Ελένη Ράντου: «Ψάχνουμε αφορμές για να μισούμε»

Μια κραυγή αγωνίας. Ιδού ο νέος άξονας της Ελένης Ράντου στο θέατρό της, το Διάνα, που το άφησε για αρκετό καιρό. Ηταν και η «Φιλουμένα» (Μαρτουράνο) του Εθνικού, βλέπετε.

Μια κραυγή αγωνίας. «Ενα έργο για τον έρωτα και το χρήμα». Ή πώς φτάνει μια ζωή να αποτιμάται μόλις 45 ευρώ, στις ημέρες μας, θα προσέθετα, παραθέτοντας ουσιαστικά έναν υπότιτλο στο σκληρό έργο της Βρετανίδας Ζίνι Χάρις «Για μια ανάσα…», που θα ανεβάσει η Ελένη Ράντου, από τις αρχές Νοεμβρίου, σε σκηνοθεσία (όπως και στη «Φιλουμένα») του Σταμάτη Φασουλή. Εργο που γράφτηκε πριν από τα ελληνικά capital controls, αλλά μοιάζει να προφητεύει αρκετά από όσα έμελλαν να συμβούν (όπως το κλείσιμο των συνόρων από την Τουρκία), καθώς διαδραματίζεται με έναν τρόπο σε ένα ταξίδι, με τρένο, από το Βερολίνο ώς την Αλεξάνδρεια –μέσω Αθήνας. Η Αλεξάνδρεια στο «Για μια ανάσα…» είναι κάτι σαν σύγχρονη Ιθάκη. Η συγγραφέας Ζίνι Χάρις, πιστεύει η Ελένη Ράντου, έχει λατρέψει τους έλληνες συγγραφείς, τον Καβάφη.

Συζητάμε αυτή την «υπαρξιακή κραυγή αγωνίας για το πού πάμε», όπως χαρακτηρίζει η Ελένη Ράντου το έργο, το οποίο παρουσιάστηκε ήδη στο Royal Court του Λονδίνου και από το καλοκαίρι αποφάσισε να το μεταγράψει για το Διάνα, με φόντο ένα παράξενο, σχεδόν φουτουριστικό, «γυάλινο» και τριγωνικό σκηνικό (από τη Μαγιού Τρικεριώτη) και τη μουσική της Ναλίσα Γκριν. Μου μιλάει για την ηρωίδα της, «έναν σύγχρονο Φάουστ ή έναν σύγχρονο Οδυσσέα», σε ένα έργο που «ξεφεύγει από το να καταδείξει απλώς το πρόβλημα, δηλαδή μας βγάζει όλο αυτό που έχουμε φτιάξει ως πολιτισμό και κοινωνία και αποκτά βάθος που το κάνει έργο τέχνης».

Δεν είναι συνηθισμένος ο τρόπος που δουλεύει το «Για μια ανάσα…», μου λέει για το έργο που ξεκινάει από μια ερωτική περιπέτεια της μιας βραδιάς. «Αισθάνομαι ότι κάνω κάθε βράδυ ένα ταξίδι στο παρόν μας. Είναι μια δοκιμασία σωματική και –απόλυτα γενναιόδωρη –ψυχική κάθε παράσταση. Το ίδιο το έργο, μια υπαρξιακή πολιτική περιπέτεια, σε βάζει σε διαδικασία και δεν σε αφήνει να κρατήσεις τίποτα για σένα. Και εστιάζει στο σημαντικό, που δεν είναι τι κουβαλάει ο καθένας αλλά τι και ποιον συναντάει. Ολο αυτό είναι ένας μεγάλος πόλεμος μεταξύ αξιών και αγοράς ή αγοραίου, ονείρου και πραγματικότητας, επιθυμιών και δαιμόνων. Επικίνδυνα πράγματα».

