Αναζήτηση
«Κάπου εκεί κάτω μπορεί να υπάρχει μια έξοδος που δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει…». Αυτή είναι η άποψη του Οζάν Γκιοκντεγέρ, του δύτη που βούτηξε στα παγωμένα νερά των στοών.
Ο σεναριογράφος Κουτσί Ακιλί πάντως δεν διστάζει να αποκαλύψει την κρυφή επιθυμία της ομάδας: να βρουν το κρυφό δωμάτιο της Αγίας Σοφίας από όπου διέφυγε ο ιερέας στη λειτουργία της 29ης Μαΐου 1453 όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισέβαλε στον ναό, αλλά και το δισκοπότηρο που χάθηκε κατά την Άλωση της Πόλης και ο μύθος το θέλει να βρίσκεται κάπου στα βάθη της! «Αυτό το δωμάτιο δεν μπορεί να είναι μακριά, είναι κάπου εκεί. Και όταν ανακαλυφθεί, πολύ πιθανόν μέσα σε αυτό να βρίσκονται πολλά σημαντικά, ιερά κειμήλια της χριστιανοσύνης», λέει ο Κουτσί Ακιλί και υπογραμμίζει ότι το κρυφό δωμάτιο είναι το πιο σημαντικό από όλα. Δεν αποκλείει μάλιστα μέσα σε αυτό να βρίσκονται ακόμη και ιστορικές έρευνες που έγιναν τα βυζαντινά χρόνια καταγράφοντας στοιχεία για τον πληθυσμό και τις συνθήκες ζωής του.
«Μόλις κατεβήκαμε από τη σήραγγα πέσαμε σε νερό. Παγωμένο. Έξι βαθμοί πάνω από το μηδέν, σκοτάδι- πίσσα και ο αέρας που παίρναμε από τις μπουκάλες οξυγόνου να έρχεται λίγος λίγος, με τη μέθοδο του ναργιλέ», περιγράφει την κάθοδό του ο δύτης και φωτογράφος Οζάν Γκιοκντεγέρ. Μαζί με τον ζογκλέρ Αϊντίν, που με τα 45 κιλά του και το 1.55 ύψος του ήταν ο ιδανικός για να εξερευνήσει «ακόμη και τις τρύπες που δεν χωράνε τα ποντίκια…», και τον Ενγκίν, πραγματοποίησαν το πιο δύσκολο κομμάτι της ανακάλυψης.
Η μαρμάρινη κρήνη στην Αγία Σοφία από όπου οι πιστοί έπαιρναν το αγίασμα είχε βάλει σε υποψίες τους αρχαιολόγους πως συνδέεται με κάποια στέρνα. Γι΄ αυτό έψαχναν να βρουν κοντά σε αυτή την είσοδο. «Πρώτος κατέβηκε ο Ενγκίν και έπειτα από 15-20 λεπτά κατέβηκα κι εγώ. Ύστερα από μερικά μέτρα βρήκαμε ένα πέρασμα που ήταν κλεισμένο με μια μαρμάρινη πλάκα. Την μετακινήσαμε και μπήκαμε μέσα. Εκεί δεν υπήρχε νερό, αλλά μια στοά που χανόταν στο πουθενά», αφηγείται ο Οζάν. Το πρώτο που είδε ήταν ένας σκελετός γάτας. Ύστερα είδε δύο ρόπαλα και μόλις τα ακούμπησε αμέσως έγιναν σκόνη. Το ίδιο έγινε και με έναν κουβά.
Η αποθήκη. Η άλλη ομάδα που είχε μπει από τον πρόναο αρχικά είχε πιο εύκολο έργο. Η σήραγγα οδηγούσε σε έναν χώρο που έμοιαζε με αποθήκη. «Σπασμένα τζάμια, κεριά και έπιπλα είχαν πεταχτεί εκεί. Πήραμε μερικά πράγματα και τα δώσαμε στην ομάδα που ανέμενε πάνω από τη στέρνα», αναφέρει ο Γκιοκσέλ Γκιουλένσοϊ.
