το αποτέλεσμα του ρήματος χρώμαι, χρησιμοποιώ, άρα ως ένα αποτέλεσμα πραγμάτων εν χρήσει. Ούτε βέβαια η έξοχη έννοια νόμισμα, το αποτέλεσμα του ρήματος νομίζω, ό,τι θεωρώ ό,τι βαφτίζω, ό,τι ονομάζω ότι είναι κάτι, τους βολεύει.

Και βέβαια αστειεύομαι. Αλλά για να μη γελοιοποιούνται ακόμη και πολιτικού εκτοπίσματος ευρωπαίοι πολιτικοί, δημοσιογράφοι και επιστήμονες, ας θυμηθούν πως στη Μεγάλη Αγορά του πολιτισμού οι έλληνες προσκόμισαν προς ανταλλαγή επιφανή και τιμαλφή προϊόντα, άκρως παραγωγικά και γόνιμα, που γεννούν και γεννούν πολιτισμό, αξίες, γνώσεις και νέα γνώση. Μη μας αναγκάσουν να προβούμε κάποτε εις αντίδοσιν «πάρτε τα ψυγεία σας, δώστε τις λέξεις μας».

Ζητούν οι εταίροι μας να τους επιστρέψουμε τα δανεικά, αν είναι δανεικά; Ωραία, εις αντίδοσιν, να μας επιστρέψουν τα πολιτιστικά στοιχεία που λεηλάτησαν. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Αναφέρομαι σε ολόκληρο τον λεκτικό και εννοιολογικό και σημασιολογικό ελληνικό θησαυρό