Πολιτική περιπέτεια; «Πολιτικός είναι και ο έρωτας και ο τρόπος που υπάρχουμε και μέσα και έξω από τον έρωτα, οι σχέσεις μας με την οικογένεια, η σχέση μας με τη μητρότητα, η ευθύνη που έχουμε απέναντι στο παιδί μας ή στον έρωτα» παρατηρεί. Η Ζίνι Χάρις, προσθέτει, εκφράζει μέσα από το έργο, όπως και η ίδια μέσα από την παράσταση, την αγωνία για την εποχή στην οποία όλα αλλάζουν, έχουν αλλάξει τόσο πολύ. «Εποχή με μια σκοτεινιά, με αβεβαιότητα. Το θέμα μας είναι πώς μπορούμε να υπάρξουμε μέσα σε αυτήν την εποχή. Το έργο μιλάει για το σήμερα, ακριβώς γι’ αυτό που ζούμε, όχι όμως επικαιρικά. Γι’ αυτό που βιώνουμε και δεν το ξεστομίζει κανείς μέσα από την τέχνη και το μόνο που κάνουμε είναι να ξαναθυμόμαστε (σ.σ.: στην τέχνη) ό,τι πιο κοινότοπο».

Ο ρόλος της Αννας, λέει η Ελένη Ράντου, τη βοηθάει στον επαναπροσδιορισμό της. «Βρίσκω ότι είναι ένα κείμενο κοινωνικής προσφοράς. Εχει χιούμορ σατανικό, τόσο κοντά στην απελπισία, που μας κάνει κάποτε και να παγώνουμε. Η ηρωίδα προσπαθεί να βρει πόσο κοστολογείται η ύπαρξή της και η τιμή που της προτείνεται –όπως προτείνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες, ας πούμε –είναι 45 ευρώ. Την έρευνά της αυτή την ονομάζει «ανθρώπινο κεφάλαιο». Ψάχνει να βρει πόσες ανθρώπινες αξίες χωράνε μέσα σε ένα τέτοιο σύστημα. Εχουμε μια αντιπαράθεση υλισμού και αισθημάτων σε μια κοινωνία που έχει γίνει πολύ σκληρή και η ηρωίδα προσπαθεί να πείσει και να πειστεί ότι χωράει η αγάπη μέσα σε αυτό. Στον πρώτο της εφιάλτη λέει «νιώθω λουλούδι φυτρωμένο σε τοίχο, χορτάρι φυτρωμένο σε σκιά». Κάπως έτσι νιώθω κι εγώ. Σάμπως κάπως έτσι δεν νιώθουμε και όλοι;».

ΤΡΑΜΠ ΚΑΙ ΧΙΛΑΡΙ. Η Αννα τού «Για μια ανάσα…» στέκεται κριτικά, με αφορμή τον έρωτα και την ηθική της ευκολίας του στις μέρες μας, και απέναντι στη στάση της σημερινής γυναίκας. Ο άνδρας με τον οποίο κάνει έρωτα της μιας βραδιάς τής λέει: «Είσαι γυναίκα, είσαι μια γυναίκα». «Οταν το διάβασα, με συγκλόνισε» λέει η Ελένη Ράντου. «Αυτό είπε ο Τραμπ στη Χίλαρι. Τελικά, σήμερα μας ενοχλούν, μας τσιγκλάνε η μπούρκα, η κλειτοριδεκτομή και τόσα άλλα, αλλά εξακολουθούμε να κάνουμε ανάλογους ευνουχισμούς».

Το καλό είναι, προσθέτει, ότι το έργο έχει λυτρωτικό φινάλε, που έχει να κάνει με την ανάσα μας. «Με μια εισπνοή ερχόμαστε στον κόσμο, με μια εκπνοή φεύγουμε. Το ενδιάμεσο είναι η ζωή μας. Οταν πάθεις κρίση πανικού, ξέρεις πολύ καλά πόσο σημαντική είναι η ανάσα».

Για εκείνη το ίδιο το έργο την κάνει να μη νιώθει ότι είναι μόνη, καθώς μέσα από αυτό ανακάλυψε ότι συμπορεύεται με ένα μυαλό που βρίσκεται στην Αγγλία, εκείνο της Ζίνι Χάρις. «Καμιά φορά εδώ νιώθω πιο μόνη μου, καθώς είμαστε όλοι βουλιαγμένοι στο ίδιο. Ενιωσα λοιπόν, χάρη και στο έργο, την ανάγκη να φύγω από το Εγώ και να πάω στο Εμείς. Δυστυχώς, βέβαια, τρώμε πόρτα όταν πάμε στο Εμείς. Σε εποχές που τα πράγματα χειροτερεύουν, αντί να καλυτερεύουν, το Εγώ μας είναι πολύ επικίνδυνο. Με τρομάζει ο αρνητισμός μας. Ψάχνουμε αφορμές για να μισούμε. Το λέει και το έργο αυτό».