Μεγάλος αριθμός ανθρώπων ταλαιπωρείται με άτονα έλκη ποικίλης αιτιολογίας. «Η εκτίμηση και οι μέθοδοι αποκατάστασης των ελλειμμάτων δέρματος και ιστών είναι εντελώς διαφορετικές κατά την τελευταία δεκαετία», λένε οι επιστήμονες του Τμήματος Πλαστικής Χειρουργικής στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός».
«Οι πρόοδοι στον τομέα της έρευνας και της βιοτεχνολογίας προσέφεραν νέες μεθόδους, που καθιστούν απλούστερη την αποκατάσταση τραυμάτων και άτονων ελκών, καθώς και προϊόντα για καλύτερη επούλωση».
Με τις σύγχρονες μεθόδους (α) μειώνεται ο χρόνος νοσηλείας των ασθενών, (β) βελτιώνεται η ποιότητα ζωής τους.
«Άτονα έλκη», εξηγούν οι επιστήμονες, «ονομάζονται τα τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί σε διάστημα μεγαλύτερο από έξι εβδομάδες. Αφορούν συνήθως περιοχές που βρίσκονται κάτω από το γόνατο».
Οι νέες μέθοδοι
Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα αυτό στράφηκε σε τρεις κατευθύνσεις: καλύτεροι παράγοντες για επούλωση και μείωση των δύσμορφων ουλών, λειτουργικά υποκατάστατα δέρματος και θεραπείες αναγέννησης.
Τα σύγχρονα βιοαπορροφήσιμα, «έξυπνα» επιθέματα βοηθούν στην ταχύτερη επούλωση των οξέων τραυμάτων και των χρόνιων ελκών. Αυτά περιέχουν κολλαγόνο- συνήθως βόειο ή χοίρειο- και αυξητικούς παράγοντες. Ως πλεονέκτημα αναφέρεται η ταχύτερη κοκκίωση του τραύματος, αλλά έχουν μειονέκτημα το μεγάλο κόστος.
Ωφέλιμοι στη διαδικασία της επούλωσης είναι και οι εξωγενείς και οι αυτόλογοι αυξητικοί παράγοντες, οι οποίοι προέρχονται από τα αιμοπετάλια. Ως πλεονέκτημα αναφέρεται η βελτιωμένη ποιότητα των τελικών ουλών, ενώ μειονέκτημα είναι και εδώ το αυξημένο κόστος.
«Τα υποκατάστατα του δέρματος και του χορίου αποτελούν πλέον χρήσιμο και εύχρηστο εργαλείο για την αποκατάσταση μιας μεγάλης κατηγορίας τραυμάτων και ελκών», λένε οι πλαστικοί χειρουργοί.
Τα μοσχεύματα
Σήμερα υπάρχουν υποκατάστατα χορίου, με ή χωρίς επιδερμίδα, ανθρώπινης προέλευσης. Αυτά λαμβάνονται από πτωματικούς δότες οργάνων και ιστών, κατηγοριοποιούνται από το FDΑ ως αλλομοσχεύματα που φυλάσσονται σε τράπεζες δέρματος και ιστών.
«Τα ανθρώπινα υποκατάστατα δέρματος και χορίου διατηρούν όλες τις ιδιότητες, όσον αφορά την υφή, την ελαστικότητα και την αντοχή», εξηγούν οι επιστήμονες. «Είναι ακυτταρικά, εφόσον έχουν αφαιρεθεί οι ινοβλάστες και τα ενδοθηλιακά κύτταρα. Με αυτό τον τρόπο καθίστανται ανοσοανενεργά, διατηρώντας όμως την περιεκτικότητα του χορίου σε κολλαγόνο, ελαστίνη, πρωτεογλυκάνες και το σύστημα της βασικής στιβάδας.
»Έτσι αναγνωρίζονται άμεσα από τον δέκτη ως ανθρώπινος ιστός και επαναγγειώνονται ταχύτατα από την κοίτη του τραύματος και τους πέριξ ιστούς. Η αποκατάσταση του κατεστραμμένου χορίου ελαχιστοποιεί τις ινώσεις και τη δημιουργία δύσμορφων ουλών».
Ήδη, μερικά από αυτά τα προϊόντα έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς στις ΗΠΑ σε 1.000.000 ασθενείς και πρόσφατα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται και στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα) με καλά αποτελέσματα.
Με βλαστοκύτταρα
«Πρόσφατα επίσης, έχει εφαρμοστεί η μέθοδος της χορήγησης υψηλών δόσεων αυτόλογων καλλιεργημένων ινοβλαστών με υποδόριες ενέσεις στα όρια ενός ελλείμματος δέρματος και ιστών», λένε οι χειρουργοί. «Τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά».
Τελευταία, χρησιμοποιούνται για την επίσπευση και βελτίωση της επούλωσης των άτονων ελκών τα μεσεγχυματικά κύτταρα λίπους (βλαστοκύτταρα που προέρχονται από λίπος), τα οποία απομονώνονται από τον λιπώδη ιστό του ίδιου του ασθενούς ύστερα από λιποαναρρόφηση. Η μέθοδος εφαρμόζεται ερευνητικά και στον «Ευαγγελισμό».
Τα είδη
Τα έλκη διακρίνονται, ανάλογα με την τοπογραφική τους εντόπιση, σε:
Α) Έλκη ποδιού και γύρω από το πόδι (λίγο κεντρικότερα)
Β) Έλκη κάτω άκρων (περιοχή κνημών)
Βάσει αιτιολογίας (World Union of Wound Ηealing Societies 2007), τα άτονα έλκη διακρίνονται σε:
* Φλεβικά και μεικτά (αρτηριακά και φλεβικά) 70%
* Αρτηριακά (αθηρωματική νόσος) 20%
* Νευροπαθητικά- Ισχαιμικά (σακχαρώδης διαβήτης) 5%
* Τραυματικά 3%- 4%
* Άλλων νόσων 1%
* Καρκινικά (λιγότερα από 1%)
Τα στάδια αντιμετώπισης των χρόνιων ελκών είναι:
1. Καλλιέργεια και έλεγχος της φλεγμονής τοπικά.
2. Βιοψία (σε όλα τα άτονα έλκη που επιμένουν ή όταν υπάρχει υπόνοια κακοήθειας).
3. Απομάκρυνση των νεκρωμάτων.
4. Κάλυψη του ελλείμματος (με προσωρινά και μόνιμα υλικά κάλυψης).
Εφόσον η κοίτη του ελλείμματος έχει μαλακά μόρια ή έχει καλυφθεί με κοκκιώδη ιστό, τότε το έλλειμμα μπορεί να αποκατασταθεί με δερματικά αυτομοσχεύματα (από τον ίδιο τον ασθενή).
Σήμερα η κοκκίωση (δημιουργία του πρώτου ιστού) της τραυματικής επιφάνειας μπορεί να γίνει με τη χρήση:
1) Του συστήματος VΑC (Vacuum Αssisted Closure).
2) Υπερβαρικού οξυγόνου σε ειδικούς θαλάμους.
3) Διαφόρων επιθεμάτων, τα οποία μπορεί να είναι προσωρινά ή μόνιμα υλικά κάλυψης (διατίθενται διάφορα επιθέματα με άργυρο σε νανοκρυσταλλική μορφή, με άργυρο σε συνδυασμό με άνθρακα για τα δύσοσμα τραύματα και με αργυρούχο σουλφαδιαζίνη σε συνδυασμό με υαλουρονικό οξύ ή με διάφορες άλλες ουσίες που ευοδώνουν την επούλωση).
