Αναζήτηση
Ανάμεσα στα άλλα δεινά της, η κρίση στην Ελλάδα είχε ως συνέπεια και την κακοποίηση, τον ευτελισμό, τον εκχυδαϊσμό ενίοτε, λέξεων και εννοιών.
Πρώτα σπιλώθηκαν τα όνειρα. «Μας κλέβουν τα όνειρα!» κραύγαζαν το 2011 οι μαζεμένοι στις πάνω και στις κάτω πλατείες. Ως όνειρα εννοούσαν κάποια –εξωφρενικά συνήθως –επιδόματα, όπως εκείνο της έγκαιρης προσέλευσης στην εργασία, που καταργούσε το πρώτο και ηπιότερο Μνημόνιο. Ως κλοπή των ονείρων την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων.
«Μας κουρελιάζουν την αξιοπρέπεια!» κλιμάκωσαν μετά μουσικής. Στα χείλη τους η αξιοπρέπεια πόρρω απείχε από ό,τι ύμνησε ο Κ.Π. Καβάφης. Δεν σήμαινε τον συνδυασμό ευψυχίας, ταπεινότητας, μακάρι δε και φλέγματος, με τον οποίο οφείλει να υποδέχεται ο άνθρωπος τις κακουχίες –αλλά και τα δώρα –του βίου. Για τους Αγανακτισμένους η αξιοπρέπεια ήταν μια απολύτως μετρήσιμη έννοια, απαρτιζόμενη από κλαδικά προνόμια και πελατειακές σχέσεις. Το στρεβλό κράτος της Μεταπολίτευσης –θα μου πείτε –αυτό ακριβώς το δίχτυ ασφαλείας είχε υφάνει για μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού. Το έχαναν και ένιωθαν ότι χάνονταν. Η αξιοπρέπεια ωστόσο τότε προπάντων σου χρειάζεται, όταν κατρακυλάς. Καμία κυβέρνηση, καμία τρόικα δεν μπορεί να σου την κουρελιάσει, εάν εσύ ο ίδιος δεν την έχεις προηγουμένως ταυτίσει με την υλική αποκλειστικά ευμάρεια.
Ο ευτελισμός των λέξεων συνεχίστηκε. Το «ουάου» του Βαρουφάκη πλασαρίστηκε σαν μαγκιά. Το Οχι στο έωλο ερώτημα του τσάτρα-πάτρα δημοψηφίσματος του 2015 σαν ισάξιο του Οχι στους Ιταλούς το 1940. Ο συστηματικός εμπαιγμός των ψηφοφόρων από τους νυν κυβερνώντες σαν ρομαντική αυταπάτη.
Την εβδομάδα που μας πέρασε στραπατσαρίστηκε η λέξη ηρωισμός.
Ενας συμπολίτης μας, ευρισκόμενος στο τελευταίο στάδιο του καρκίνου, έθεσε τέρμα στη ζωή του προκειμένου να αποφύγει την πλήρη σωματική κατάρρευση και ψυχική εξουθένωση. Ο ίδιος αξιοποίησε τη νόσο του προκειμένου να προαγάγει το δικαίωμα των ανθρώπων να επιλέγουν τη στιγμή και τον τρόπο του θανάτου τους. Επραξε άριστα. Παρέμεινε μέχρι τέλους συνεπής στα πιστεύω του. Του αξίζουν σεβασμός και γαία ελαφρά.
Υπήρξε όμως η στάση του ηρωική; Παρέδωσε πεθαίνοντας μάθημα γενναιότητας, ηρωισμού, όπως πολλοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έσπευσαν να αποφανθούν, του Πρωθυπουργού του ίδιου μη εξαιρουμένου;
Οχι βέβαια.
Ηρωισμός δεν είναι η συντόμευση των ημερών σου, η αποφυγή –διά της υποβοηθούμενης ή μη ευθανασίας –ενός βασανιστικού τέλους. Ηρωισμός είναι η θυσία της ζωής για χάρη κάποιου ανώτερου ιδανικού. Ακόμα προτιμότερο στον βωμό ενός συλλογικού καλού.
Ο πρώτος ήρωας στάθηκε ο Αχιλλέας. Η μάνα του τού πρόσφερε μέλλον λαμπρό και ρόδινο, αρκεί να μη ζητούσε εκδίκηση για τον φόνο του Πατρόκλου. «Θα γεράσεις», του είπε, «μέσα στα πλούτη και στις ηδονές, περιστοιχισμένος από παιδιά και εγγόνια». «Εάν δεν δικαιώσω με το αίμα μου το αίμα του λατρευτού μου, θα είμαι άχθος αρούρης. Βάρος περιττό πάνω στην επιφάνεια της γης» της απάντησε. Επέλεξε ελεύθερα και εν πλήρει συνειδήσει –στο συγκλονιστικότερο, κατά τη γνώμη μου, χωρίο της «Ιλιάδας» –τον θάνατό του.
Ο τελευταίος ήρωας του 20ού αιώνα υπήρξε ο Ανατόλι Γκριστσένκο. Ο πιλότος ο οποίος πέταξε με το ελικόπτερό του πάνω από το Τσερνόμπιλ και έριξε τόνους τσιμέντο στους πυρηνικούς αντιδραστήρες που είχαν εκραγεί, ώστε να περιοριστεί η εκλυόμενη ραδιενέργεια. Κανείς δεν θα μπορούσε να υποχρεώσει τον Ανατόλι Γκριστσένκο να αναλάβει μια τέτοια αποστολή αυτοκτονίας. Ούτε ασφαλώς η ανακήρυξή του σε ήρωα της Σοβιετικής Ενωσης αντιστάθμισε τον θάνατό του από λευχαιμία, στα πενήντα τρία του, τέσσερα χρόνια ύστερα από το τρομερό συμβάν.
Ας εξαιρέσουμε τον ηρωισμό του Αθανάσιου Διάκου, του Λορέντζου Μαβίλη, του Παύλου Μελά, της Ηλέκτρας Αποστόλου από το νεκρό δάσος των λέξεων.
Ηρωας γίνεσαι όχι για τον εαυτό σου. Γίνεσαι για τους άλλους.
