«Ιππόλυτος» για μένα αλλά και για την υπέροχη ομάδα των συντελεστών και των συνεργατών που έχει σχηματιστεί είναι στην ουσία ένα από τα σπουδαιότερα έργα που έχουν γραφεί. Μένω κυριολεκτικά άφωνη μπροστά στην απίστευτη σοφία και τη δομή του, μπροστά στην αδιάκοπη εναλλαγή του φωτός με τη σκιά. Ολη μας άλλωστε η ύπαρξη κινείται ανάμεσα στο φως και στη σκιά. Οι ζωγράφοι το ξέρουν καλά αυτό, δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά αντανακλάσεις του φωτός.

Με το έργο αυτό είναι σαν να κοιτάζεις τις ζωές των ανθρώπων από ψηλά. Να τους βλέπεις να προσπαθούν να ορίσουν τις ζωές τους με δογματισμούς, με απολυτοσύνες, με αποφάσεις φοβερές, με δράσεις κι αυτό που τελικά κατορθώνουν, αν και νομίζουν ότι έχουν πάρει τη ζωή στα χέρια τους, είναι να σπρώχνουν τα πράγματα όλο και πιο κοντά στην καταστροφή τους. Γιατί; Απλούστατα γιατί ξέρουν ένα μόνο μέρος της αλήθειας, δεν ξέρουν το όλον. Δεν είναι σε θέση να ξέρουν το όλον. Τελικά είναι η αλαζονεία που τους καταστρέφει γιατί, αν και βλέπουν ένα μόνο μέρος της αλήθειας, νομίζουν ότι το μέρος αυτό είναι το όλον.

ΔΟΓΜΑΤΙΣΜΟΣ. Κι εδώ ακριβώς κάνει την εμφάνισή τους αυτό που ζούμε σήμερα. Ο καθένας γραπώνεται από τον δικό του δογματισμό, από το δικό του συμφέρον, από τη δική του ανάγκη να επιβιώσει και δεν βλέπει ή δεν καταλαβαίνει σε ποιον βαθμό η επιβίωση είναι κάτι που θα έπρεπε να μας ενώνει κι όχι να μας χωρίζει. Δεν βλέπει ή δεν καταλαβαίνει ότι στην ουσία η αλήθεια περιλαμβάνει όλες τις οπτικές γωνίες και όχι μόνο μία. Κι ότι την πλήρη αυτή αλήθεια θα μπορούσε να τη διακρίνει κανείς μόνο αν παρατηρούσε από ψηλά τις ζωές των ανθρώπων. Οπως ακριβώς εμείς οι άνθρωποι παρατηρούμε τις ζωές των μυρμηγκιών. Είμαστε δηλαδή σε θέση να ξέρουμε ότι προς τα ‘κεί που πηγαίνει το μυρμήγκι με τόση μάλιστα πεποίθηση υπάρχει γκρεμός. Ή ότι στο μέρος που πάει να βάλει το σποράκι του για να ζήσει τον ερχόμενο χειμώνα έρχεται με δυνατή ορμή το νερό που θα το πνίξει.

ΤΑ ΛΑΘΗ ΜΑΣ. Αν μας καταστρέφουν τελικά τα λάθη που κάνουμε ή οι συνθήκες που δημιουργούμε, είναι γιατί ενώ βλέπουμε ένα μόνο μέρος της αλήθειας –και μάλιστα από τη δική μας οπτική γωνία –εμείς νομίζουμε ότι βλέπουμε όλη την αλήθεια. Με αποτέλεσμα να γινόμαστε απόλυτοι. Πόσο όμως αληθινό είναι αυτό για όλα τα σύγχρονα επαγγέλματα όπως αυτά του γιατρού, του πολιτικού, του οποιουδήποτε επιστήμονα, που επειδή έχουν δει ένα μέρος της αλήθειας περιχαρακώνονται μέσα σ’ αυτή, γίνονται δογματικοί.
Με ολοφάνερη συνέπεια καθετί που δεν συμφωνεί με την αλήθεια αυτή να θεωρείται εχθρικό και να πρέπει να εξαφανιστεί. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο «Ιππόλυτος» είναι ένα έργο που μας λέει πως όλα τα πράγματα –ακόμη και στην αντίθεσή τους –είναι στην πραγματικότητα ένα. Η Αφροδίτη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την Αρτεμη και η Αρτεμις δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την Αφροδίτη. Είναι οι δύο όψεις ενός και του αυτού νομίσματος, από τη μια μεριά όπως εκδηλώνεται η φύση με το θηλυκό της στοιχείο κι από την άλλη η ύπαρξη του σύμπαντος.
Οταν η καθεμία αμαρτάνει επειδή ξεπερνάει το όριο και γίνεται υπερφίαλη ή αλαζονική, τιμωρείται. Πρόκειται για μια αρχαία σοφία, η εναλλαγή δηλαδή των αντιθέτων. Υπάρχει και στην Ανατολή, είναι το περίφημο γιν και γιανγκ.

Αισθάνομαι ότι αυτό ακριβώς προσπαθεί να εκφράσει ο «Ιππόλυτος», γι’ αυτό κι όλοι οι ήρωες έχουν ταυτόχρονα δίκιο κι άδικο. Θεωρώ ότι σ’ αυτό το έργο τέσσερα είναι τα κύρια πρόσωπα, δεν είναι μόνο ένα. Είναι η Φαίδρα, είναι η τροφός, είναι ο Θησέας, είναι ο Ιππόλυτος. Τέσσερα είναι τα ποδάρια που σταθεροποιούν το τραπέζι αυτό. Χάρη στον Ιππόλυτο συνειδητοποιούμε πόσο η εμμονή, ακόμη κι αν είναι καλοπροαίρετη, ακόμη κι αν είναι για την καθαρότητα, φέρνει την καταστροφή. Η εμμονή και ο αποκλεισμός της αντίθετης όψης, με δογματισμό μάλιστα.

ΔΙΠΛΑ ΣΤΗΝ «ΟΡΕΣΤΕΙΑ». Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη Φαίδρα, με την εμμονή της στην τιμή. Ή με τον Θησέα, με την εμμονή του στη δημόσια εικόνα. Εχει τρομερό ενδιαφέρον το έργο αυτό. Είναι τόσο πλούσιο και τόσο σύνθετο, νομίζω πως μπαίνει δίπλα στην «Ορέστεια». Είναι ενός αντίστοιχου εκτοπίσματος. Εχουμε συνηθίσει να το προσλαμβάνουμε λίγο το έργο ως ένα συναισθηματικό δράμα, να το προσεγγίζουμε δραματικά. Ομως είναι ένα έργο βαθύτατα φιλοσοφικό και μεταφυσικό. Αν δεν δεις τη μεταφυσική του οπτική, δεν μπορείς να το καταλάβεις. Γίνεται κάτι σαν ένα λαβ στόρι, όπου και οι δύο ήρωες πεθαίνουν. Η Φαίδρα εκδικείται τον Ιππόλυτο επειδή δεν ενέδωσε. Το έργο όμως είναι κάτι πολύ πιο μεγάλο. Ο Χορός είναι επιπλέον κάτι απίστευτο. Θα το παρομοίαζα το έργο με ένα μικρό σύμπαν. Χάρη στις ζωές των ανθρώπων, το έργο αποκτά δύο οπτικές. Η μία οπτική οδηγεί κατευθείαν μέσα στην ανθρώπινη φύση, η άλλη οπτική υπάρχει από πάνω, από ψηλά. Ετσι μια ανεβαίνουμε, μια κατεβαίνουμε.

Τελευταία Νέα