Εσπειρε ανέμους και θερίζει θύελλες. Σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ, από την Ανατολική ώς τη Δυτική Ακτή, χιλιάδες Αμερικανοί διαδήλωσαν εναντίον τού μόλις εκλεγέντος προέδρου τους. Αλλο ένα παράδοξο αυτών των αμερικανικών εκλογών. Αμφισβήτησε προεκλογικά την ετυμηγορία τους και τώρα αμφισβητούν την προεδρία του. Ο Τραμπ κέρδισε διαιρώντας, αλλά θα πρέπει να κυβερνήσει ενώνοντας. Η επινίκια ομιλία του δείχνει πως αντιλαμβάνεται ότι θα χρειαστεί ισχυρή δόση πραγματισμού και τριγωνοποίησης στο κέντρο του πολιτικού φάσματος για να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Δεν θα είναι εύκολο. Η πρωτοφανής και διχαστική προεκλογική πόλωση δεν θα ξεχαστεί εύκολα. Και τα δυο μεγάλα κόμματα παραμένουν στην ομηρεία των ακραίων. Στο Κόμμα των Δημοκρατικών η Κλίντον κατηγορείται ήδη ότι έχασε τις εκλογές γιατί δεν πήρε τα μηνύματα της αντισυστημικής υποψηφιότητας Σάντερς. Την οικονομική ανασφάλεια και τις οικονομικές ανισότητες. Επέλεξε να διεξαγάγει μια καμπάνια βασισμένη στην εμπειρία της. Αγνοώντας το αντισυστημικό κλίμα των καιρών. Με ένα συμβατικό και άχρωμο μήνυμα «ισχυρότεροι μαζί». Οπως έκανε και το 2008 απέναντι σε ένα άλλο outsider, τον Αφροαμερικανό Μπαράκ Ομπάμα. Και έχασε και πάλι. Είναι βέβαιο ότι, μετά τις εκλογές, το Κόμμα των Δημοκρατικών θα κινηθεί σε πιο ριζοσπαστικές θέσεις.

Στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η θριαμβευτική ανατροπή έφερε έναν πολιτικό Μάβερικ στον Λευκό Οίκο καταπατώντας κάθε έννοια πολιτικής ορθότητας. Τα συνήθη κριτήρια χαρακτήρας, ταμπεραμέντο, εμπειρία, γνώσεις, δεν φαίνεται να έπαιξαν ρόλο στην απόφαση των ψηφοφόρων. Οι Ρεπουμπλικανοί επικράτησαν επίσης στη Γερουσία και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ο νέος πρόεδρος έχει, έτσι, τη δυνατότητα να ορίσει τους επόμενους ισόβιους δικαστές στο Ανώτατο Δικαστήριο επηρεάζοντας την κοινωνική και ιδεολογική ατζέντα για πολλά χρόνια. Ο απόλυτος έλεγχος εκτελεστικής, νομοθετικής εξουσίας και του Ανώτατου Δικαστηρίου θα βάλει σε πειρασμό τους Ρεπουμπλικανούς να μετατρέψουν μια συγκυριακή εκλογή σε καθεστωτική αλλαγή. Για την οποία δεν έχουν εντολή.

Ο Τραμπ μπορεί να κέρδισε μια μάχη εναντίον του κατεστημένου απευθυνόμενος στην οργή, στον θυμό και στην ανασφάλεια των πολιτών. Δεν έχει κερδίσει τη μάχη των ιδεών. Δεν έχει ιδεολογικό mandate.

Μόλις 25% των ψηφοφόρων του υποστηρίζουν τις θέσεις του για απέλαση παράτυπων μεταναστών. Και μόνο 41% υποστηρίζουν την ιδέα ανέγερσης τείχους στα σύνορα με το Μεξικό. Το Obamacare που θέλει να καταργήσει υποστηρίζεται από το 47% των αμερικανών πολιτών. Και σε επιμέρους πολιτείες δημοψηφισματικές πρωτοβουλίες των Δημοκρατικών επικράτησαν. Υπερψηφίστηκε ο περιορισμός της οπλοκατοχής στην Καλιφόρνια και υπερψηφίστηκε η αύξηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος σε τέσσερις πολιτείες. Ενώ καταψηφίστηκαν μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης ηλιακής ενέργειας στη Φλόριδα.

