Εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο από δέντρο… 2.000 ετών παρήχθη πριν από λίγες ημέρες στην Ελλάδα. Κάτοικοι του οικισμού Απιδέα στον Δήμο Ευρώτα της Λακωνίας προχώρησαν στη συγκομιδή των καρπών και στην παραγωγή ελαιολάδου από τη γηραιότερη ελιά της Πελοποννήσου, που βρίσκεται στο χωριό τους, και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: με βάση τις χημικές αναλύσεις, το λάδι της υπεραιωνόβιας ελιάς κατατάχθηκε στην κατηγορία έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, αρίστης ποιότητας, με φυσικοχημικά χαρακτηριστικά που το καθιστούν ανεκτίμητο για την ανθρώπινη υγεία. Το ελαιόλαδο απεδείχθη πλούσιο σε πολυφαινόλες, ενώ υπερέβη κάθε προσδοκία ως προς την περιεκτικότητά του σε α-τοκοφερόλη, που αποτελεί ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό για τον ανθρώπινο οργανισμό. Η ποσότητά της μετρήθηκε στα 438 mg ανά γραμμάριο, όταν τα όρια που θέτουν οι ειδικοί για να χαρακτηριστεί ένα ελαιόλαδο έξτρα παρθένο είναι από 125 ως 300 mg ανά γραμμάριο…
Διατηρητέο μνημείο
Η μνημειακή ελιά, ηλικίας 2.000 ετών, έχει περίμετρο κορμού 14,1 μέτρα, συνολικό εμβαδόν 60 τ.μ. και ύψος άνω των 8 μέτρων, ενώ έχει επιβιώσει από πολέμους, πυρκαγιές και λεηλασίες, από βυζαντινούς δεσπότες, φράγκους, ενετούς και οθωμανούς κατακτητές.
«Τον Σεπτέμβριο του 2024 η ελιά της Απιδιάς κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης και προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός. Είναι ένα δέντρο άρρηκτα συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων του χωριού, την ιστορία του και τον πολιτισμό του», λέει στα «ΝΕΑ» ο Παναγιώτης Λαλούσης, κάτοικος της Απιδιάς, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει πολυετείς έρευνες για το ιστορικό ελαιόδεντρο. «Βρίσκεται σε υψόμετρο 235 και ανήκει στην ποικιλία της μυρτολιάς, μια γηγενή μικρόκαρπη ποικιλία που καλλιεργείται κυρίως στον Νομό Λακωνίας. Είναι σε κοντινή απόσταση από τον καρόδρομο που συνέδεε τις τρεις αρχαίες πόλεις – την παλαιά Κώμη, τη Γλυκόβρυση και το Γεράκι – που αναφέρει ο έλληνας περιηγητής και γεωγράφος Παυσανίας τον 2ο αιώνα μ.Χ.», προσθέτει. «Κοντά της βρίσκεται ο ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ένας παλαιοχριστιανικός ναός που φτιάχτηκε 40-50 χρόνια πριν από την Αγια-Σοφιά και μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική την εποχή του Βυζαντίου. Το δέντρο έχει ζήσει συγκλονιστικά γεγονότα, τη σφαγή του ιερέα του χωριού από τους Τούρκους, τις καταστροφές του Ιμπραήμ, την παραγωγή λαδιού από ελιές της περιοχής για να στηριχθεί η πολιορκία του κάστρου της Μονεμβασιάς κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα. Επίσης, γύρω της υπάρχουν άλλες αιωνόβιες ελιές που έχουν φυτρώσει από τους κλώνους της».
