Αναζήτηση
ΜΕ ΤΟ ΑΝΟΛΟΚΛΗΡΩΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ
ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ,
Ο ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΘΗΚΕ
ΜΙΑ ΔΙΑΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ
ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΑΣ. ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ
ΜΑΤΑΙΩΣΕ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ
Το γεγονός ότι ένας άνθρωπος έγκλειστος στην απομόνωση, υποβαλλόμενος σε δίκη και εν τέλει καταδικασμένος σε θάνατο, στοχάζεται και υλοποιεί, μέχρι τις παραμονές της εκτέλεσής του, κάτω από τις πιο αντίξοες και απάνθρωπες συνθήκες, ένα σύνθετο και πολύμοχθο πνευματικό έργο, όπως η γραφή μιας ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας, έχει ιδιαίτερη, παραδειγματική σχεδόν, ανθρώπινη σημασία. Διότι αυτό καθαυτό το εγχείρημα, ανεξάρτητα από την αρτίωση και αξία του, μαρτυρεί το ανεξάντλητο ψυχικό κουράγιο και την απαράμιλλη διανοητική πειθαρχία αυτού του ανθρώπου. Όταν μάλιστα πρόκειται για τον Νίκο Μπελογιάννη, έναν από τους θρύλους της μεταπολεμικής αριστεράς, το εγχείρημα αποκτά, επιπρόσθετα, ιστορικό ενδιαφέρον.
Το ιστορικό της προσπάθειας του Μπελογιάννη να γράψει μια ιστορία της λογοτεχνίας μάς έγινε γνωστό χάρη κυρίως στην Έλλη Παππά, σύντροφό του στη ζωή και στον κοινό ιδεολογικό τους αγώνα. Εκείνη, το 1983 επιμελήθηκε και εξέδωσε το σύνολο των χειρογράφων του έργου. Από την κατατοπιστική εισαγωγή της Παππά γνωρίσαμε ότι την ιδέα να γράψουν μαζί με τον Μπελογιάννη μια ιστορία της ελληνικής σκέψης από την αρχαιότητα ώς τη σύγχρονη εποχή, τη σχημάτισαν μετά τη σύλληψή τους τον Δεκέμβριο του 1950. Κατόπιν, το σχέδιο συνέχισε μόνος του ο Μπελογιάννης στην Ασφάλεια της Αθήνας και στις φυλακές της Κέρκυρας, σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο από έναν χρόνο, μέχρι την εκτέλεσή του στις 30 Μαρτίου 1952, με την ελπίδα να αποδείξει ότι «είμαστε και γραμματισμένοι άνθρωποι».
Το Σχέδιο φυσικό ήταν να μείνει ανολοκλήρωτο. Το «δεύτερο κεφάλαιο» του σχεδιαζόμενου έργου, «Πρώτες μακρινές ρίζες», έκτασης 35 σελίδων, είναι και το μόνο ολοκληρωμένο μέρος του. Τα υπόλοιπα δύο τμήματά του, χωρισμένα σε «Υλικό σε φακέλους» και «Υλικό σε δέματα», είναι είτε προσχέδια του συγγραφέα επάνω σε διάφορα επιμέρους θέματα, συγγραφείς ή έργα, είτε ατελέστερες ακόμα πρωτογενείς σημειώσεις, παρεμβαλλόμενες σε αντιγραμμένα χωρία, με αφορμή πληροφορίες και ερεθίσματα προερχόμενα ιδίως από την ανάγνωση διάφορων δευτερογενών (φιλολογικών) πηγών.
Σε σχέση με την έκδοση του 1983, η παρούσα επανέκδοση εμπλουτίστηκε τόσο από την οξυδερκή εισαγωγή της Χριστίνας Ντουνιά, όσο και από ένα 48σέλιδο φωτογραφικό ένθετο με φωτογραφίες 
Το ιστορικό ενδιαφέρον του Σχεδίου έγκειται στις διαπιστώσεις της Ντουνιά ότι ο «Μπελογιάννης αρχίζει να γράφει μια Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γιατί διαπιστώνει ότι λείπει μια μαρξιστική ιστορία για τους όρους διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους» (σελ. 31). Και επίσης ότι η Ιστορία αυτή γράφεται με μια διττή ιδιότητα: ο συγγραφέας της «λειτουργεί ως μαρξιστής και ως λόγιος, που παρεμβαίνει στο πολιτικό γίγνεσθαι διά του λόγου του, με τον ελεύθερο στοχασμό του και την κριτική» (σελ. 34).