Ένα από τα πρώτα ευρήματα της ομάδας ήταν ένα στρατιωτικό παγούρι με ημερομηνία 1917. Οι Τούρκοι εκτιμούν ότι πολύ πιθανόν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στρατιώτες που επισκέφθηκαν την Αγία Σοφία να έριξαν κατά λάθος τα παγούρια τους στη στέρνα στην προσπάθειά τους να πάρουν αγίασμα. Το μυαλό των Ρωμιών της Πόλης πήγε στους 5 Έλληνες αξιωματικούς, που το 1919 πραγματοποίησαν τη μοναδική από την Άλωση ορθόδοξη λειτουργία. Ο χώρος της δεύτερης σήραγγας δεν είχε νερό και η ομάδα κινήθηκε σχετικά εύκολα αν και έπρεπε να περπατούν σχεδόν διπλωμένοι στα δύο και σε ορισμένα σημεία μπουσουλώντας. Σε απόσταση περίπου 40 μέτρων οι δύο ομάδες συναντήθηκαν, με ανοίγματα στοών να βρίσκονται δεξιά και αριστερά τους. Σε αρκετά από αυτά τα ανοίγματα υπήρχαν τάφοι χριστιανών. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους της επιχείρησης, πρόκειται για τάφους ορθόδοξων ιερέων της Αγίας Σοφίας. “Ήδη έχω το θέμα του επόμενου ντοκιμαντέρ μου”, εκμυστηρεύεται ο Γκιουλσενόι. Όπως λέει, με την κάμερά του θα προσπαθήσει να καταγράψει όλα τα ταφικά μνημεία και στη συνέχεια να βρει την ιστορία των ανθρώπων που βρίσκονται για αιώνες θαμμένοι εκεί. «Εκείνο που με συγκλόνισε ήταν μια αλυσίδα την οποία ακολούθησα και είδα ότι οδηγούσε σε έναν τοίχο με δύο κρίκους. Κατάλαβα ότι εκεί μπορεί να έριχναν αιχμαλώτους», λέει συγκινημένος ο Οζάν Γκιοκντεγιέρ.
Τα λείψανα του Αγίου Αντιγόνου και ο παιδικός τάφος
Το ντοκιμαντέρ του Γκιουλσενόι για τις κινστέρνες της Αγίας Σοφίας τον έφερε σε επαφή με τον υπόγειο κόσμο του ναού. «Ο έρωτάς μου για την Αγία Σοφία γεννήθηκε το 1998. Ήξερα ότι θα ήταν μια μακροχρόνια σχέση. Πρώτα έπρεπε να την δω με τα ίδια μου τα μάτια, να την γνωρίσω και το πιο σημαντικό να την ανακαλύψω. Κι αυτό έκανα. Με το πέρασμα του χρόνου, η αγάπη μετατράπηκε σε πάθος που με κυριαρχεί εδώ και 11 χρόνια», αποκαλύπτει ο σκηνοθέτης.
Στη στέρνα. «Ήταν σαν ένα ταξίδι στο χρόνο. Είδαμε το αθέατο πρόσωπο της Αγίας Σοφίας», λέει συγκινημένος ο Οζάν. Διερωτάται τι άλλο μπορεί να υπάρχει μέσα σε εκείνη τη στέρνα, γιατί ελάχιστα είναι εκείνα που κατάφερε να δει. “Πρέπει να ερευνήσουν τη στέρνα αρχαιολόγοι. Δεν αποκλείεται να υπάρχουν πολύτιμα αντικείμενα εκεί κάτω». Μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις για την ομάδα ήταν η ανακάλυψη των οστών ενός παιδιού. Οι έρευνες έδειξαν πως ο σκελετός που βρέθηκε χρονολογείται στη βυζαντινή περίοδο.
Στο δωμάτιο του αγίου Αντιγόνου μπήκε ο Αϊντίν, ο πιο αδύνατος από τους δύτες της ομάδας. Τα γυρίσματα τελείωναν. Είχε αρχίσει να βραδιάζει και εκείνος προχωρούσε προς το τέλος του τελευταίου τούνελ στο βόρειο τμήμα της Αγίας Σοφίας. Ο Αϊντίν κρατούσε το φως αλλά δεν έβλεπε την άκρη της σήραγγας. “Μπορεί να είναι κάτι σημαντικό, πρέπει να δούμε μέχρι το τέλος”, είπε ο Γκιουλένσοϊ. Του έδωσαν μεγαλύτερο καλώδιο και προχώρησε. Έφτασε σε ένα σημείο που έπρεπε να περάσει από μια τρύπα “μικρότερη και από ποντικιού”! Ο Αϊντίν έβγαλε το κράνος του και κατάφερε να περάσει! Και τότε έφτασε στον τάφο. Ο Γκιουλένσοϊ και ομάδα του ακόμη και όταν βρήκαν τον τάφο δεν είχαν αντιληφθεί τι είχαν ανακαλύψει. Πολύ αργότερα στο εργαστήρι όταν ο αρχαιολόγος Χαλούκ Τσεντίνκαγια έβλεπε τις εικόνες που τράβηξαν, κατάλαβε. “Μια στιγμή”, τους είπε μόλις είδε την εικόνα. “Βρήκατε τον τάφο του Αγίου Αντιγόνου! ” αναφώνησε. Τελευταία αναφορά στον τάφο του αγίου είχε γίνει τον 13ο αιώνα από έναν Ρώσο περιηγητή!
