Ο σκελετός ενός παιδικού χεριού ξεπρόβαλε στην άμμο την ώρα που ο Πολ Σερίνο και οι συνεργάτες του παλαιοντολόγοι περιδιάβαιναν την έρημο του Νίγηρα αναζητώντας λείψανα από δεινοσαύρους.


Για χιλιάδες χρόνια ο σκελετός του μικρού παιδιού ήταν ανέπαφος, θαμμένος στο πιο απομακρυσμένο μέρος της Σαχάρας ανάμεσα σε οστά ιπποπόταμων, καμηλοπαρδάλεων και άλλων θηρίων της ζούγκλας. Γιατί η Σαχάρα πριν από περίπου 10.000 χρόνια ήταν πράσινη και σε τίποτα δεν θύμιζε τη σημερινή αφιλόξενη έρημο.

Στην ίδια περιοχή, ήταν θαμμένοι και άλλοι 200 σκελετοί διατηρημένοι σε πολύ καλή κατάσταση, η ηλικία των οποίων κυμαίνεται στα 9.000-10.000 χρόνια. Η έρημος του Τενερέ, στον Βόρειο Νίγηρα, στα νότια όρια της Σαχάρας, είναι από τα πιο απομονωμένα μέρη της Γης κι εδώ και αιώνες κυριαρχούν νομάδες Τουαρέγκ. Εκεί, ο επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου ανακάλυψε μαζί με την ομάδα του, το μεγαλύτερο νεκροταφείο της Εποχής του Λίθου.

Περισσότεροι από 200 τάφοι έχουν εξερευνηθεί μέχρι στιγμής. Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η περιοχή ήταν μία τεράστια λίμνη, στις όχθες της οποίας ζούσαν δύο πληθυσμοί, με διαφορά 1.000 ετών μεταξύ τους. Στο μεσοδιάστημα, η λίμνη ξεράθηκε κι έτσι δικαιολογείται η χρονική απόσταση μεταξύ τους.

Κυνηγοί Κύφιοι. Στα εντυπωσιακότερα ευρήματα των ερευνητών συγκαταλέγεται ο τάφος γυναίκας και δύο παιδιών που βρίσκονται αντικρυστά της με τα δάχτυλα πλεγμένα μεταξύ τους. Η εικόνα αυτή προσδίδει ένα “ανθρώπινο” πρόσωπο σε έναν από τους λιγότερο γνωστούς πληθυσμούς στην ιστορία που έζησε στην Εδέμ της Σαχάρας. Οι επιστήμονες διενεργούν τεστ DΝΑ στους σκελετούς για να βρουν αν ήταν συγγενικά πρόσωπα.

Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν οι Κύφιοι, ψηλόσωμοι και γεροδεμένοι κυνηγοί, συλλέκτες τροφής και ψαράδες, σύμφωνα με τον Πολ Σερίνο, παλαιοντολόγο από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου και επικεφαλής των ανασκαφών. Οι μισοί τάφοι περιέχουν σκελετούς Κυφίων με ύψος πάνω από 1,85, ενώ μερικοί ξεπερνούν τα δύο μέτρα. Είναι θαμμένοι σε τελετουργικές στάσεις, ενώ γύρω από τους τάφους σώζονται λείψανα σκελετών από ελέφαντες, καμηλοπαρδάλεις, αντιλόπες, χοίρους, πύθωνες αλλά και από ψάρια του Νείλου βάρους 150 κιλών και μήκους δύο μέτρων, ένδειξη ότι εκεί υπήρχε λίμνη μεγάλου βάθους.

Πρώτη φορά καταγραφή. Αυτοί που ακολούθησαν τους Κύφιους ήταν πιο μικρόσωμοι νομάδες, οι Τενέριοι, που επίσης ψάρευαν και κυνηγούσαν, αλλά διατηρούσαν και κοπάδια ζώων. «Πάντα πιστεύαμε ότι κάτι συνέβαινε σε εκείνη την περιοχή της Σαχάρας, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται η παρουσία αυτών των πολιτισμών. Κατάφεραν να τους εντοπίσουν», λέει η Αν Χάουρ, από το Πανεπιστήμιο Ιστ Άνγκλια στη Βρετανία, τονίζοντας τη σπουδαιότητα της ανακάλυψης.

