Πώς έσβησε το όνειρο για παράλληλο τραπεζικό σύστημα

Είναι λογικό να το θέλει οποιαδήποτε κυβέρνηση. Για μια αριστερή κυβέρνηση, όμως, είναι σχεδόν βασικό συστατικό τής ύπαρξής της. Η δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας ή και ενός τραπεζικού συστήματος, μέσω των οποίων να μπορεί να ασκεί πολιτική, ήταν από την αρχή αγαπημένο σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ.

Μόνο που στην πράξη το σχέδιο πέρασε από σαράντα κύματα και έφτασε να συρρικνωθεί στην ιδέα ενός Ταμείου μάλλον, παρά τράπεζας, με κεντρικό πυρήνα το ΕΤΕΑΝ που λειτουργεί κυρίως ως Ταμείο εγγυοδοσίας. Εστω κι έτσι, αν περάσει, θα είναι μια ανάσα, αναγνωρίζουν κυβερνητικά στελέχη. Ιδανικά, υπολογίζουν ότι με μόχλευση θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις 5 δισ. Για τις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι κάτι. Αλλά για τις ανάγκες εξόδου της οικονομίας από την κρίση είναι σταγόνα στον ωκεανό.

Το αρχικώς πολύ πιο φιλόδοξο σχέδιο προσάραξε σε δύο υφάλους. Ο πρώτος ήταν οι αντιρρήσεις των θεσμών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη δημιουργία ενός ανεξέλεγκτου τραπεζικού συστήματος. Με δυο λόγια, οι ξένοι φοβούνται τη δημιουργία μιας νέας ΕΤΒΑ, μιας τράπεζας δηλαδή που θα είναι εστία πολιτικής διαπλοκής και θα χρηματοδοτεί χωρίς αυστηρή τήρηση τραπεζικών κριτηρίων, οδηγώντας σε ένα νέο βουνό κόκκινων δανείων.

Ο δεύτερος ύφαλος είναι, απλούστατα, η έλλειψη κεφαλαίων. Οπως λένε χαρακτηριστικά τραπεζικοί κύκλοι, μπορεί η Γερμανία να έχει την KfW, αλλά έχει και 10% πλεόνασμα στο ισοζύγιό της. Η Ελλάδα δεν έχει τίποτε άλλο πέρα από τους πόρους του ΕΣΠΑ.

Το σχέδιο της κυβέρνησης προκάλεσε αναταράξεις, όταν ο αντιπρόεδρός της μίλησε στη Βουλή τον περασμένο Νοέμβριο για ένα «παράλληλο τραπεζικό σύστημα που να μην είναι υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας», κάνοντας μάλιστα αναφορά όχι μόνο στη δημιουργία αναπτυξιακής τράπεζας, αλλά και στην ανάγκη στήριξης της Τράπεζας Αττικής και των συνεταιριστικών τραπεζών.

Το αν είναι οι προθέσεις της κυβέρνησης αγαθές, δηλαδή θέλει να στηρίξει απλώς τις δεινοπαθούσες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ή έχουν και μια λιγότερο αγαθή προέκταση, τη δημιουργία και στήριξη μιας νέας, φιλικής προς αυτήν, επιχειρηματικής ελίτ, είναι κάτι που συζητείται ευρέως σε τραπεζικούς και όχι μόνο διαδρόμους.

Προς το παρόν, η Φρανκφούρτη καιροφυλακτεί για την αποτροπή της δημιουργίας οποιουδήποτε τραπεζικού σχήματος εκτός του ελέγχου της. «Η ιδέα ότι θα χρησιμοποιηθούν τράπεζες για αναπτυξιακούς σκοπούς δεν έχει νόημα για την ΕΚΤ, αφού ο ίδιος ο σκοπός των τραπεζών είναι αυτός» εξηγεί υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος.

