Στο μυαλό του «Τζόκερ» του Ντένβερ

Τα βαμμένα πορτοκαλοκόκκινα μαλλιά και το απλανές ύφος του Τζέιμς Χολμς κατά την πρώτη του παρουσία στο δικαστήριο του Κολοράντο, τρεις ημέρες μετά τη σφαγή 12 ανθρώπων σε κινηματογράφο της Ορόρα και τον τραυματισμό 53 άλλων την ώρα της προβολής της τελευταίας ταινίας «Μπάτμαν», ήταν τα μοναδικά έως τώρα στοιχεία για την προσωπικότητά του, καθώς όλοι αναρωτιούνται πώς ένας ευφυέστατος φοιτητής Νευροεπιστημών έφθασε σε ένα τέτοιο έγκλημα. Ο ίδιος που, όταν συνελήφθη, δήλωσε ότι είναι «ο Τζόκερ, η νέμεσις του Μπάτμαν», ζητά από τη φυλακή να μάθει πώς τελειώνει η ταινία «Ο σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή».

Φως στην ψυχική του κατάσταση και στα κίνητρά του ίσως ρίξει το σημειωματάριο με σκίτσα και σχόλια που έστειλε σε ψυχίατρο του Πανεπιστημίου του Κολοράντο όπου φοιτούσε. Εως ότου, όμως, ο Χολμς αποφασίσει να μιλήσει για όσα τον οδήγησαν στο μακελειό, πρέπει να αρκεστούμε στις αναλύσεις των ψυχιάτρων που βασίζονται σε μελέτες μαζικών εγκλημάτων. Εξ όσων γνωρίζουμε μέχρι τώρα από την επίθεση αλλά και από τη ζωή του Χολμς, οι ειδικοί θεωρούν πως ο 24χρονος δεν έπασχε από κάποια σοβαρή ψυχική ασθένεια, όπως ο Τζάρεντ Λάφνερ που διαγνώσθηκε με παρανοϊκή σχιζοφρένεια αφότου σκότωσε έξι άτομα στο Τούσον της Αριζόνας το 2011.

Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΕΚΔΟΧΗ. «Οι άνθρωποι θέλουν να πιστέψουν ότι κάποιος που κάνει κάτι τέτοιο πρέπει να είναι σίγουρα ψυχωτικός», λέει ο καθηγητής Ιατροδικαστικής Ψυχολογίας Λούις Σλέσινγκερ που μελετά κατά συρροή δολοφόνους από τη δεκαετία του ’70. «Σκέφτονται «α, θα πρέπει να είναι ψυχικά άρρωστος» και αισθάνονται ότι κατανοούν τα όσα έγιναν και ότι οι άνθρωποι που εκείνοι γνωρίζουν δεν θα συμπεριφερθούν ποτέ έτσι». Η πιο τρομακτική εκδοχή είναι η ψυχική ασθένεια του Χολμς να είναι πιο κοινή, λιγότερο σοβαρή και όχι τόσο εύκολα ανιχνεύσιμη.

Καθώς οι ειδικοί προσπαθούν να καταλάβουν τι πήγε στραβά στην περίπτωση του Χολμς, επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε τρεις λεπτομέρειες του μακελειού: Οι στόχοι ήταν άγνωστοι στον δολοφόνο, δεν ήταν ούτε συνεργάτες του ούτε γνωστοί. Ο ένοπλος δεν αυτοκτόνησε ούτε προκάλεσε τον θάνατό του από τους αστυνομικούς. Ο Χολμς προειδοποίησε τις Αρχές για τις παγίδες με τα εκρηκτικά που είχε στήσει στο διαμέρισμά του πριν σκοτωθεί κάποιος. Η δολοφονία 12 αγνώστων και ο τραυματισμός δεκάδων άλλων δείχνει σημάδια μιας γενικευμένης παράνοιας και οργής εναντίον του κόσμου αντί για κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, λένε οι ψυχίατροι.

