Μαζί τα φάγαμε

Ηταν Σεπτέμβριος 2010. Τέσσερις μήνες πριν είχε υπογραφεί η πρώτη δανειακή σύμβαση και παράλληλα γραφόταν η μαύρη σελίδα στην ιστορία της μνημονιακής Ελλάδας, με την τραγωδία στη Μαρφίν, το τριπλό έγκλημα για το οποίο δεν τιμωρήθηκε ποτέ κανείς. Η χώρα βίωνε τον συλλογικό της παροξυσμό, με τον λαϊκισμό και τη δημαγωγία να διαλύουν κάθε έννοια κοινωνικής συνοχής και την εχθροπάθεια και το – ιδιοτελώς – καλλιεργούμενο μίσος να κυριεύουν την ελληνική κοινωνία. Σε μία επιτροπή της Βουλής ο Θεόδωρος Πάγκαλος θα έλεγε «η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού της χώρας «πώς τα φάγατε τα λεφτά», που μας ρωτάει ο κόσμος είναι αυτή: «σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί». Μέσα στο πλαίσιο μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής». Μία από τις εμβληματικές φράσεις της μεταπολίτευσης, η οποία σκόπιμα απομονώθηκε σε «μαζί τα φάγαμε», διαστρεβλώθηκε, εργαλειοποιήθηκε, έγινε σύμβολο της συλλογικής μας ζαλάδας. Μία φράση που υπογράμμισε τον ρόλο του πολίτη και υπέδειξε την έννοια της συνευθύνης. Οροι περίπλοκοι και αντιδημοφιλείς στην εποχή – πρόδρομο του «να καεί το μπουρδ@@ η Βουλή». Λίγα χρόνια μετά ο Θεόδωρος Πάγκαλος έγραψε βιβλίο στο οποίο διευκρίνιζε ότι ένα μεγάλο τμήμα από εμάς – τον ελληνικό λαό – συμμετείχαμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε μη ορθολογικές πρακτικές και συμπεριφορές σε σχέση με τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους. Συνεπώς, αυτό που αποκαλούμε «δημοσιονομική κρίση» είναι και δικό μας δημιούργημα. Φυσικά, εξηγούσε ότι δεν έχουν όλοι το ίδιο μερίδιο ευθύνης και πως προφανώς η ευθύνη ξεκινάει από πάνω προς τα κάτω. Αν και ποτέ δεν είχα, όπως και πολλοί άλλοι, την παραμικρή έμμισθη ή οποιαδήποτε άλλη σχέση με το Δημόσιο ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, υπουργεία, οργανισμούς ή οτιδήποτε άλλο, οφείλουμε ως μέρος του συνόλου να αναγνωρίσουμε την αλήθεια της φράσης.