Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος του 1940-41 διαθέτει για εμάς όλα τα χαρακτηριστικά της εποποιίας. Είμαστε εκείνοι οι οποίοι δέχθηκαν ύπουλο χτύπημα με τον τορπιλισμό της «Ελλης» πριν καν διαταραχθεί τυπικά η ειρήνη. Εκείνοι που έκαναν ακαριαία το Οχι της ηγεσίας τους πράξη. Που έσπευσαν με χαμόγελο στο μέτωπο για να αντιμετωπίσουν έναν φαινομενικά άκρως υπέρτερο εχθρό. Που ανέτρεψαν κάθε προγνωστικό και προήλασαν στο έδαφος της Αλβανίας, μπήκαν σε πόλεις και χωριά κι εκεί τους υποδέχθηκαν ως ελευθερωτές. Είμαστε οι πρώτοι που κατέρριψαν τον μύθο περί ανίκητου Αξονα. Ενα δεν διαθέτει η 28η Οκτωβρίου: επώνυμους ήρωες.

Ο θρίαμβός μας στα βορειοηπειρωτικά βουνά στάθηκε –θα μου πείτε –συλλογικό κατόρθωμα. Το κλέος ανήκει εξ αδιαιρέτου σε όσους λασπώθηκαν, λαβώθηκαν, σκοτώθηκαν κραυγάζοντας «Αέρα!».

Το ίδιο δεν συμβαίνει ωστόσο και με την Επανάσταση του 1821; Γιατί λοιπόν οι τοίχοι των σχολείων καλύπτονται κάθε του Ευαγγελισμού από λιθογραφίες με τον Νικηταρά και με την Μπουμπουλίνα; Γιατί κοσμούν τα αγάλματα του Διάκου και του Παπαφλέσσα τους δημόσιους χώρους και ο Γέρος του Μωριά μάς κοίταζε αγέρωχα, τυπωμένος στα παλιά πεντοχίλιαρα;

Παλλαϊκό ξέσπασμα δεν υπήρξε και η Εθνική Αντίσταση; Και όμως, πάνω από τον απλό αντάρτη υψώνονται –ψιμυθιωμένες συχνά –οι μορφές του Βελουχιώτη και του Σαράφη, του Ζέρβα ενίοτε, πάντοτε δε κατά τις πρόσφατες δεκαετίες του Μανώλη Γλέζου.

Η 28η Οκτωβρίου παρουσιάζεται ορφανή από ηγέτες. Θα προκαλούσε μάλλον το δημοκρατικό αίσθημα η απόδοση τιμών στον Ιωάννη Μεταξά και στον βασιλιά Γεώργιο Β’. Θα ήταν δε τουλάχιστον αμήχανο να τοποθετήσουμε στο πλευρό τους –ως εν τοις πράγμασι συμπρωταγωνιστή τους –τον αρχηγό του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη, που με το πρώτο γράμμα του από τις φυλακές της Κέρκυρας κάλεσε τον λαό να πολεμήσει υπό τη καθοδήγηση του δικτάτορα.

Κι όμως, η νίκη μας στην Αλβανία είχε πατέρα. Ονομαζόταν Χαράλαμπος Κατσιμήτρος. Ηταν υποστράτηγος, διοικητής της όγδοης μεραρχίας η οποία κάλυπτε τα Γιάννινα. Ηταν εκείνος που αγνόησε τη διαταγή του Γενικού Επιτελείου από την Αθήνα να ρίξει δέκα τουφεκιές, ίσα για την τιμή των όπλων, και να υποχωρήσει έπειτα συντεταγμένα, ανοίγοντας δρόμο στους εισβολείς. Ο Κατσιμήτρος οχυρώθηκε στο Καλπάκι και κάλεσε τους στρατιώτες του να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων. Οι Ιταλοί απεκρούσθησαν, σύντομα δε οι Ελληνες τους πήραν φαλάγγι. Ο Κατσιμήτρος, με την αποκοτιά και με το σθένος του, μετέτρεψε μια συμβολική αντίσταση σε ορμητική προέλαση.

Πώς και δεν δαφνοστέφεται κάθε 28η Οκτωβρίου ο Κατσιμήτρος; Πώς και δεν έχουν γραφτεί βιογραφίες του, ποιήματα και τραγούδια; Ποιος, για ποιο λόγο τον σκέπασε με το σεντόνι της λήθης;

Η απάντηση προξενεί μελαγχολία. Με τη συγκρότηση της κυβέρνησης Τσολάκογλου, ο Κατσιμήτρος ορκίστηκε υπουργός. Με την Απελευθέρωση, κάθησε στο εδώλιο του δικαστηρίου δωσιλόγων. Φυλακίστηκε για πεντέμισι χρόνια και πέθανε το 1962, αποκατεστημένος τυπικά πλην ξεχασμένος.

Η απάντηση γεννά βασανιστικά ερωτήματα. Γίνεται κάποιος να κοιμηθεί ήρωας και να ξυπνήσει προδότης; Μπορείς από τον Απρίλιο να υπηρετείς αυτούς που έως τον Μάρτιο πολεμούσες λυσσαλέα; Καταρρέει ο πατριωτισμός κάποιου όπως ο Κατσιμήτρος; Ή αστοχούν οικτρά οι εκτιμήσεις του μπροστά σε νέες, άγνωστες συνθήκες;

Η επίσημη Ιστορία –προκειμένου να διαπαιδαγωγήσει τις νεότερες γενιές –γίνεται μονόχνοτη, ενίοτε δε και αμείλικτη. Αντιπαθεί τις αποχρώσεις, απεχθάνεται τις αντιφάσεις. Η επίσημη Ιστορία μάς σερβίρει ένα έργο με καλούς και κακούς, ανδραγαθήματα και εγκλήματα, κυρίως δε με απλά διδάγματα, κατανοητά από όλους. Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος στραβοπάτησε και έπεσε στη λάθος μεριά.

Το ζητούμενο δεν είναι η δικαίωση του Κατσιμήτρου. Η τοποθέτησή του σε ένα περίοπτο βάθρο, βαμμένο με γαλανόλευκη μπογιά. Αλλά η συνειδητοποίηση πως ο καθένας μας είναι ικανός για τις πιο δοξασμένες πτήσεις και για τους πιο αλυσιτελείς συμβιβασμούς. Στην ανθρώπινη όμως φύση δεν θα εμβαθύνουν όσοι εκφωνούν πανηγυρικούς σε εθνικές επετείους. Τον άνθρωπο μας τον διδάσκει μόνο η τέχνη.

Τελευταία Νέα