«Οι περισσότεροι κατά συρροή δολοφόνοι σκοτώνουν συγκεκριμένα άτομα για συγκεκριμένους λόγους», υποστηρίζει ο εγκληματολόγος Τζέιμς Αλαν Φοξ, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου Νορθίστερν. «Σκοτώνουν αφεντικά που τους έχουν απολύσει, καθηγητές που τους έχουν αδικήσει. Είναι δολοφονίες εκδίκησης».

Ο Χολμς φαίνεται ότι ήταν στη διαδικασία να αποσυρθεί από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Νευροεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, κάτι που προκάλεσε συζητήσεις για το εάν η ακαδημαϊκή του αποτυχία λειτούργησε ως κίνητρο. Ομως δεν έβαλε στο στόχαστρο ούτε καθηγητές ούτε συμφοιτητές. Αυτό δείχνει ότι η δυσφορία του απευθυνόταν αλλού και τον φέρνει πιο κοντά στο δεύτερο, πιο κοινό είδος κατά συρροή δολοφόνων: εκείνων που στοχοποιούν ανθρώπους οι οποίοι εκπροσωπούν όσα θεωρούν ως πηγή των προβλημάτων τους. «Αυτοί οι δολοφόνοι δεν γνωρίζουν τα θύματα προσωπικά, αλλά εκδικούνται ένα συγκεκριμένο είδος ατόμων», παρατηρεί ο Φοξ.

Για παράδειγμα, ο Μαρκ Λεπίν χώρισε τους άνδρες από τις γυναίκες σε μια αίθουσα του Πολυτεχνείου του Μόντρεαλ το 1989 και πυροβόλησε 9 γυναίκες, 6 από τις οποίες πέθαναν. Σκότωσε άλλες 8 γυναίκες στους διαδρόμους ισχυριζόμενος ότι ο φεμινισμός τού είχε καταστρέψει τη ζωή. Ο Σιουνγκ-Χούι Τσο σκότωσε 32 φοιτητές και καθηγητές στο Βιρτζίνια Τεκ τον Απρίλιο του 2007 αποκαλώντας τους φοιτητές «φιλήδονους» και «κακομαθημένα πλουσιόπαιδα».

Η ΤΡΙΤΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ. Εάν τα θύματα δεν αντιπροσώπευαν μια κατηγορία ατόμων που ο Χολμς μισεί, τότε θα ενταχθεί στην κατηγορία των δολοφόνων που στοχοποιούν αγνώστους χωρίς διάκριση, την πιο σπάνια. Σε τέτοιες περιπτώσεις «ο επιτιθέμενος έχει παράπονο εναντίον του κόσμου και αισθάνεται ότι το σύστημα φταίει που τα πράγματα δεν πάνε καλά γι’ αυτόν», εξηγεί ο Φοξ. «Δεν ενδιαφέρεται ποιον θα σκοτώσει, αρκεί να σκοτώσει κάποιους». Περίπου το 16% των μαζικών εγκλημάτων έχουν ως στόχο απολύτως άγνωστους ανθρώπους, λέει ο Λεβίν, καθηγητής Εγκληματολογίας. Δεν είναι απαραιτήτως περισσότερο ή λιγότερο ψυχικά ασθενείς από τις άλλες κατηγορίες, όμως διαφέρει η παθολογία τους. Οι υποψίες ότι ο κόσμος σε αδικεί μπορεί να αποτελεί σημάδι παρανοϊκής διαταραχής.

Μια άλλη ένδειξη της ψυχικής κατάστασης του Χολμς είναι ότι ξεκάθαρα επιδίωκε να επιβιώσει της σφαγής, καθώς φορούσε ειδική στολή και αμέσως παραδόθηκε στις Αρχές. Αντίθετα, οι περισσότεροι δράστες μαζικών εγκλημάτων θεωρούνται «ψευτοκομάντο» καθώς περιμένουν να πεθάνουν στη διάρκεια της πράξης τους, όπως οι δύο έφηβοι που σκότωσαν 13 άτομα στο σχολείο του Κολουμπάιν τον Απρίλιο του 1999.