Δεν ζουν πια ανάμεσά μας όσοι είχαν προλάβει την περιτειχιμένη συμβασιλεύουσα Θεσσαλονίκη, προτού χτιστούν οι ξύλινοι μαχαλάδες της, που και αυτοί χάθηκαν στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Μόνο ο (πρωτόγονος) φωτογραφικός φακός και μια ανατύπωση σε γκραβούρα κράτησαν τη μνήμη εκείνης της αισθητά μικρότερης –από τη σημερινή –πολυπολιτιστικής και πολύγλωσσης μεγαλούπολης. Τώρα, μια τυχαία αναζήτηση την ανέσυρε από κάποιο ράφι στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας και το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη εκθέτει αυτούς τους δύο μάρτυρες μιας προ πολλού ξεχασμένης «Νύμφης του Θερμαϊκού» σε μια έκθεση στη Βίλα Καπαντζή.

Αυτό το πολύτιμο κομμάτι μνήμης απαθανατίστηκε το 1863 από τον φακό του φωτογράφου Γιόζεφ Ζέκελι, που ήταν παρών σε μια αποστολή από το Δυρράχιο έως τη Θεσσαλονίκη. Η εκτύπωση του δίπτυχου πανοραμικού ενσταντανέ σε χαρακτικό (συνήθης πρακτική της εποχής) το 1866 για ένα βιβλίο έμεινε θαμμένη στα αρχεία της αυστριακής βιβλιοθήκης για έναν αιώνα, μέχρι την ανακάλυψή της και την παράλληλη έκθεσή της ύστερα από έρευνα χρόνων και ταυτοποίηση, 150 έτη μετά, από το ΜΙΕΤ.

Το πανόραμα είναι τραβηγμένο από την περιοχή του Μπετστσινάρ (θυμόμαστε το «Να τα πιούμε μια βραδιά στο Καλαμάκι / κι από ‘κεί στο Μπεχτσινάρι, / σε φίνο ακρογιάλι / να σου παίξω φίνο μπαγλαμά» του Βασίλη Τσιτσάνη;) και εμφανίζει, όπως σημειώνουν οι επιμελητές της έκθεσης «την πόλη εγκλωβισμένη μέσα στα τείχη της και μια εντυπωσιακή ερημιά έξω από αυτά. Αντικρίζουμε για πρώτη φορά τα –κατεδαφισμένα σήμερα –θαλάσσια τείχη, τον θρυλικό Πύργο της Αποβάθρας, τον βυζαντινό λιμενοβραχίονα, τη Χρυσή Πύλη· και από κοντά το Επταπύργιο και τα φρούρια Βαρδαρίου και Λευκού Πύργου· τις εκκλησίες που μετατράπηκαν σε τζαμιά: του Αγίου Δημητρίου, της Αγίας Σοφίας, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Παντελεήμονα, των Δώδεκα Αποστόλων· τους μιναρέδες των τζαμιών Καρά Αλή, Ακτσέ Μετζίτ, Χαμζά Μπέη, Φετιγιέ, Πισμανιγιέ, Μπουρμαλί και άλλων· το παλιό οθωμανικό δικαστήριο και τον τουρμπέ του Μουσά Μπαμπά· τη δεύτερη χρονολογικά καθολική εκκλησία και την οικία Αμποτ στον φραγκομαχαλά· τις αποθήκες του λιμανιού, την Τούμπα και τη βρύση του Σέιχ Σου».

Η εικόνα μνήμης εντοπίστηκε με τη συνδρομή της καθηγήτριας Αλέκας Καραδήμου-Γερόλυμπου, που ανέκτησε ένα υψηλής ανάλυσης αντίγραφο και το εκτύπωσε σε ανάπτυγμα τριών μέτρων. Παράλληλα, μια σύγχρονη δορυφορική λήψη μεταφερμένη σε μακέτα βοηθά στην ταύτιση των κτιρίων.

INFO

«Η παλαιότερη φωτογραφία της Θεσσαλονίκης, Από τη λήψη του 1863 στο χαρακτικό του 1866, Ανακαλύπτοντας το άφαντο πρωτότυπο» στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, στη Βίλα Καπαντζή, από την Παρασκευή 11 Απριλίου.

Τελευταία Νέα