Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Στη σκηνή ο ηθοποιός εργάζεται σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη ψέματα. Αποκαλεί τον συνάδελφό του πατέρα, ας πούμε. Κάνει τα λόγια των άλλων, του συγγραφέα δηλαδή, δικά του. Και υποκρίνεται πως η σκηνογραφία είναι αληθινό τοπίο. Αγωνίζεται να νοιώσει την αλήθεια. Οι στιγμές που κατορθώνει να μεταβάλει το ψέμα σε αλήθεια είναι στιγμές καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η πίστη του ηθοποιού σε κάτι που δεν υπάρχει, περνά στον θεατή που ζει με τον ηθοποιό αυτή την πίστη αν είναι από αυθυποβολή κι όχι από απλή υπόκριση. Ο θεατής πιστεύει όταν ο ηθοποιός αισθάνεται. Οταν ο ηθοποιός δεν κατορθώνει να πιστέψει σ' αυτό που του συμβαίνει στη σκηνή, τότε ο θεατής άθελά του γίνεται ψυχρός. Μπορεί να γοητευθεί ίσως από την όλη παράσταση αλλά ποτέ δεν θα πιστέψει πως ο ηθοποιός υποφέρει πράγματι, και ότι δεν είναι ψεύτης.
Τι θα πει αυθυποβολή και πίστη; Θα πει ακριβώς τι γίνεται για να μεταβληθεί το σκηνικό ψέμα σε αλήθεια. Δεν είναι ανάγκη ο ηθοποιός να κλάψει αληθινά στη σκηνή για να κάνει τον θεατή να κλάψει. Η τέχνη του είναι η ικανότητα να τιθασεύει τη συγκίνησή του και να τη μεταδίδει στον θεατή σε στιγμή που βρίσκεται σε πλήρη αυτοκυριαρχία και έλεγχο της δράσης. Ο ηθοποιός ξέρει πως ο συνάδελφός του μπροστά του που βρίσκεται στη σκηνή είναι ένας φίλος του κι όχι ο Βασιλιάς Ληρ. Δεν πιστεύει λοιπόν πως είναι ο Ληρ, αλλά μαθαίνει με την τέχνη της αυθυποβολής να φέρεται στον φίλο του συνάδελφο σαν να ήταν πράγματι βασιλιάς.
Η νοημοσύνη και η ψυχική έξαρση δημιουργούν τη ζωντανή μορφή. Δεν γίνεται τέχνη εν ψυχρώ και απλώς με τη λογική. Γίνεται συγκινησιακά. Γι' αυτό ο ηθοποιός πρέπει να είναι ένα ευαίσθητο, ευλύγιστο όργανο για να μπορεί να εκπληρώνει τους σκοπούς της θεατρικής τέχνης. Πρέπει να έχει ευαισθητοποιήσει το νευρικό του σύστημα, τη διάνοια και την ψυχή του, στον υπέρτατο δυνατό βαθμό για να είναι ικανός να μεταλλάζει από ρόλο σε ρόλο κι από χαρακτήρα σε χαρακτήρα.
ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟΥ
«Αλλοτε συγκίνηση, άλλοτε νοημοσύνη»
Για το παράδοξο του Ντιντερό έχω μια απάντηση απλή ίσως, αλλά γνήσια νομίζω μιας και βγαίνει από πολύχρονη προσωπική πείρα και εντατική καλλιτεχνική προσπάθεια. Παρατήρησα πως ανάλογα με το είδος του ρόλου που κοπίασα να ενσαρκώσω στη σκηνή κατά καιρούς ύστερα από επίπονες πρόβες και μελέτη, η συγκίνηση είναι βασικά χρήσιμη και κάποτε απολύτως απαραίτητη. Οπως ανάλογα πάλι σε ορισμένες περιπτώσεις περισσότερο από τη συγκίνηση, η φαντασία, η τεχνική, η ευστροφία και η εμπειρική είναι τα κατάλληλα όπλα για την κατάκτηση της θεατρικής μορφής. Οι τραγικοί και δραματικοί ρόλοι απαιτούν την συγκίνηση του ηθοποιού, γιατί απ' αυτόν μεταδίδεται και στο θεατή η αίσθηση της αλήθειας και της γνησιότητας. Οι ρόλοι χαρακτήρων πάλι ή οι συμβολικοί, οι αντιπροσωπευτικοί ιδεών ή κοινωνικών καταστάσεων, οι συνθετικοί, ας τους πούμε, αποζητούν τεχνική περισσότερο και δεξιοτεχνία - όταν παίζω την Ζαχανασιάν στη «Γηραιά Κυρία» πιότερο από προσωπική συγκίνηση επιστρατεύω νοημοσύνη και όσο γίνεται περισσότερο σκηνική δεξιότητα, αλλά όταν προσπαθώ να γίνω κυρία Αλβιγκ στους «Βρυκόλακες» ή Μπερνάρντα Αλμπα ή Εκάβη ή Ηλέκτρα ή Αγαύη, τότε η συγκίνησή μου είναι το βάθρο όλης μου της σκηνικής ενέργειας. Συγκίνηση βέβαια που την παρακολουθώ με διαίσθηση και την εποπτεύω με λογική σε κάθε στιγμή, που προσπαθώ να την υποτάσσω όσο μπορώ στους αισθητικούς κανόνες που μ' εδίδαξε ο χρόνος και ο κόπος, αλλά συγκίνηση πάντως βαθειά και απόλυτη - εννοώ η ψυχική εμπειρία του ευαίσθητου. Η ζωή του ηθοποιού είναι μαζί του πάντα και στη σκηνή όταν παίζει ρόλους που μπορούν να ταυτισθούν με την προσωπικότητά του. Σ' εμένα πάντα οι μητρικοί ρόλοι π.χ. είχαν μια βαθειά απήχηση και μια ισχυρή συγγένεια. Τους παίζω από τα πρώτα βήματά μου στο θέατρο με λαχτάρα και βαθύ καϋμό, ίσως γιατί δέχτηκα από νωρίς το μητρικό τραύμα με το θάνατο αγαπημένου παιδιού. Η καλλιτεχνική δύναμη όταν μας επισκέπτεται, τόσο σπάνια αλλοίμονο, μας χαρίζει το δώρο της ποιητικής έξαρσης και την ικανότητα της μετουσιώσεως των υποκειμενικών μας καϋμών σε λυτρωτικές μορφές βγαλμένες αρχικά από την συγκίνηση και την θαυματουργή φαντασία των άξιων συγγραφέων.
