Το success story των Φινλανδών

Πολύ περισσότερο όταν ξέρουμε ότι η χώρα αυτή τη δεκαετία του ’70 αλλά και μετά την κατάρρευση της γειτονικής Σοβιετικής Ενωσης –ας μην ξεχνάμε πως διατηρούσαν οι δυο τους στενές οικονομικές σχέσεις –ανήκε στις πιο φτωχές της Ευρώπης.

Τι ήταν εκείνο που έφερε τη Φινλανδία στην κορυφή των εκπαιδευτικών συστημάτων (και μαζί στο οικονομικό της θαύμα), κάτι που πυροδότησε και έναν… τουρισμό παιδαγωγών, πολιτικών και δασκάλων που την επισκέπτονται συνεχώς αναζητώντας τη «συνταγή της επιτυχίας»; Ενα βιβλίο 330 σελίδων δίνει τις απαντήσεις. Εδώ βέβαια χρειάζεται μια διευκρίνιση: δεν έχουμε να κάνουμε με ένα λυσάρι που μπορεί να μεταφυτεύσει προτάσεις στις υπόλοιπες χώρες.

Μιλάμε για ένα δοκίμιο που διατρέχει ιστορικά τη βόρεια χώρα και σκιαγραφεί κρίκο κρίκο μια αλληλουχία τομών και μεταρρυθμίσεων που συναρμολόγησαν το φινλανδικό θαύμα (εδώ ο αστυνομικός και ο δάσκαλος είναι οι δύο πιο καλά αμειβόμενες κατηγορίες λειτουργημάτων και μάλιστα ο τελευταίος το πιο δημοφιλές επάγγελμα με κύρος, ανταγωνιστικότητα και υψηλή διαρκή κατάρτιση –τόσο, που η αξιολόγηση να μη χρειάζεται και να θεωρείται σχεδόν ύβρις). Το μοντέλο εκπαίδευσης μάλιστα, που περιγράφει βιωματικά στα «Φινλανδικά Μαθήματα» ο πανεπιστημιακός Πάσι Σάλμπεργκ (σημερινός γενικός διευθυντής του CIMO, Κέντρου για τη Διεθνή Κινητικότητα και Συνεργασία), κλονίζει μια σειρά «αυτονόητων» παραδοχών σε θέματα εκπαίδευσης. Κρατήστε το όνομα του παιδαγωγού-καθηγητή, αφού αποτελεί μια από τις «ψυχές» του φινλανδικού θαύματος και αυτές τις ημέρες θα αναπτύξει τις θέσεις του ως προσκεκλημένος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.

Στο ψητό όμως. Πώς οικοδόμησε η Φινλανδία το κορυφαίο παγκοσμίως εκπαιδευτικό της σύστημα; Σημαντικότερη τομή θεωρείται η καθιέρωση του ενιαίου εννεαετούς σχολείου, δηλαδή η κοινή φοίτηση όλων των παιδιών στο ίδιο σχολείο από την πρώτη δημοτικού έως την τρίτη γυμνασίου. Οι σχολικές μονάδες από χρόνια λειτουργούν ως δημοκρατίες μικρής κλίμακας και το αποτέλεσμα είναι οι ανισότητες και το χάσμα στις επιδόσεις όλο και να μειώνονται. Από νωρίς επίσης υπήρξε κοινός εκπαιδευτικός τόπος ότι το καλό σχολείο για κάθε παιδί πρέπει να χρηματοδοτείται από το Δημόσιο (σχεδόν δεν υπάρχουν ιδιωτικά σχολεία) και να διοικείται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι σχολικές ημέρες να είναι μικρότερες με ενθάρρυνση των δραστηριοτήτων μετά το τέλος των μαθημάτων, με λιγότερες εξετάσεις και σε φόντο πολιτικής συναίνεσης. Η Φινλανδία ακολούθησε στα εκπαιδευτικά έναν ιδιότυπο Τέταρτο Δρόμο (διαφορετικό του ευρωπαϊκού ή του αγγλοσαξονικού) που βασίζεται σε καλά καταρτισμένους εκπαιδευτικούς με μεταπτυχιακά και συνεχή ερευνητική εργασία, στρατηγική για την ειδική εκπαίδευση που παρέχεται όταν χρειαστεί πριν από τη συμπλήρωση της εννεαετούς βασικής εκπαίδευσης και στη σύνδεση του σχολείου με τη δημιουργική ανάπτυξη της οικονομικής ανταγωνιστικότητας.