Εκτός από τους τάφους, οι επιστήμονες βρήκαν τεράστια συλλογή από υπολείμματα τροφής, εργαλεία, πήλινα σκεύη και άλλα αντικείμενα, ίχνη της καθημερινότητας των δύο πολιτισμών. «Πρόκειται για σπουδαία ευρήματα από μια περίοδο για την οποία ξέραμε πολύ λίγα σε αυτό το μέρος του κόσμου», λέει η Κάθι Σικ, αρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Εποχής του Λίθου στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. «Χτυπήσαμε φλέβα χρυσού». Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νational Geographic» και στη διαδικτυακή επιθεώρηση «ΡLoS Οne».

Πώς πρασίνισε η Σαχάρα


Η ΣΑΧΑΡΑ είναι έρημος εδώ και χιλιετίες. Αλλά πριν από 12.000 χρόνια, μια μικρή ανωμαλία στην περιστροφή της Γης και κάποιοι άλλοι παράγοντες προκάλεσαν μικρή μετατόπιση των αφρικανικών μουσώνων προς τα βόρεια, φέρνοντας βροχές στη Σαχάρα. Η έρημος πρασίνισε από την Αίγυπτο στα ανατολικά μέχρι τη Μαυριτανία στα δυτικά. Πριν από 8.000 χρόνια οι βροχές σταμάτησαν, η έρημος επέστρεψε και οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν. Χίλια χρόνια αργότερα, ξανάρχισαν οι βροχές και κράτησαν αυτή τη φορά δύο χιλιετίες. Εκεί κοντά βρίσκεται ένα στρώμα χαλαζία ηλικίας 110 εκατομμυρίων ετών. Το 2000, ο παλαιοντολόγος Πολ Σερίνο και ομάδα ερευνητών έκαναν ένα από τα πολλά ταξίδια τους στην περιοχή αναζητώντας απομεινάρια δεινοσαύρων. «Κοντεύαμε να μείνουμε από νερό και ετοιμαζόμασταν να επιστρέψουμε, όταν πρόσεξα έναν σχηματισμό από βράχια να ξεχωρίζει στο βάθος και αποφασίσαμε να τον δούμε από κοντά».

Όταν έφτασαν, βρήκαν σκόρπια οστά ζώων στην επιφάνεια. Ο φωτογράφος Μάικ Χέτγουερ πήγε λίγο πιο πέρα σε έναν αμμόλοφο και γύρισε τρέχοντας ενθουσιασμένος να βρει τους υπόλοιπους. «Είχα βρει οστά, αλλά δεν ήταν δεινοσαύρων. Ήταν ανθρώπινα», θυμάται. Είχε ανακαλύψει τον σκελετό από το παιδικό χέρι στην άμμο. Στη συνέχεια οι ερευνητές εντόπισαν τμήματα δεκάδων σκελετών σε πολύ καλή κατάσταση. «Τότε κατάλαβα ότι βρισκόμασταν στην πράσινη Σαχάρα», εξηγεί ο Σερίνο.

Ο επιστήμονας επέστρεψε στην τοποθεσία ύστερα από τρία χρόνια και συνέχισε τις έρευνες. Μαζί του πήγε η Ελένα Γκαρσέα, ειδική στην κεραμική τέχνη της Βόρειας Αφρικής από το Πανεπιστήμιο Κασίνο στην Ιταλία. Το εξασκημένο μάτι της αμέσως εντόπισε θραύσματα πήλινων αντικειμένων με σχέδια χαρακτηριστικά των νομάδων της ερήμου Τενερέ, που έζησαν εκεί πριν από 4.500-6.500 χρόνια. Γρήγορα βρήκε κι άλλα, με κυματιστά σχέδια, χαρακτηριστικά των Κυφίων, που έζησαν πριν από 8.000-10.000 χρόνια.