Η Τουρκία κλυδωνίζεται. Η επικράτηση Ερντογάν έναντι των στασιαστών δεν του εξασφαλίζει πολιτική μακροημέρευση, ενώ η χώρα παραμένει ασταθής. Μάλιστα, οι πρωτοφανείς διώξεις που ήδη ξεπερνούν τις 50.000 και η αναμενόμενη προσπάθεια θεσμικής ποδηγέτησης αποσκοπούν στην ακόμη μεγαλύτερη διείσδυσή του στον κρατικό μηχανισμό. Παράλληλα, εκμεταλλευόμενος το momentum, επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ώστε να λυθούν τα χέρια του και να νομιμοποιηθούν απαγορεύσεις, διώξεις και ασφυκτικοί έλεγχοι.

Ολα αυτά ακόμη και αν φέρουν προσωρινή αποκατάσταση της τάξης, γίνονται με όρους διχαστικούς και πολωτικούς για την τουρκική κοινωνία, ρισκάροντας ταυτόχρονα την περαιτέρω απομάκρυνση από τη Δύση. Αλλωστε, ο Ερντογάν επενδύει το τελευταίο διάστημα συστηματικά στην κατασκευή εχθρών, περιφρονεί σχεδόν κάθε έννοια κράτους δικαίου, δυστροπεί με την αντίθετη άποψη, αποστρέφεται τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης –παρότι εργαλειοποιήθηκαν από αυτόν τις κρίσιμες πρώτες ώρες –και λαϊκίζει επικίνδυνα, ταυτίζοντας το εθνικό συμφέρον με τις κατά περίσταση θέσεις του. Αρα, όποιος αντιστέκεται σε αυτές, περίπου αυτόματα καθίσταται «εχθρός» της χώρας.

Η Τουρκία λοιπόν εισέρχεται σε φάση παρατεταμένης εσωστρέφειας, φλερτάροντας με την αστάθεια. Ειδικότερα όμως στον στρατό, βασικό πυλώνα του πολιτεύματος και κομβικό παίκτη, οι ανακατατάξεις θα δημιουργήσουν επιχειρησιακό κενό, το οποίο κάλλιστα μπορούν να αξιοποιήσουν τόσο Κούρδοι και εξτρεμιστικές αριστερές οργανώσεις όσο και ο ISIS, πολώνοντας περαιτέρω το κλίμα και αναδεικνύοντας την αδυναμία αποτροπής τους από τις Αρχές. Επίσης, η εικόνα «απονεύρωσης» προσφέρει χώρο και χρόνο στους συμμάχους του Ασαντ και στους Κούρδους της Συρίας να εδραιωθούν σε ζητήματα που άπτονται των τουρκικών αλλά και δυτικών συμφερόντων. Ετσι, ΗΠΑ, ΕΕ και Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα υποχρεωθούν να εμπλακούν ενεργότερα στην κρίση της Μέσης Ανατολής, οι δύο πρώτες με κύρια στόχευση την εξόντωση του χαλιφάτου.

Ενα σενάριο –που δεν συγκεντρώνει μεγάλες πιθανότητες λόγω και της παρουσίας του ΝΑΤΟ –θέλει θυλάκους εντός ή πέριξ των ενόπλων δυνάμεων να επιλέγουν το ευκολότερο –εν συγκρίσει με τα υπόλοιπα –μέτωπο του Αιγαίου, είτε για να υπομνήσουν τις δυνατότητες τους στην τουρκική ηγεσία είτε για να τη σύρουν/εγκλωβίσουν σε μια επιπρόσθετη εστία κρίσης με στόχο την περαιτέρω αποσταθεροποίησή της. Μέχρι πάντως ο Ερντογάν να ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο και ενώ μάλλον θα μαίνεται σύγκρουση αλλαγής συσχετισμών και ισχύος, προβοκάτσιες και ατυχήματα σε εσωτερικό και εξωτερικό πεδίο δεν μπορεί να αποκλειστούν.

Η Τουρκία σήμερα δείχνει ευάλωτη σε διάφορα επίπεδα. Είναι χαρακτηριστικό πως τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας, αφενός αντανακλούν την τάση (διευρυνόμενης;) αμφισβήτησης του νυν καθεστώτος, αφετέρου και κυρίως έχουν ως σημείο αναφοράς το παίγνιο ελέγχου και επιρροής μεταξύ Ερντογάν – Γκιουλέν γύρω από τη δικαιοσύνη, τον στρατό, τις δυνάμεις ασφαλείας/μυστικές υπηρεσίες, τον κλήρο, τα μίντια, τη νέα οικονομική ελίτ, που απέκτησε υπόσταση στις μέρες του AKP, και εν γένει τη δημόσια διοίκηση –ειδικότερα δε το σύστημα εκπαίδευσης. Αυτό που τώρα επιχειρεί ο τούρκος πρόεδρος είναι η εξουδετέρωση του παράλληλου συστήματος του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιμάμη.

Με τον τουρισμό και κατ’ επέκταση την οικονομία της χώρας να κλονίζονται (ενδεικτική η πρόσφατη υποβάθμιση του κρατικού αξιόχρεου από τη Standard and Poor’s), συνακόλουθα υπονομεύεται η θέση της τουρκικής ηγεσίας εφόσον έχει παγιώσει την εξουσία της βασιζόμενη στην ανάπτυξη και τη δικαιότερη κατανομή του πλούτου στα φτωχότερα στρώματα. Με εμφανή την κρίση ταυτότητας, τη διαίρεση στους κόλπους της κοινωνίας και δεδομένη την απειλή της τρομοκρατίας, αποτελεί ερωτηματικό και ζητούμενο αν ο Ερντογάν συνειδητοποιήσει έγκαιρα ότι η πολιτική του επιβίωση διέρχεται μέσα από τη συναίνεση στο εσωτερικό και τη συνεννόηση με τους εταίρους του στο εξωτερικό ή προκρίνει (όπως φαίνεται καθαρά) τη διολίσθηση στον δεσποτισμό, συμπαρασύροντας χώρα και συμμάχους σε συνθήκες παρατεταμένων αναταράξεων, μέχρις ότου τεθεί εκτός μάχης.

Αναζητείται, συνεπώς, σημείο ισορροπίας στους χειρισμούς Αγκυρας και Δύσης, δεδομένης της αλληλεξάρτησής τους και της ανάγκης να μην προστεθεί η γειτονική χώρα στο σπιράλ αστάθειας της ευρύτερης περιοχής. Η μπάλα όμως προσώρας βρίσκεται στο γήπεδο του Ερντογάν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συνέχεια.

Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων

Τελευταία Νέα