Μάρσαλ

Εβδομήντα χρόνια από το Σχέδιο Μάρσαλ, όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν. Η Ευρώπη έχει ως ένα βαθμό ενοποιηθεί αλλά, σύμφωνα με μια ανάγνωση, είναι στο πιο κρίσιμο μεταίχμιο. Ή θα βαθύνει η ενοποίησή της –κάτι που προϋποθέτει τον απογερμανισμό της –ή θα τεθεί σε αποδρομή από τις φυγόκεντρες δυνάμεις που καραδοκούν και ενισχύονται.

Το Μάρσαλ, εργαλείο τεράστιας ισχύος των Αμερικάνων και με τριπλή επενέργεια, υπήρξε το πρόπλασμα για την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης. Σχεδόν καθόρισε στρατηγικά όλο το μεταπολεμικό τοπίο, ανασυγκρότησε τη Γηραιά Ηπειρο και εμμέσως πλην σαφώς ενίσχυσε τις οικονομίες που με τη σειρά τους ενίσχυσαν την οικονομία των ΗΠΑ. Κάτι ακόμη πιο προφανές: υπήρξε η ιδεολογική και υλική ομπρέλα για τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Kαι παρότι ευφυώς οι Αμερικάνοι είχαν προτείνει αρχικά και στην ΕΣΣΔ να συμμετάσχει στο Σχέδιο. Για χώρες μάλιστα όπως η δική μας, το Μάρσαλ επικύρωσε σε ποιο άρμα θα δενόταν η χώρα και μάλιστα κατά το κρισιμότερο έτος του ελληνικού Εμφυλίου: το 1947.

Σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα παράξενο σταυροδρόμι. Παρότι η πλειοψηφία του πολιτικού συστήματος ξεκαθαρίζει σε κάθε ευκαιρία τον ευρωενωσιακό προσανατολισμό της, η χώρα μοιάζει μόνιμα να βρίσκεται με το ένα πόδι εκτός ΕΕ. Παράλληλα και η ίδια η Ευρώπη δεν μοιάζει ακριβώς για οικοδόμημα παρά τη συντεταγμένη πολιτική της στη λιτότητα και τη συμπίεση του εργατικού κόστους. Οι ΗΠΑ, πάλι, σε μια δίνη που τώρα μοιάζει να ξεκαθαρίζει δεν αποτελούν την υπερδύναμη του υλικού καλπασμού και της παντοδυναμίας του αμερικάνικου ονείρου του ’50, αλλά περισσότερο μια δύναμη που οργανώνει τη δική της αγορά σε έναν πολυπολικό κόσμο και με μια Κίνα που επίσης δυναμώνει. ΕΣΣΔ δεν υφίσταται (παρ’ ότι υπάρχουν συμπατριώτες μας που φαντασιώνονται τη χώρα του Πούτιν ως Σοβιετία). Υπάρχει μόνο Ρωσία με προφανή ανάταξη από τα χρόνια του Γέλτσιν αλλά και με τεράστια ζητήματα ανοιχτά που θα κλιμακωθούν προσεχώς.

Μάρσαλ δεν υφίσταται, τα Μνημόνια αποτελούν προγράμματα βοήθειας αλλά με διαφορετική στόχευση: την άγρια δημοσιονομική υπακοή. Χώρια που πληρώνονται αιματηρά. Εβδομήντα χρόνια μετά, αυτό που μένει είναι ένας κόσμος σε πλήρη αναδιάταξη. Και ο φόβος των επικυρίαρχων μήπως οι υποτελείς τάξεις ξαναοργανώσουν τη φωνή και τις διεκδικήσεις τους.