Η «σιωπή» της κρητικής βεντέτας

Κάποιες εξακολουθούν να παραμένουν ανοικτές, αφού ολόκληρες οικογένειες δεν

έχουν παραιτηθεί από την επιθυμία τους να εκδικηθούν τον θάνατο συγγενούς

τους. Όμως, η κρητική βεντέτα, που έβαψε στο αίμα ολόκληρα χωριά και μετρά

εκατοντάδες θύματα, φαίνεται πως κλείνει τον κύκλο της.

«Διανύουμε περίοδο ύφεσης της βεντέτας, η οποία ελπίζω να διαρκέσει για

πάντα», λέει ο δικηγόρος Δημήτρης Ξυριτάκης και συγγραφέας της μελέτης «Η

κρητική βεντέτα στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη», που έχει μελετήσει

περισσότερες από διακόσιες βεντέτες στην Κρήτη. Ωστόσο, παραδέχεται ότι

«αρκετές από τις παλιές βεντέτες εξακολουθούν να παραμένουν ανοικτές. Είμαι σε

θέση να γνωρίζω ανθρώπους και οικογένειες που εξακολουθούν να επιζητούν την

εκδίκηση για τη δολοφονία συγγενή τους», προσθέτει.

Ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα της βεντέτας μπήκε το 1999, με τη δολοφονία

του Γιάννη Μουζουράκη, στην Αθήνα, στην κεντρική πλατεία του Περιστερίου. Ο

Γιάννης Μουζουράκης ζούσε με την οικογένειά του στην Αθήνα, ως φυγόδικος: είχε

κατηγορηθεί ότι είχε σκοτώσει τρεις ανθρώπους από την οικογένεια Δικωνυμάκη:

τον πατέρα Δικωνυμάκη, στην Αμαλιάδα, τον αδελφό τού Δικωνυμάκη στη Μυτιλήνη

και τον Βαγγέλη Σελιανάκη. Ο πατέρας Δικωνυμάκης είχε καταφύγει στην Αμαλιάδα

από τη στιγμή που ο γιος του είχε σκοτώσει τη Φωτούλα Μουζουράκη, μητέρα του

Γιάννη. Ο Βαγγέλης Σελιανάκης δολοφονήθηκε σε αντίποινα της δολοφονίας του

Κώστα Μουζουράκη, αδελφού του Γιάννη. Τον Κώστα Μουζουράκη είχε σκοτώσει ο

Βαγγέλης Σελιανάκης (συνονόματος και θείος του προηγούμενου). Αυτός δραπέτευσε

πριν από τέσσερα χρόνια από τις φυλακές Αλικαρνασσού, όπου εξέτιε ποινή

ισοβίων για τη δολοφονία του Κώστα Μουζουράκη. Τότε είχαν δραπετεύσει συνολικά

επτά κρατούμενοι και είναι ο μόνος που παραμένει ασύλληπτος. Θεωρείται μάλιστα

από την Αστυνομία ότι εκδικήθηκε το δολοφονία του συνονόματου ανιψιού του

σκοτώνοντας τον Γιάννη Μουζουράκη, στο Περιστέρι.

Από την αρχαιότητα. Η βεντέτα υπάρχει στο εθιμικό δίκαιο της Κρήτης από

την αρχαιότητα. Μάλιστα, το δίκαιο της ανταπόδοσης εισηγήθηκε στη Μινωική

Πολιτεία ο Ραδάμανθυς, ο αδελφός του Μίνωα. Βεντέτες όμως καταγράφηκαν στους

τρεις δυτικούς νομούς της Κρήτης, το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο και τα Χανιά. Ο

Νομός Λασιθίου μετέχει στη βεντέτα μόνο ως καταφύγιο στους «αδικητές», σ’

αυτούς, δηλαδή, που έκαναν φονικό και στις οικογένειές τους.

Ωστόσο, πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει. «Ακόμη και σε περιοχές όπως τα Σφακιά

η επαφή του ντόπιου πληθυσμού με τους επισκέπτες, η μόρφωση των νέων,

δημιούργησαν συνθήκες μιας καλύτερης ζωής με την παράλληλη άνοδο του βιοτικού

επιπέδου», λέει ο κ. Δ. Ποντικάκης, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων,

ενώ από την πλευρά του ο δικηγόρος του Ηρακλείου κ. Απ. Καλογερόπουλος

επισημαίνει ότι πλέον φθίνει η λογική ότι κάποιος πρέπει να πεθάνει μόνο και

μόνο επειδή είναι συγγενής κάποιου άλλου. Η ποινική ευθύνη είναι ατομική και

όχι συλλογική».

Στη Δυτική Κρήτη. Πάντως, όπως επισημαίνει ο γενικός αστυνομικός

διευθυντής Κρήτης Αντώνης Μπαγιαρτάκης, «εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιες

εστίες, κυρίως στη Δυτική Κρήτη, κοντά στον Ψηλορείτη. Ωστόσο, οι παρεμβάσεις

των ψυχραιμοτέρων και η έντονη παρουσία της Αστυνομίας όταν υπάρχει υπόνοια

πως κάτι μπορεί να συμβεί έχει οδηγήσει στην καταστολή του φαινομένου της

βεντέτας». «Σε κάποιες ορεινές περιοχές οι κοινωνίες εξακολουθούν να είναι

κλειστές. Η προσωπική τιμή και το αίσθημα της προσβολής είναι ακόμη πολύ ψηλά

στην κλίμακα των αξιών τους, με αποτέλεσμα η πίεση από το οικογενειακό

περιβάλλον για αντεκδίκηση να είναι έντονη», επισημαίνει ο κ. Γ.