Με άλλα λόγια, ο Τραμπ δεν ήρθε στην εξουσία λόγω της ταλάντωσης του πολιτικού εκκρεμούς προς τη βαθιά συντηρητική ατζέντα. Ερχεται στην εξουσία εκφράζοντας τον θυμό και την ανασφάλεια πολιτών που βλέπουν την Αμερική να ανακάμπτει οικονομικά αλλά αυτοί να μένουν πίσω. Είναι οι πολίτες που αισθάνονται προδομένοι από το πολιτικό σύστημα.

Ο Τζον Στάινμπεκ στο αριστούργημά του «Τα σταφύλια της οργής» περιέγραψε αυτή την οργή δίνοντάς μας μια τοιχογραφία της αμερικανικής κοινωνίας μετά το Κραχ του 1929. Σχηματικά, οι φετινές αμερικανικές εκλογές είναι οι εκλογές της οργής των πολιτών της «σκουριασμένης ζώνης», του rust belt. Είναι, στη μεγάλη πλειοψηφία, οι εκλογές της αντίδρασης των λευκών Αμερικανών χωρίς πτυχίο. Οπως οι πολίτες των αποβιομηχανοποιημένων πολιτειών της αμερικανικής ενδοχώρας. Αυτοί είναι το αρχέτυπο του ψηφοφόρου που δίνει τη νίκη στον Τραμπ. Εκεί όπου άλλοτε χτυπούσε η καρδιά της βαριάς βιομηχανίας της Αμερικής. Οι περιοχές αυτές χτυπήθηκαν από την παγκοσμιοποίηση και το πέρασμα στη μεταβιομηχανική φάση του καπιταλισμού. Τα λατομεία άνθρακα και χάλυβα έκλεισαν, εργοστάσια μετακόμισαν σε πολιτείες με φτηνότερα εργατικά. Εμειναν τα κουφάρια από τα κλειστά εργοστάσια και πόλεις όπως το Ντιτρόιτ μετατράπηκαν σε πόλεις – φαντάσματα. Κάποιες τοπικές οικονομίες ανέκαμψαν δίνοντας έμφαση στις υπηρεσίες και στην υψηλή τεχνολογία. Η ανάκαμψη όμως άφησε πίσω τα εργατικά και μεσαία στρώματα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο που δεν είχαν τη δυνατότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Κάθε αλλαγή στον τρόπο παραγωγής, άλλωστε, και κάθε οικονομική κρίση, όπως αυτή του 2008, βάζουν στο περιθώριο κοινωνικά στρώματα. Αυτό συνέβη και στις ΗΠΑ διευρύνοντας τις ανισότητες. Η παγκοσμιοποίηση και το Μεταναστευτικό απειλούν αυτά ακριβώς τα στρώματα και δημιουργούν ένα κλίμα ξενοφοβίας και οικονομικού προστατευτισμού. Αυτοί οι πολίτες της Αμερικής που μένουν πίσω ήταν το ακροατήριο του Τραμπ. Που βλέπουν τους Αφροαμερικανούς να τους ξεπερνούν σε γεννήσεις και το 16% του αμερικανικού πληθυσμού να είναι πλέον Μεξικανοί. Αυτές τις εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες και τα ζητήματα φύλου και ταυτότητας που διαιρούν και κατακερματίζουν την αμερικανική κοινωνία προέβαλε ο Τραμπ. Τη μαύρη τρύπα της αμερικανικής κοινωνίας και πολιτικής. Το αφήγημά του απλοϊκό και λαϊκιστικό. Η χώρα είναι διαλυμένη, οι πολιτικοί διεφθαρμένοι, το σύστημα ξοφλημένο. Ψηφίστε με για να ξανακάνω την Αμερική μεγάλη.

Μόνο που η λύση στα προβλήματα των στρωμάτων που εξέφρασε βρίσκεται στον ιδεολογικό αντίποδα του κόμματος που ηγείται και της τάξης που εκπροσωπεί. Κι εδώ βρίσκεται το παράδοξο του αποτελέσματος των εκλογών. Τα προβλήματα των πολιτών της «σκουριασμένης ζώνης» καλείται να επιλύσει ο εκπρόσωπος της «χρυσής ζώνης». Ενας δισεκατομμυριούχος που στο ιδιωτικό του τζετ έχει ζώνες ασφαλείας με χρυσές αγκράφες.

Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής πανεπιστημίου και πρώην υπουργός

Τελευταία Νέα