Αναζήτηση
«Ο γιος του Σαούλ»: Η ταινία του Λάσλο Νέμες ανοίγει με ένα απροσδιόριστο, φλου πλάνο –μια βασανιστικά θολή εικόνα. Μέχρι που ξεπροβάλλει η μορφή του Σαούλ, ακριβώς στο κέντρο του αυστηρού, κλειστού κάδρου (η αναλογία του οποίου είναι η λεγόμενη «ακαδημαϊκή» με διαστάσεις 4/3). Βρισκόμαστε στο Αουσβιτς. Ο Σαούλ είναι Ούγγρος, μέλος της περιβόητης ομάδας των Sonderkommando: κρατούμενοι εβραϊκής καταγωγής, αποκομμένοι μεν από τα στρατόπεδα, αλλά και βασικό εργατικό δυναμικό τους. Κάποιοι θα έλεγαν «συνένοχός» τους –ένα ηθικό δίλημμα στο οποίο φοβάμαι πως σκοντάφτουν οι περισσότεροι από τους επικριτές του.
«Ο γιος του Σαούλ» όμως κερδίζει το στοίχημα ακριβώς επειδή αποτελεί μοναδική περίπτωση ταινίας που ξεκινά από το Ολοκαύτωμα, για να ξεπεράσει, στη συνέχεια, το ίδιο το θέμα της. Αλλωστε, οι Sonderkommando είχαν, πολύ συχνά, την ίδια μοίρα με τους υπόλοιπους συμπατριώτες τους –μα ακόμη κι εκείνοι που επιβίωσαν (καταδικασμένοι πρωτίστως από τους Ναζί στον ρόλο του «συνεργάτη»), παραδέχτηκαν μόλις στα τελευταία τους χρόνια τον ρόλο τους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, βασανισμένοι από την ενοχή. Στο μεταξύ, η ταινία κυλά και ο Σαούλ δεν φεύγει ποτέ από το κέντρο του κάδρου. Γύρω του, συμβαίνουν τα πάντα –κι εμείς βυθιζόμαστε στα έγκατα της Κόλασης: τα κρεματόρια, τα ιατρικά «πειράματα», οι θάλαμοι αερίων, οι «νέες αφίξεις», ο φρικαλέος αυτός περιβάλλων χώρος μένει εκτός πεδίου και, ως εκ τούτου, ριζώνει βαθιά στο ασυνείδητο. Το φιλμικό αποτέλεσμα είναι απολύτως καθηλωτικό.
Ενώ λοιπόν η ομάδα των Sonderkommando σχεδιάζει εξέγερση, ο Σαούλ αποφασίζει να σώσει το σώμα του παιδιού –που θεωρεί δικό του –από τις φλόγες και να του προσφέρει μια σωστή εβραϊκή ταφή. Βλέπετε, υπάρχει η επιβίωση του σώματος και η επιβίωση της ψυχής. Και ο Νέμες, σκηνοθέτης που δείχνει ατρόμητος (βοήθησε, φαντάζομαι, και η θητεία του πλάι στον Μπέλα Ταρ), ολοκληρώνει ένα αξιοζήλευτο τεχνικό επίτευγμα, παραθέτοντας όμως και μια σπάνια φιλμική γραφή: η ταινία δεν αφηγείται την ιστορία του Ολοκαυτώματος, αλλά αυτή του Σαούλ. Η δε βαρβαρότητά της παραμένει άθικτη –όπως και η ανθρώπινη διάστασή της, δοσμένη εδώ με μια σπαρακτική λεπτότητα.
Ενας Μπονταπ’ τα παλιά
«Spectre»: Νέος Μποντ που ήδη σπάει ταμεία –λες και μια καλή ή κακή κριτική θα μπορούσε να επηρεάσει την εμπορική απήχηση μιας σειράς που κρατά μισό αιώνα. Αφήστε δε που το κοινό είναι πιο σκληρός κριτής από εμάς: οι περισσότεροι εξ ημών διασκεδάσαμε με το «Licence to kill» που πήγε άπατο (καημένε Τίμοθι Ντάλτον). Στο μεταξύ, δεν ξέρω αν το έχετε παρατηρήσει, αλλά τα τελευταία χρόνια οι Μυστικές Υπηρεσίες «κινδυνεύουν» με πλήρη εξαφάνιση: θυμηθείτε τις δύο τελευταίες ταινίες της σειράς των Επικίνδυνων Αποστολών, αν δεν σας φτάνουν οι Μποντ του Σαμ Μέντες (ναι, και εδώ επικρατεί το ίδιο μοτίβο). Ευτυχώς η αναγκαιότητα τους δεν προβάλλεται τόσο ενοχλητικά όσο στο «Skyfall» –αντιθέτως, εδώ επιστρέφουμε επιτέλους στις σχηματικές καρικατούρες (ο Κριστόφ Βαλτς που θα μπορούσε να κλέψει την παράσταση ακόμη κι αν εμφανιζόταν μόνο σε ένα καρέ), στις ανόητες δοκιμασίες (ο αρχικακός επιλέγει να παγιδεύσει τον Μποντ σε ένα κτίριο προς κατεδάφιση, αντί απλώς να του φυτέψει μια σφαίρα) αλλά και στις μεγάλες κατακτήσεις (ο Ντάνιελ Κρεγκ ξαπλώνει τη Μόνικα Μπελούτσι στο πρώτο τέταρτο και φεύγει αγκαζέ με τη Λία Σεϊντού). Αυτός είναι Μποντ, κύριοι, και έτσι τον θέλουμε.
Διαμάντινεορεαλισμού
«Το δέντρο με τα τσόκαρα»: Γυρισμένο στην αγροτική Ιταλία, με ερασιτέχνες. Καμωμένο κυριολεκτικά με χώμα και νερό. Στο επίκεντρο, μια οικογένεια στη Λομβαρδία, αρχές του 20ού αιώνα. Θέλουν να στείλουν τον έξυπνο γιο τους στο σχολειό γιατί βλέπουν ότι του κόβει. Η τάξη όμως είναι χιλιόμετρα μακριά και τα παπούτσια του λιώνουν από το περπάτημα. Ολα αυτά, δοσμένα με ντοκιμαντερίστικη τραχύτητα αλλά και γήινη ευαισθησία, σε μια μοναδική περίπτωση ανανέωσης του νεορεαλιστικού ύφους από έναν πρωτομάστορά του, τον σπουδαίο Ερμάνο Ολμι (ακούραστος –συμμετείχε με ταινία και στο φετινό πρόγραμμα του Βερολίνου!). Βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα, παραγωγής 1978, με Λουίτζι Ορνάγκι και Φρανσέσκα Μορίτζι, βγαίνει επίσης σήμερα σε επανέκδοση.
Οικογενειακές δυσλειτουργίες
«Μια φορά το χρόνο»: Η Ντάιαν Κίτον συνηθίζει να γυρίζει μια τέτοια κωμωδία μία φορά τον χρόνο, και εδώ τέσσερις γενιές μιας πολυμελούς οικογένειας μαζεύονται στο παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραπέζι, σε μια κωμωδία χαρακτήρων στην οποία εμφανίζονται επίσης οι Τζον Γκούντμαν και Μαρίζα Τομέι. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτή διαφέρει από τις άλλες –χαιρετισμούς από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