Πρέπει να θεωρείται δεδομένο, εξάλλου, ότι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM) παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Τράπεζα Αττικής και μέσω της Τραπέζης της Ελλάδος ασκεί την πολιτική του. Η προχθεσινή –επεισοδιακή τελικά –απόρριψη των υποψηφιοτήτων για το Διοικητικό της Συμβούλιο από την ΤτΕ δεν νοείται να έγινε χωρίς την έγκριση της Φρανκφούρτης. Ούτε και η διακοπή κάθε περαιτέρω δανειοδότησης από την τράπεζα, η οποία οδήγησε χθες και στην αναστολή της διαπραγμάτευσης της μετοχής της. Η κυβέρνηση, πάντως, συμφώνησε τελικά χθες εντός 24ώρου με την Τράπεζα της Ελλάδος στην υποψηφιότητα των Θόδωρου Πανταλάκη, για τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου, και Παναγιώτη Ρουμελιώτη, για αυτήν του μη εκτελεστικού προέδρου. Η σχετική ανακοίνωση –όχι τυχαία –έγινε από εκπρόσωπο του υπουργείου Οικονομικών, που ανέφερε ότι η επισημοποίησή της θα γίνει από τη Γενική Συνέλευση της τράπεζας την Τρίτη. Την προηγουμένη, θα έχει λήξει και η προθεσμία για την εκδήλωση επενδυτικού ενδιαφέροντος για την παροχή κεφαλαίων και τεχνικής υποστήριξης στη διαχείριση των κόκκινων δανείων της τράπεζας. Ο Πανταλάκης, αναφέρουν οι πληροφορίες, ήταν εξαρχής μια πρόταση στην οποία συμφωνούσαν η Τράπεζα της Ελλάδος και ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης, αλλά ανατράπηκε έπειτα από πρωτοβουλία του προέδρου του ΤΣΜΕΔΕ Κωνσταντίνου Μακέδου, ο οποίος θεωρείται ότι ήταν σε συνεννόηση με τον υπουργό Υποδομών Χρήστο Σπίρτζη.

Με την Αττικής σε φάση αναδιάρθρωσης –και αναζήτησης 70 εκατ. ευρώ για να καλύψει το δυσμενές σενάριο των κεφαλαιακών της αναγκών –και τις συνεταιριστικές τράπεζες, όσες έχουν απομείνει, επίσης σε φάση ανασύνταξης, τα σχέδια για το παράλληλο τραπεζικό σύστημα δεν είναι πλέον σε προτεραιότητα. Στην κυβέρνηση περιμένουν, απλώς, την τεχνική βοήθεια που υποσχέθηκαν τον περασμένο Μάιο οι εκπρόσωποι των γερμανικών Sparkassen, με τους οποίους συναντήθηκε ο Δραγασάκης, για την ενίσχυση των συνεταιριστικών τραπεζών.

Ετσι το ενδιαφέρον επικεντρώνεται τώρα στο άλλο σκέλος του σχεδίου, αυτό της αναπτυξιακής τράπεζας, που έχει όμως εν τω μεταξύ μετεξελιχθεί σε αναπτυξιακό Ταμείο, αφού η λέξη τράπεζα προκαλεί αλλεργία στους θεσμούς. Σημειώνεται ότι η απόφαση για τη δημιουργία αναπτυξιακής τράπεζας, με συμμετοχή μάλιστα του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων (ΤΠΔ) και του ΕΤΕΑΝ, ελήφθη από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής τον Απρίλιο του 2015. Τελικά, το ΤΠΔ βγήκε από το σχέδιο και αποφασίστηκε να προχωρήσει το σχέδιο με πυρήνα το ΕΤΕΑΝ και το ΤΑΝΕΟ (για τις νέες επιχειρήσεις). Την πρωτοβουλία τρέχει τώρα ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Σταθάκης. Απευθείας δανειοδότηση δεν προβλέπεται, αν και η κυβέρνηση θέλει να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικά να γίνει κι αυτό.