Η «Δόξα» που δεν ήθελε κανείς

Αγρια, με βλοσυρό βλέμμα, άτολμη και χλιαρή ή ακόμα και ζουρλοκαμπέρω, όπως την ήθελαν τα σατιρικά στιχάκια της εποχής; Ή μήπως μεγάλη και υπεργήινη, που πατά στη γη μόνο για να τελέσει το ωραίο της έργο; Είναι οι αντικρουόμενες περιγραφές που συνόδευαν με μόλις 29 χρόνια διαφορά τη «Δόξα των Ψαρών», την ελαιογραφία του Νικόλαου Γύζη που «φέρει εντός της το προσωπικό εθνικό όραμα» του δημιουργού. Πίνακα που μέχρι να αναγνωριστεί ως «ένα πολυσήμαντο έργο για την ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής και του νεότερου ελληνικού πολιτισμού», να βρει τη θέση του στο χαρτονόμισμα των 20 δραχμών του 1944 και στην πρώτη έκδοση τακτικής σειράς γραμματοσήμων μετά την Κατοχή, τον Μάρτιο και τον Αύγουστο του 1945, όχι απλώς δεν βρήκε αγοραστή, αλλά δέχθηκε σωρεία αρνητικών κριτικών κι έγινε αιτία να απογοητευθεί ο δημιουργός του τόσο ώστε να το αποσύρει από την ελληνική συμμετοχή στην έκθεση του Παρισιού. Την ιστορία πίσω από το εμβληματικό έργο του κορυφαίου ζωγράφου (και του «δίδυμου» πίνακα που ανήκε στη συλλογή των Ανακτόρων αλλά η τύχη του αγνοείται) – αποκαλύπτει μέσα από ενδελεχή και πρωτότυπη έρευνα η δρ Ιστορίας της Τέχνης και επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρία Κατσανάκη στην έκδοση «H Δόξα του Νικόλαου Γύζη» (εκδ. Μουσείου Μπενάκη), την οποία επιμελήθηκε η ιστορικός τέχνης Ειρήνη Οράτη και προλογίζουν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης. Εκδοση η οποία κυκλοφορεί με διπλή αφορμή. Πρώτον, την πρόσφατη δωρεά της «Δόξας» (στις 8 Φεβρουαρίου) στην Προεδρία της Δημοκρατίας από τον Δημήτρη Γκέρτσο, στον οποίο ανήκε ο πίνακας και είναι χορηγός της έκδοσης. Και, δεύτερον, την παρουσίασή της στην επετειακή έκθεση «1821. Πριν και Μετά» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (που δεν έχει ακόμη υποδεχθεί επισκέπτες λόγω των μέτρων προστασίας από την πανδημία).