Παρά τις σκληρές δοκιμασίες που υπέστη στο πέρασμα των αιώνων, η ανάπτυξη της ελιάς συνεχίστηκε κανονικά, και σήμερα διακλαδώνεται σε εννέα βραχίονες, από τους οποίους εκφύονται νέοι βλαστοί. «Για πρώτη φορά συλλέξαμε το λάδι της πέρυσι, μια χρονιά που ήταν καλύτερη από τη φετινή για το ελαιόλαδο, καθώς φέτος είχαμε δάκο και γλοιοσπόριο», λέει ο Παναγιώτης Λαλούσης. «Κατά την περσινή ελαιοκομική περίοδο, από το μνημειακό δέντρο της Απιδιάς συλλέχθηκαν 94 κιλά ώριμου ελαιόκαρπου και παρήχθησαν 16,8 κιλά λάδι, με αναλογία απόδοσης 5,6/1. Σύμφωνα με τους κανονισμούς για την προστασία της ποιότητας του ελαιολάδου και των καταναλωτών, το λάδι της κατατάχθηκε στην ανώτατη κατηγορία (Premium) ως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, χωρίς κανένα ελάττωμα και με οξύτητα 0,23. Οι πολυφαινόλες του ήταν 550 και η βιταμίνη Ε – τοκοφερόλη 446. Μιλάμε για απίστευτες τιμές», σχολιάζει.
«Τη φετινή ελαιοκομική περίοδο, αναγκαστικά η συγκομιδή έγινε αρκετά νωρίτερα καθώς οι καιρικές συνθήκες δεν ευνόησαν τις αψέκαστες ελιές. Ετσι λοιπόν προκειμένου να μην πέσει ο καρπός στο έδαφος, συλλέχθηκε άγουρος, μη έχοντας την απαιτούμενη ελαιοπεριεκτικότητα. Ετσι, η παραγωγική δυναμική της ελιάς ήταν 67 κιλά ελαιόκαρπος και παρήχθησαν 6,8 κιλά λάδι, με αναλογία απόδοσης 10/1. Ωστόσο, η χημική ανάλυση κατέταξε ξανά το λάδι της υπεραιωνόβιας μυρτολιάς στην ανώτατη κατηγορία (Premium) ως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, χωρίς κανένα ελάττωμα, με οξύτητα 0,38, πολυφαινόλες 430 και περιεκτικότητα σε βιταμίνη Ε – τοκοφερόλη 438. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ένα αρίστης ποιότητας ελαιόλαδο πρέπει να πληροί τουλάχιστον τέσσερα από έξι κριτήρια που έχουν τεθεί ως προς τα φυσικοχημικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του. Το ελαιόλαδο του ελαιόδεντρου της Απιδιάς το 2024 πληρούσε όχι μόνο τα τέσσερα αλλά και τα έξι κριτήρια και φέτος τα πέντε. Για τον λόγο αυτό παραγωγοί έχουν αρχίσει και ζητούν καρπούς του δέντρου για να κάνουν προσμείξεις και να ανεβάσουν την ποιότητα των λαδιών τους», εξηγεί ο Π. Λαλούσης.
Η μυρτολιά της Απιδιάς αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα ελαιόδεντρα στην Ελλάδα που ως ζωντανά σύμβολα συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Μνημείο της φύσης έχει κηρυχθεί και η αετονυχολιά Καλαμών που βρίσκεται σε οικόπεδο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στην Καλαμάτα, ένα δέντρο με περίμετρο κορμού 9 μέτρων. Η εκτιμώμενη ηλικία του δέντρου ήταν 800 ετών, ωστόσο η έρευνα του δρος δασολόγου Παν. Μπαζίγου, γενικού διευθυντή Περιφέρειας Πελοποννήσου, που βασίστηκε στη λήψη δείγματος με αυτοψία το 2001, αποφάνθηκε ότι το δέντρο είχε, κατά προσέγγιση, την εντυπωσιακή ηλικία των 1.733 χρόνων.
Στην Ελλάδα βρίσκεται και ένα από τα γηραιότερα δέντρα στον κόσμο, η ελιά των Βουβών στο Κολυμβάρι της Κρήτης. Το συγκεκριμένο ελαιόδεντρο, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, έχει ηλικία περίπου 3.000 ετών, ενώ επιβλητική είναι και η εικόνα του καθώς ο κορμός στη βάση του έχει μέγιστη διάμετρο 4,5 μέτρα και περίμετρο 12,55 μέτρα, ενώ σε ύψος 90 εκατοστών από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο 3,7 μέτρα και περίμετρο 8,1 μέτρα. Κλαδιά του χρησιμοποιήθηκαν για την ύφανση στεφάνων για τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 και των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου το 2008.
