O Τόνι Μπλερ θα μπορούσε να μείνει στην Ιστορία ως ο άνθρωπος που άλλαξε την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Για καλό, για κακό, είναι θέμα ερμηνείας του καθενός. Το βέβαιο είναι ότι ο Τρίτος Δρόμος ήταν μια επανάσταση ανάλογης σημασίας με εκείνη του διδύμου Ρίγκαν – Θάτσερ. Οι λόγοι για τους οποίους ηττήθηκε είναι αντικείμενο μιας συζήτησης που έχει στην πραγματικότητα αρχίσει πριν από έναν αιώνα. Και ίσως να κρατήσει άλλο τόσο.

Ομως οι συμπατριώτες του και ο υπόλοιπος κόσμος θα τον θυμούνται κυρίως για έναν άλλο λόγο: επειδή έσυρε τη Βρετανία σε έναν καταστροφικό πόλεμο, του οποίου οι συνέπειες είναι αισθητές ακόμη και σήμερα –ή κυρίως σήμερα. Η υπόσχεση που έδωσε το 1996 προς τον βρετανικό λαό ότι «οι τρεις βασικές προτεραιότητες της κυβέρνησης είναι εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση» θα καταχωρισθεί στα βιβλία της Ιστορίας πολλές σελίδες μετά την υπόσχεση που έδωσε έξι χρόνια αργότερα προς τον υιό Μπους ότι θα είναι μαζί του «ό,τι κι αν συμβεί». Ενας τρόπος υπήρχε να σώσει ο πρώην πρωθυπουργός ένα μέρος της κομματιασμένης υστεροφημίας του: να ζητήσει συγγνώμη. Αλλά δεν το έκανε.

Είναι περίεργη η σχέση των πολιτικών με τη συγγνώμη. Καταφεύγουν σ’ αυτήν μόνο όταν πρόκειται για πράξεις άλλων. Συγγνώμη για τον πόλεμο ζήτησε έτσι ο Τζέρεμι Κόρμπιν (επειδή όλοι ξέρουν ότι την απόφαση είχαν λάβει οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι). Η απολογία για εγκλήματα του παρελθόντος είναι πολλές φορές συνταρακτική: όταν ο Βίλι Μπραντ γονάτισε το 1970 μπροστά στο μνημείο για τα θύματα του γκέτο της Βαρσοβίας, οι σχετικές εικόνες έκαναν τον γύρο του κόσμου. Αλλά ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος, και οι πολιτικοί πολύ συμπαθέστεροι, αν η συγγνώμη τους είχε ουσιαστική και όχι μόνο συμβολική σημασία.

Αμφιβάλλει κανείς ότι το κλίμα στη χώρα μας θα ήταν λιγότερο τοξικό αν ο Πρωθυπουργός, αντί να τσιτάρει τον Μάο, ζητούσε συγγνώμη για ολέθριες αποφάσεις του όπως η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και υποσχόταν μεγαλύτερη σοβαρότητα και ειλικρίνεια; Αν ο υπουργός Οικονομικών, αντί να δημοσιοποιεί για επικοινωνιακούς λόγους λίστες μεγαλοοφειλετών του Δημοσίου, ζητούσε συγγνώμη για το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων και λάμβανε μέτρα για την προστασία των εργαζομένων; Ο λόγος που δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι βέβαια απλός. Την πρώτη φορά η συγγνώμη είναι ευπρόσδεκτη. Τη δεύτερη, ανεκτή. Από την τρίτη και μετά, δεν φθάνει. Πρέπει να συνοδεύεται από παραιτήσεις.

Τελευταία Νέα