Μετά από οκτώ δεκαετίες, το κληρονομικό δίκαιο στην Ελλάδα αλλάζει ριζικά, προσαρμοζόμενο στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Οι νέες διατάξεις στοχεύουν στον περιορισμό της απαξίωσης περιουσιών που παραμένουν ανεκμετάλλευτες και στην αποτροπή περιπτώσεων όπου οι κληρονόμοι δεν επιθυμούν ή αδυνατούν να τις διαχειριστούν.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη ρύθμιση που καταργεί ουσιαστικά το λεγόμενο «εξ αδιαιρέτου» ή τα γνωστά «αδελφομοίρια». Πρόκειται για περιπτώσεις στις οποίες οι συγκληρονόμοι δεν συμφωνούν στην αξιοποίηση της κοινής περιουσίας, με αποτέλεσμα τα ακίνητα να μένουν αναξιοποίητα. Με τη νέα ρύθμιση, αντί να κατανέμεται ποσοστό συγκυριότητας σε κάθε κληρονόμο, ένας αποκτά το ακίνητο και οι υπόλοιποι αποζημιώνονται χρηματικά ή με άλλο περιουσιακό στοιχείο.
Για παράδειγμα, όταν ένας γονιός αφήνει ένα ακίνητο σε ένα από τα παιδιά του, το άλλο παιδί δεν θα καθίσταται πλέον συγκύριος βάσει της νόμιμης μοίρας. Αντί αυτού, θα λαμβάνει αποζημίωση ή άλλο περιουσιακό στοιχείο ίσης αξίας. Σε περίπτωση διαφωνίας, ο ενδιαφερόμενος κληρονόμος θα μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο, το οποίο θα καθορίζει την αποζημίωση και θα επιλύει τη συγκυριότητα.
Στόχος της αλλαγής είναι να αποφευχθεί ο κατακερματισμός των περιουσιών σε μικρά μερίδια, φαινόμενο που έχει οδηγήσει χιλιάδες ακίνητα σε αδράνεια και εγκατάλειψη. Παράλληλα, οι νέες ρυθμίσεις επανακαθορίζουν τα ποσοστά που κληρονομούν σύζυγοι και παιδιά.
Αλλαγές στα ποσοστά και στα δικαιώματα των συζύγων
Όταν κληρονομούν από κοινού παιδιά και ο επιζών σύζυγος, το ποσοστό του συζύγου αυξάνεται από 25% σε 33%, εφόσον υπάρχει ένα παιδί. Αν τα παιδιά είναι δύο ή περισσότερα, παραμένει η υφιστάμενη αναλογία 25% για τον επιζώντα γονέα και 75% για τα παιδιά.
Επιπλέον, θεσπίζεται δικαίωμα παραμονής στην κοινή κατοικία για τον ή τη σύντροφο που μένει πίσω μετά τον θάνατο του άλλου, ακόμη και χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Ο/η σύντροφος θα μπορεί να παραμείνει στο σπίτι για τουλάχιστον τρία χρόνια, εκτός αν υπάρξει διαφορετική συμφωνία με τους κληρονόμους.
Νέες προβλέψεις για τους συντρόφους και τη διαχείριση περιουσίας
Μία ακόμη καινοτομία αφορά τα ζευγάρια που ζουν μαζί χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Εφόσον δεν υπάρχουν παιδιά ή άλλοι συγγενείς, ο επιζών σύντροφος θα μπορεί να κληρονομεί ολόκληρη την περιουσία, αποτρέποντας τη μεταβίβασή της στο Δημόσιο, όπως συμβαίνει σήμερα.
Τέλος, εισάγεται ρύθμιση που επιτρέπει σε ιδιοκτήτη να πουλήσει όσο ζει το σπίτι ή το εξοχικό του, να εισπράξει τα χρήματα και να συμφωνήσει με τον αγοραστή να παραμείνει στο ακίνητο για το υπόλοιπο της ζωής του. Εναλλακτικά, μπορεί να επιλέξει να παραμείνει στο ίδιο ακίνητο καταβάλλοντας ενοίκιο, αποφεύγοντας έτσι τη μετακόμιση και την αναστάτωση της καθημερινότητας.