Παπακωνσταντής, διευθυντής των Αστυνομικών Σχολών του Ρεθύμνου.

Τα πράγματα όμως αλλάζουν. Όπως μάλιστα λέει ο δικηγόρος Κώστας Καζαμιάκης

«Λύση είναι η ομόθυμη, ειλικρινής και αυστηρή καταδίκη του φαινομένου και των

«λειτουργών» του. Για κάθε τυχόν μελλοντικό θύμα ας θεωρήσουμε υπαίτιο το

πλήθος των ­ αρμοδίων ή μη ­ απαθών. Για την Κρήτη του πολιτισμού και της

ανάπτυξης, των φιλελεύθερων, δημιουργικών και προοδευτικών πολιτών, η έστω και

στη σκιά διατήρηση της βεντέτας είναι δυσφήμηση αφόρητα άδικη».

6 νεκροί σε 90 λεπτά!

Στον Νομό Ηρακλείου, η πιο πολυαίμακτη βεντέτα είναι αυτή που έγινε στις 27

Αυγούστου 1955 στο χωριό Βορίζια του Ψηλορείτη. Μέσα σε μιάμιση ώρα σκοτώθηκαν

6 Βοριζιανοί και τραυματίστηκαν 14. Οι τρεις πρώτοι με μαχαίρι και όπλο και οι

υπόλοιποι τρεις και οι 14 τραυματίες από ρίψη χειροβομβίδας.

Ο κύκλος αίματος ξεκίνησε όταν στις 11 το βράδυ ο Μανόλης Βεϊσάκης σκότωσε με

μαχαίρι τον δασοφύλακα Γιάννη Φραγκιαδάκη, 38 χρόνων. Την επόμενη ώρα κάποιος

από την οικογένεια του θύματος σκότωσε έναν άλλο Μανόλη Βεϊσάκη γιατί ήταν

συνονόματος και ανιψιός του δράστη.

Επακολούθησαν αντεκδικήσεις, με αποτέλεσμα σε μία ώρα να σκοτωθούν άλλοι

τέσσερις.

Πεντάρηδες εναντίον Σαρτζετάκηδων

Μία από τις μεγάλες βεντέτες που συγκλόνισε την Κρήτη στα νεώτερα χρόνια ήταν

μεταξύ των Πεντάρηδων και των Σαρτζετάκηδων. Λέγεται μάλιστα ότι ο πρώην

Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου

είχε καταφύγει ο πατέρας του για λόγους πρόνοιας, προκειμένου να αποφύγει τα

αντίποινα.

Η βεντέτα αυτή κορυφώθηκε στα χρόνια του Μεσοπολέμου, αριθμώντας περί τα 30-40

χτυπήματα. Το τελευταίο κρούσμα της βεντέτας αυτής είχε ως θύμα τον Ευτύχιο

Σαρτζέτη (Σαρτζετάκη), γνωστό και ως «Κανάρη». Αυτόν τον σκότωσε ο πρώην

βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βαγγέλης Πεντάρης, μαθητής του Γυμνασίου τότε, μέσα στην

πόλη των Χανίων, για να εκδικηθεί τον θάνατο του 14ετούς αδελφού του (Ανδρέα),

τον οποίο είχε σκοτώσει κάποιος άλλος Σαρτζετάκης. Είναι χαρακτηριστικό ότι

υπέρ του Βαγγέλη Πεντάρη εκδηλώθηκε κύμα συμπαράστασης από την κρητική κοινή

γνώμη, με αποτέλεσμα να τον κηρύξει αθώο το Κακουργιοδικείο Ρεθύμνης στο οποίο

παραπέμφθηκε.

«Έχει τελειώσει». Ο δικηγόρος Δημήτρης Ξυριτάκης στη μελέτη του με

τίτλο «Η κρητική βεντέτα στο έργο του Ν. Καζαντζάκη» αναφέρει το εξής περιστατικό:

«Όπως είναι γνωστό, το 1985 η ελληνική Βουλή κλήθηκε να αποφασίσει για την

εκλογή του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, μετά τη λήξη της θητείας του Κ.

Καραμανλή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου με μια αιφνιδιαστική κίνηση αποφάσισε να

προτείνει για Πρόεδρο τον δικαστικό Χρήστο Σαρτζετάκη, υπολογίζοντας και τις

ψήφους της Αριστεράς, οι οποίες συναριθμούμενες με τις ψήφους του κόμματός

του, μόλις και μετά βίας αρκούσαν για την εκλογή του κ. Σαρτζετάκη στην τρίτη

ψηφοφορία. Στις δύο πρώτες ψηφοφορίες, όμως, μία ψήφος απουσίαζε και ο μαγικός

αριθμός των 180 βουλευτών δεν συγκεντρωνόταν. Πολλοί τότε νόμισαν ότι η ψήφος

που απουσίαζε ήταν του Βαγγέλη Πεντάρη, λόγω της παλιάς έχθρας ανάμεσα στην

οικογένειά του και τους Σαρτζετάκηδες. Πληροφορίες, λοιπόν, αναφέρουν ότι στις

κρίσιμες εκείνες ημέρες ο Ανδρέας Παπανδρέου κάλεσε μυστικά τον βουλευτή και,

αφού του δήλωσε ότι σέβεται τις ευαισθησίες του, του ζήτησε να μην αρνηθεί

ψήφο στον Σαρτζετάκη. Ο Βαγγέλης Πεντάρης τού απάντησε ότι και στις δύο πρώτες

ψηφοφορίες είχε ψηφίσει θετικά και ότι το ίδιο θα έκανε και στην τρίτη

ψηφοφορία, μια και γι’ αυτόν η βεντέτα Πεντάρηδων και Σαρτζετάκηδων είχε τελειώσει».