Αν βγείτε από το ευρώ ή την Ευρωπαϊκή Ενωση, θα έχετε ανεργία, φτώχεια, επισφάλεια και θα ανέβει και η Ακροδεξιά σας. Ουπς! Συγγνώμη, αλλά όλα αυτά γίνονται ήδη εντός ΕΕ. Αρα θα χρειαστούν επιχειρήματα ισχυρότερα οι λαοί για να εκτιμήσουν την ευρωενωσιακή σταθερότητα. Θα χρειαστεί επίσης μια αυτοκριτική για το γεγονός πως όποτε γίνονται δημοψηφίσματα, τα αποτελέσματα σχεδόν πάντα γέρνουν ευρωσκεπτικιστικά. Εκτός κι αν οι λαοί είναι ικανοί μόνο για να εξαθλιώνονται και όχι για να συναποφασίζουν.

Προφανώς το δημοψήφισμα στη Βρετανία θα γίνει με εντελώς διαφορετικούς όρους από αυτό της Ελλάδας το καλοκαίρι του 2015. Οι φτωχοί κι εδώ βέβαια είναι ώς τα μπούνια κατά της ΕΕ –αν και το αποτέλεσμα θα κριθεί από μεσοαστούς και δυσαρεστημένους Εργατικούς –που είναι με το «Remain» (παραμένω). Το θέμα όμως δεν είναι εδώ. Το θέμα είναι πως πλέον τα ερωτήματα που μπαίνουν κεντρικά δεν έχουν να κάνουν με εμβάθυνση των θεσμών της ΕΕ ή με τη διεύρυνση της δημοκρατίας και την υπεράσπιση του κόσμου της εργασίας. Τα ερωτήματα έχουν να κάνουν με το πώς θα συμπιεστεί κι άλλο το εργατικό κόστος για να φτάσει το κινεζικό μοντέλο. Και πώς θα ξεχαρβαλωθεί κι άλλο το κοινωνικό κράτος που αδίκως λογίζεται ως πλεονάζουσα ζημιά στη μεταβλητή της ανάπτυξης. Υπήρχε όμως εναλλακτική για την ΕΕ;

Οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης ήταν μια ευφυής απάντηση μέρους του καπιταλισμού και αυτονόητη προϋπόθεση για να ανταγωνιστούν μια σειρά ηγεμονικών χωρών κάποτε τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Αυτό που για πολλούς θεωρείται ως επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, ήταν απλώς η νομοτέλεια μιας «ένωσης» που από το 1989-1991 είχε απαλλαγεί από το «κακό παράδειγμα» των ανατολικών χωρών και των μεγάλων εργατικών κινημάτων. Το μόνιμο σύμφωνο της δημοσιονομικής σταθερότητας (Fiscal Pact) –ένα υπερμνημόνιο των λαών –επιβεβαιώνει την όψη του οικοδομήματος. Η υποτιθέμενη ευρωπαϊκή συνείδηση σήμερα θρυμματίζεται πάνω στα ερείπια της λιτότητας και της ανεργίας.

Η ίδια η ΕΕ και οι θεσμοί της ενισχύουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Οι ονειρώξεις για «συναίνεση» σε ένα πεδίο όπου συγκρούεται το κεφάλαιο με την εργασία –και με την ιδιαιτερότητα το πρώτο να μην μπορεί να αναπαραχθεί –είναι απλώς το ύστατο ιδεολογικό καταφύγιο. Η σύγχρονη εξαθλίωση και η συγκεντρωτική έκφραση των ευρωπαϊκών θεσμών είναι η αμείλικτη πραγματικότητα. Ο κρότος της κατάρρευσης –εκτός απροόπτου –θα είναι ισχυρότερος από εκείνον του 1989-1991. Και χωρίς τη βελούδινη μετάβαση μιας περεστρόικας.

Τελευταία Νέα